مهم‌ترین علائم غلظت خون بالا را بیشتر بشناسید

به افزایش غیرطبیعی گلبول‌های قرمز خون اریتروسیتوز (erythrocytosis) یا غلظت خون بالا می‌گویند. گاهی اوقات، به این مشکل پلی سیتمی (polycythemia) هم گفته می‌شود.

افزایش گلبول‌های قرمز باعث غلیظ‌تر شدن خون می‌شود که این به نوبه خود احتمال بروز سایر مشکلات نظیر لخته شدن خون را بالا می‌برد؛ چون خون نمی‌تواند به راحتی در رگ‌ها حرکت کند. بسیاری از علائم ارتیروسیتوز از کاهش سرعت جریان خون ناشی می‌شوند.

از هر 100 هزار نفر 44 تا 57 نفر به اریتروسیتوز اولیه مبتلا هستند. تعداد افراد مبتلا به اریتروسیتوز ثانویه ممکن است بیشتر باشد، اما به سختی می‌توان آمار آن را به دست آورد، چون عوامل زیادی در بروز آن نقش دارند.

برای اینکه با این بیماری و انواع مختلف آن آشنا شوید، مقاله امروز ایده آل مگ را تا انتها بخوانید.

غلظت خون بالا چگونه تعریف می‌شود؟

گلبول‌های قرمز خون (اریتروسیت‌ها)، اکسیژن را به اندام‌های سراسر بدن می‌رسانند و دی اکسید کربن را از بدن خارج می‌کنند. مغز استخوان (بافت داخل استخوان) گلبول‌ قرمز می‌سازد و آن‌ها را در جریان خون آزاد می‌کند. گلبول‌های قرمز تقریبا 120 روز زنده می‌مانند و سپس می‌میرند.

اریتروسیتوز به معنی افزایش غلظت گلبول‌های قرمز در خون است. خون شما از قسمت‌های جامد شامل گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها تشکیل شده است؛ همچنین شامل یک بخش مایع به نام پلاسما است. اریتروسیتوز افزایش تعداد گلبول‌های قرمز (بخش جامد) را در مقایسه با پلاسما (قسمت مایع) توصیف می‌کند.

انواع اریتروسیتوز

اریتروسیتوز بر اساس اینکه کدام بخش خون باعث افزایش غلظت گلبول‌های قرمز شده باشد، به دو دسته مطلق و نسبی طبقه‌بندی می‌شود:

• اریتروسیتوز مطلق (absolute erythrocytosis): در افراد مبتلا به اریتروسیتوز مطلق، افزایش تعداد گلبول‌های قرمز باعث غلظت خون بالا می‌شود.
• اریتروسیتوز نسبی (relative erythrocytosis): در افرادی که به اریتروسیتوز نسبی مبتلا هستند، تعداد گلبول‌های قرمز طبیعی است، اما کاهش پلاسما به افزایش غلظت آن‌ها منجر می‌شود. به عنوان مثال، کم آبی بدن می‌تواند در کاهش پلاسما و در نتیجه ابتلا به غلظت خون بالا نقش داشته باشد.

دلایل ابتلا به اریتروسیتوز مطلق در مقایسه با اریتروسیتوز نسبی متنوع‌تر است. اریتروسیتوز مطلق بر اساس اینکه علت بروز آن اولیه است یا ثانویه، به دو دسته تقسیم می‌شود که در ادامه مطلب به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

اریتروسیتوز اولیه

اریتروسیتوز اولیه از مشکلاتی ناشی می‌شود که بافت اسفنجی داخل استخوان، یعنی مغز استخوان، را تحت تاثیر قرار می‌دهند. مغز استخوان مهم‌ترین محل ساخت گلبول‌های قرمز در بدن است.

در افراد مبتلا به اریتروسیتوز اولیه، به دلیل نقص ژنتیکی در سلول‌هایی که در نهایت به گلبول قرمز بالغ تبدیل می‌شوند، تولید گلبول‌های قرمز خون در مغز استخوان افزایش می‌یابد. به سلول‌هایی که به گلبول قرمز بالغ تبدیل می‌شوند، سلول‌های بنیادی یا سلول‌های پیش‌ساز می‌گویند.

گاهی اوقات نقص یا جهش ژنتیکی در طول زمان ایجاد می‌شود (اکتسابی)، اما این احتمال هم وجود دارد که فرد با اختلال ژنتیکی متولد ‌شود (ارثی). بر این اساس، دو نوع اریتروسیتوز اولیه داریم:

• اریتروسیتوز اولیه اکتسابی: پلی سیتمی ورا (polycythemia vera) شایع‌ترین نوع اریتروسیتوز اکتسابی است. این بیماری گاهی با اریتروسیتوز (پلی سیتمی) اشتباه گرفته می‌شود، اما این دو با هم متفاوت هستند. در حقیقت، پلی سیتمی ورا نوع خاصی از اریتروسیتوز است.
• اریتروسیتوز اولیه ارثی: شما می‌توانید جهش‌های ژنی را از والدین خود به ارث ببرید که این امر باعث می‌شود مغز استخوان‌تان تعداد زیادی گلبول قرمز تولید کند.

اریتروسیتوز ثانویه

اریتروسیتوز ثانویه از مشکلاتی ناشی می‌شود که در خارج از مغز استخوان به وجود می‌آیند. در اکثر موارد، در افراد مبتلا به اریتروسیتوز ثانویه تولید هورمون اریتروپویتین (EPO) در کلیه‌ها افزایش می‌یابد.

هورمون اریتروپویتین تا حد زیادی توسط کلیه‌ها ترشح می‌شود، اگرچه ممکن است حدود 10 درصد آن توسط کبد تولید و ترشح شود. EPO مانند همه هورمون‌ها یک پیام‌رسان شیمیایی است، یعنی به مغز استخوان شما اعلام می‌کند که گلبول قرمز بیشتری بسازد.

به عنوان مثال، عواملی که بدن را از اکسیژن محروم می‌کنند، مانند بیماری‌های ریوی، باعث می‌شوند بدن EPO بیشتری تولید کند. EPO روی مغز استخوان تاثیر می‌گذارد و باعث افزایش تولید گلبول قرمز می‌شود تا اکسیژن بیشتری به بافت‌های بدن برسد.

آزمایش‌های تعیین غلظت خون

اریتروسیتوز یا غلظت خون بالا باعث می‌شود سطح هماتوکریت (HCT) و هموگلوبین (HB) افزایش پیدا کند:

• هماتوکریت که با درصد مشخص می‌شود، نشان می‌دهد که چه میزان از حجم خون از گلبول قرمز تشکیل شده است.
• هموگلوبین پروتئین مهمی است که در گلبول‌های قرمز خون یافت می‌شود و به انتقال اکسیژن به سراسر بدن کمک می‌کند. واحد اندازه‌گیری این پروتئین گرم در دسی‌لیتر (g/dl) است.

پزشک با اندازه‌گیری هماتوکریت و هموگلوبین می‌تواند غلظت خون را تشخیص دهد. وقتی سطح این دو فاکتور از مقادیر زیر بیشتر باشد، فرد به غلظت خون بالا مبتلا است:

مردان

• هماتوکریت: بیشتر از 50 درصد
• هموگلوبین: بیشتر از 17/5 گرم در دسی‌لیتر

زنان

• هماتوکریت: بیشتر از 45 درصد
• هموگلوبین: بیشتر از 15/3 گرم در دسی‌لیتر

آزمایش‌هایی که به تشخیص علت غلظت خون بالا کمک می‌کنند

اریتروسیتوز ممکن است به طور اتفاقی در آزمایش خونی که به دلیل دیگری انجام می‌دهید، مشخص شود. تکرار آزمایش برای تایید تشخیص و رد خطاهای آزمایشگاهی توصیه می‌شود.

مهم‌تر از تشخیص اریتروسیتوز، مشخص شدن علت بروز آن است. پزشک از آزمایش‌ها و روش‌های مختلفی برای تعیین علت افزایش غلظت گلبول‌های قرمز خون استفاده می‌کند.

در ابتدا ممکن است پزشک برای اینکه مطمئن شود به اریتروسیتوز نسبی (کاهش پلاسما) مبتلا نیستید، سابقه پزشکی، داروهای مصرفی، سبک زندگی و علائمی که تجربه می‌کنید را بررسی کند.

برای بررسی سابقه پزشکی، از شما در مورد سیگار کشیدن، زندگی طولانی‌مدت در مناطق مرتفع، مشکلات تنفسی، اختلالات خواب یا سرفه مزمن سوال پرسیده می‌شود.

معاینه بدنی هم برای ارزیابی بیمار مبتلا به غلظت خون بالا اهمیت زیادی دارد. در معاینه بدنی قد، وزن، علائم حیاتی، اندازه طحال و وضعیت قلب و ریه بررسی می‌شود.

در بیماران مبتلا به اریتروسیتوز، شواهد مربوط به کاهش طولانی‌مدت سطح اکسیژن بدن (هیپوکسی مزمن) یک سرنخ مهم به شمار می‌رود. کمبود اکسیژن در درازمدت به سیانوز (تغییر رنگ انگشت‌ها، ناخن‌ها، لاله گوش یا لب‌ها به آبی یا بنفش) منجر می‌شود. قرمزی کف دست و پا هم ممکن است از علائم این عارضه باشد.

علاوه بر در نظر گرفتن اطلاعات فوق، پزشک از روش‌های زیر برای تشخیص اریتروستوز اولیه و ثانویه کمک می‌گیرد:

• شمارش کامل خون (CBC): شمارش کامل خون تعداد گلبول‌های قرمز خون و سطح هموگلوبین و هماتوکریت را نشان می‌دهد.
• اسمیر خون محیطی (PBS): در حین PBS، پزشک خون شما را در زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند تا سلول‌های غیرطبیعی را تشخیص دهد. سلول‌هایی با شکل یا اندازه غیرعادی ممکن است نشانه ابتلا به پلی سیتمی ورا باشند.
• آزمایش‌‌های مربوط به عملکرد کلیه و کبد: این آزمایش‌ها می‌توانند به تشخیص بیماری‌ها یا تومورهایی که باعث افزایش اریتروپوتین یا گلبول‌های قرمز می‌شوند، کمک کنند.
• پالس اکسیمتری: پالس اکسیمتری میزان اکسیژن خون را اندازه گیری می‌کند. برای انجام این تست دستگاه پالس اکسیمتر روی انگشت شما قرار می‌گیرد تا‌ سطح اکسیژن را تشخیص ‌دهد. این تست نشان می‌دهد که آیا ممکن است اریتروسیتوز با کمبود اکسیژن و ابتلا به مشکلاتی مانند بیماری قلبی یا ریوی مرتبط باشد یا خیر.
• آزمایش اریتروپویتین (EPO): اندازه‌گیری EPO به پزشک در تشخیص اریتروسیتوز اولیه و ثانویه کمک می‌کند. سطوح EPO در اریتروسیتوز اولیه کم و در اریتروسیتوز ثانویه زیاد است.
• آزمایش ادرار: در این روش، پزشک نمونه ادرار را برای تشخیص ناهنجاری‌ها بررسی می‌کند. وجود گلبول قرمز در ادرار نشان می‌دهد که احتمالا بیماری کلیوی در ابتلا به غلظت خون بالا نقش دارد.

علاوه بر این، ممکن است پزشک در صورت مشکوک بودن به بعضی از بیماری‌ها مثل پلی سیتمی ورا روش‌های تشخیصی دیگری مثل تصویربرداری و بیوپسی مغز استخوان را توصیه کند.

ممکن است رادیوگرافی قفسه سینه، الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب (EKG) و اکوکاردیوگرام برای غربالگری بیماری قلبی یا ریوی انجام شود.

علائم غلظت خون بالا

گلبول‌های قرمز از مهم‌ترین سلول‌های بدن هستند، چون اکسیژن را در سراسر بدن حمل می‌کنند و با این کار باعث حفظ سلامت بافت‌ها و اندام‌ها می‌شوند.

غلظت خون بالا، بسته به اینکه چه چیزی باعث افزایش گلبول‌های قرمز شده باشد، می‌تواند بدن را به روش‌های مختلف تحت تاثیر قرار دهد.

بعضی از عوارض غظت خون بالا خفیف هستند، در حالی که بعضی دیگر جدی تلقی می‌شوند. بسیاری از افراد مبتلا به این مشکل فقط علائم ناخوشایندی مثل سردرد یا خستگی را تجربه می‌کنند؛ اما گاهی اوقات اریتروسیتوز می‌تواند شما را در معرض خطر لخته شدن خون، حمله قلبی یا سکته مغزی قرار ‌دهد.

اگرچه بسیاری از افراد مبتلا به غلظت خون بالا هیچ علامتی ندارند، بعضی از آن‌ها به دلیل کاهش سرعت جریان خون علائم زیر را تجربه می‌کنند:

• تاری دید
• سردرد
• گیجی
• فشار خون بالا
• خونریزی بینی
• سوزش و خارش پوست، به خصوص بعد از حمام یا دوش گرفتن
• پوست قرمز، به ویژه در صورت، دست ها و پاها
• ضعف
• خستگی
• نقرس که می‌تواند باعث درد، سفتی و تورم مفاصل شود
• اختلال خواب

علائم اریتروسیتوز ثانویه غالبا به بیماری زمینه‌ای ایجادکننده آن نسبت داده می‌شود تا غلظت خون. برای مثال، اگر بیماری ریوی در بروز آن نقش داشته باشد، بیمار علائمی مانند، تنگی نفس، سرفه مزمن، آپنه خواب یا خستگی را تجربه می‌کند.

چنانچه تعداد گلبول‌های قرمز خون به علت سرطان کلیه، سرطان کبد یا سایر تومورهای ترشح‌کننده اریتروپویتین افزایش پیدا کرده باشد، احتمالا علائمی مانند کاهش وزن ناخواسته، درد شکم یا زردی مشاهده می‌شود.

علائم لخته شدن خون در عروق

همان‌طور که گفته شد، اریتروسیتوز خطر لخته شدن خون را افزایش می‌دهد. اگر یک لخته خون در شریان یا ورید ایجاد شود، ممکن است جریان خون را در اندام‌های ضروری مانند قلب یا مغز مسدود کند و به حمله قلبی یا سکته مغزی منجر شود.

از سایر مشکلات ناشی از لخته شدن خون می‌توان به آمبولی ریه (انسداد رگی که خون را از قلب به ریه‌ها می‌برد) و ترومبوز ورید عمقی (انسداد عروق خونی پا) اشاره کرد که هر دو می‌توانند زندگی شما را در معرض خطر قرار دهند؛ بنابراین، در صورت مشاهده علائم زیر باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:

• درد، تورم و قرمزی یکی از پاها
• گرم شدن پوست در ناحیه‌ای که لخته خون تشکیل شده است
• تنگی نفس
• درد قفسه سینه یا بالای کمر
• سرفه همراه با خون
• سبکی سر یا سرگیجه
• غش کردن

عوامل بالا رفتن غلظت خون

مصرف ناکافی مایعات می‌تواند باعث اریتروسیتوز نسبی شود. تعریق بیش از حد، سوختگی، استفراغ و اسهال و همچنین استفاده از دارویی به نام دیورتیک (ادرار آور) در کاهش مایعات خون نقش دارد.

دیورتیک‌ها به کلیه‌های شما کمک می‌کنند آب اضافی را از بدن خارج کند. اگر به پرفشاری خون مبتلا باشید یا مایع زیادی در بدن‌تان تجمع پیدا کند (ادم)، ممکن است به داروهای دیورتیک نیاز داشته باشید.

دلایل ابتلا به اریتروسیتوز مطلق

اریتروسیتوز اولیه و ثانویه علل مختلفی دارند.

اریتروسیتوز اولیه

اریتروسیتوز اولیه اغلب از یک جهش ژنتیکی ناشی می‌شود که روی مغز استخوان شما تاثیر می‌گذارد. علل مرتبط با اریتروسیتوز اولیه عبارتند از:

1. پلی سیتمی ورا و سایر نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو

نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو (اختلالات میلوپرولیفراتیو) مشکلاتی هستند که باعث می‌شوند تعداد زیادی سلول خونی، از جمله گلبول قرمز، در مغز استخوان شما ساخته شود.

پلی سیتمی ورا شایع‌ترین نوع اختلال میلوپرولیفراتیو مرتبط با اریتروسیتوز است. این بیماری یک نوع سرطان نادر است که به کندی ایجاد می‌شود، به طوری که ممکن است از سال‌ها قبل از تشخیص به آن مبتلا باشید.

اگر پلی سیتمی ورا درمان نشود، می‌تواند تهدیدکننده حیات باشد؛ چون افزایش غیرطبیعی گلبول‌های قرمز باعث غلیظ شدن خون و کُند شدن جریان خون می‌شود که این امر خطر تشکیل لخته در عروق خونی را افزایش می‌دهد.

2. جهش‌های ژنتیکی ارثی

گاهی اوقات، اریتروسیتوز اولیه از جهش‌های ژنتیکی ارثی ناشی می‌شود. به عبارت دیگر، شما با این جهش‌های ژنتیکی متولد می‌شوید. این جهش‌ها با تاثیر روی مغز استخوان باعث افزایش تولید گلبول‌ قرمز می‌شوند.

اریتروسیتوز ثانویه

معمولا در مبتلایان اریتروسیتوز ثانویه سطح هورمون اریتروپویتین بالا است. از عواملی که در ابتلا به اریتروسیتوز ثانویه نقش دارند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. شرایطی که بافت‌های شما را از اکسیژن محروم می‌کنند

گلبول‌های قرمز خون اکسیژن را به اندام‌های مختلف بدن حمل می‌کنند. اگر به هر دلیلی مقدار اکسیژن در بدن کم باشد، ممکن است بدن شما تولید هورمون اریتروپویتین و در نتیجه تعداد گلبول‌های قرمز را افزایش دهد تا اکسیژن بیشتری در اختیار اندام‌ها قرار بگیرد.

بیماری‌های زیادی وجود دارند که می‌توانند روی اکسیژن بدن تاثیر منفی بگذارند، از جمله:

• بیماری‌های مزمن ریوی مانند آمفیزم و برونشیت مزمن که در مجموع به عنوان بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) یا سندرم هیپوونتیلاسیون شناخته می‌شوند.
• بیماری‌های مزمن قلبی (نارسایی احتقانی قلب یا جریان خون غیرطبیعی از سمت راست قلب به سمت چپ آن)
• آپنه خواب
• پرفشاری خون ریوی

بیماری هموگلوبینوپاتی هم می‌تواند باعث اریتروسیتوز ثانویه شود. در افراد مبتلا به این بیماری در ساختار هموگلوبین نقص وجود دارد.

وجود نقایص مادرزادی نادر در مولکول هموگلوبین می‌تواند تمایل این پروتئین را برای اتصال به اکسیژن افزایش ‌دهد. در این شرایط، اکسیژن به شدت توسط هموگلوبین نگه داشته می‌شود و به راحتی نمی‌تواند از آن جدا شود تا در اختیار بافت‌ها قرار بگیرید؛ در نتیجه، اکسیژن‌رسانی ضعیف باعث افزایش گلبول‌های قرمز خون می‌شود.

علاوه بر این، کسانی که در ارتفاعات زندگی می‌کنند ممکن است به اریتروسیتوز مبتلا شوند. در مناطق مرتفع، به منظور جبران کمبود اکسیژن محیط و مقابله با اکسیژن‌رسانی ناکافی به بافت‌ها، تولید گلبول‌ قرمز افزایش پیدا می‌کند.

2. بیماری‌های کلیوی و پیوند کلیه

حتی اگر سایر بافت‌ها اکسیژن کافی دریافت کنند، کاهش جریان خون در کلیه‌ها تولید اریتروپویتین را افزایش می‌دهد؛ به همین دلیل، تنگی شریان کلیوی و هیدرونفروز (ورم یک یا هر دو کلیه) به اریتروسیتوز ثانویه منجر می‌شود. گاهی اوقات، اریتروسیتوز پس از پیوند کلیه رخ می‌دهد.

3. تومورها

بعضی از تومورها اریتروپویتین اضافی ترشح می‌کنند، از جمله تومورهای سرطانی مانند کارسینوم سلول کلیوی، همانژیوبلاستوم، کارسینوم سلول‌ کبدی و کارسینوم پاراتیروئید. تومورهای خوش‌خیم مانند فیبروئید رحم، فئوکروموسیتوم و مننژیوم هم ممکن است در ترشح اریتروپویتین اضافی نقش داشته باشند.

4. مسمومیت با مونوکسید کربن و سیگار کشیدن

مسمومیت با مونوکسید کربن (CO) می‌تواند بافت‌های شما را از اکسیژن محروم کند.

سیگار کشیدن بیش از حد باعث مسمومیت با مونوکسید کربن می‌شود؛ به‌علاوه، مواجهه طولانی‌مدت با این گاز برای افرادی که در تونل‌های زیرزمینی یا پارکینگ‌ها کار می‌کنند و رانندگان تاکسی در شهرهای بسیار آلوده و شلوغ یک عامل خطر مهم به شمار می‌رود.

تمایل هموگلوبین به مونوکسید کربن بیشتر از اکسیژن است. وقتی CO در این پروتئین جایگزین اکسیژن می‌شود، ممکن است به منظور جبران کمبود اکسیژن تعداد گلبول‌های قرمز خون افزایش پیدا کند.

5. مصرف بعضی از داروها

استروئیدهای آنابولیک و سایر داروهای تقویت‌کننده عملکرد ورزشی می‌توانند به اریتروسیتوز ثانویه منجر شوند. مصرف تستوسترون هم در ابتلا به این مشکل نقش دارد.

عوامل خطر اریتروسیتوز مطلق

بعضی از افراد ممکن است بیشتر از دیگران در معرض خطر اریتروسیتوز اولیه باشند. به گفته محققان، پلی سیتمی ورا می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما در بزرگسالان 50 تا 75 ساله شایع‌تر است. مردان بیشتر از زنان در معرض ابتلا به این بیماری هستند، اما زنان در سنین پایین‌تری به آن مبتلا می‌شوند.

پلی سیتمی ورا لزوما ارثی نیست و اکثر افراد مبتلا به آن در خانواده خود سابقه ابتلا به این بیماری را ندارد؛ با این حال، به نظر می‌رسد که با یک جهش ژنتیکی خاص مرتبط است.

تقریبا همه افراد مبتلا به پلی سیتمی ورا دارای یک جهش در ژن JAK2 هستند که نقش دقیق آن نامشخص است. جهش در ژن TET2 هم ممکن است با این بیماری ارتباط داشته باشد.

اغلب اوقات این ژن‌ها ارثی نیستند، اما به ندرت ممکن است از طریق اسپرم یا تخمک والدین به فرزندشان منتقل شوند. هر شخصی که دارای سابقه خانوادگی پلی سیتمی ورا است، باید برای ارزیابی به پزشک مراجعه کند.

آیا غلظت خون بالا نشانه سرطان است؟

تحقیقات در مورد ارتباط غلظت خون و سرطان نشان می‌دهد که بعضی از تومورهای سرطانی می‌توانند با ترشح هورمون اریتروپویتین تولید گلبول‌های قرمز خون را افزایش ‌دهند و خون بیمار را غلیظ‌تر کنند.

از این تومورها می‌توان به کارسینوم سلول کلیوی، همانژیوبلاستوم، کارسینوم سلول‌ کبدی و کارسینوم پاراتیروئید اشاره کرد.

تاثیر استرس بر بالا رفتن غلظت خون

پلی سیتمی استرسی اصطلاحی است که به کاهش مزمن (طولانی‌مدت) پلاسمای خون اطلاق می‌شود و معمولا مردان میانسال، فعال، سخت‌کوش و مضطرب را گرفتار می‌کند. در این افراد حجم گلبول قرمز طبیعی است، اما حجم پلاسما کم است. این وضعیت به نام‌های دیگری مثل بیماری گایسبوک یا اریتروسیتوز استرسی هم شناخته می‌شود.

به گفته متخصصان، استرس به دلیل افزایش ترشح آدرنالین باعث انقباض عروق خونی  می‌شود؛ در نتیجه، پلاسما به خارج از عروق خونی نشت می‌کند که این امر باعث می‌شود میزان آن در مقایسه با تعداد گلبول‌های قرمز کاهش پیدا کند. وقتی حجم پلاسم نسبت به تعداد گلبول‌های قرمز داخل عروق کم باشد، خون غلیظ‌تر می‌شود.

درمان غلظت خون بالا

درمان اریتروسیتوز به علت بروز آن بستگی دارد. اگرچه در بسیاری از موارد علت زمینه‌ای اریتروسیتوز قابل درمان نیست، اما پزشک سعی می‌کند علائم آن را کنترل کند و احتمال ابتلا به عوارض احتمالی نظیر لخته شدن خون را کاهش دهد.

اریتروسیتوز اولیه با فلبوتومی (فصد خون) درمان می‌شود. در این روش، یک سوزن به طور موقت در ورید قرار می‌گیرد تا با خروج خون از بدن گلبول‌های قرمز اضافی برداشته شوند و جریان خون بهبود پیدا کند. از فلبوتومی برای درمان پلی سیتمی ورا استفاده می‌شود.

برای درمان اریتروسیتوز ثانویه باید علت زمینه‌ای بروز آن برطرف شود. درمان این مشکل شامل موارد زیر است:

• اکسیژن درمانی برای افرادی که سطح اکسیژن پایینی دارند
• توصیه به ترک سیگار
• درمان هر اختلالی که باعث کاهش سطح اکسیژن می‌شود
• جراحی برای برداشتن تومورها
• قطع مصرف داروهایی که باعث اریتروسیتوز می‌شوند
• درمان اختلال هورمونی
• مصرف مایعات

فلبوتومی

فلبوتومی ساده‌ترین و سریع‌ترین راه برای کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون است. فلبوتومی رایج‌ترین روشی است که برای درمان پلی سیتمی ورا توصیه می‌شود.

کسانی که به پلی سیتمی ورا مبتلا هستند، سابقه لخته شدن خون دارند یا علائمی را مشاهده می‌کنند که نشان‌دهنده غلظت خون بالا است، می‌توانند از این روش استفاده کنند.

در هر بار فلبوتومی حدود نیم لیتر خون از بدن خارج می‌شود. اینکه هر چند وقت یک‌بار به انجام این کار نیاز داشته باشید، به شرایط شما بستگی دارد. در ابتدا ممکن است هر هفته به درمان نیاز داشته باشید، اما وقتی غلظت خون شما تحت کنترل در می‌آید می‌توانید هر 6 تا 12 هفته یک‌بار این کار را انجام دهید.

در ابتدا تصور می‌شد که پلی سیتمی ورا پیش‌آگهی ضعیفی دارد و افراد مبتلا به آن حداکثر تا یکی دو سال بعد از تشخیص زنده می‌مانند؛ اما در حال حاضر، پیش‌آگهی این بیماری تا حد زیادی بهبود یافته و با فلبوتومی به 10 تا 15 سال رسیده است. استفاده از دارو در کنار فلبوتومی می‌تواند میزان بقا را بیشتر کند.

دارو درمانی برای کاهش گلبول‌های قرمز خون

در صورت ابتلا به پلی سیتمی ورا، ممکن است پزشک برای کاهش سرعت تولید گلبول‌های قرمز دارو تجویز کند. بدین منظور داروهای مختلفی وجود دارند که پزشک می‌تواند با توجه به سن، وضعیت سلامتی و تعداد گلبول‌های قرمز شما بهترین گزینه را انتخاب کند. این داروها عبارتند از:

1. هیدروکسی کاربامید

این دارو هر روز صبح به صورت قرص مصرف می‌شود. به طور کلی، هیدروکسی کاربامید به خوبی توسط اکثر افراد تحمل می‌شود، اما اگر باردار هستید یا قصد باردار شدن دارید، نباید از آن استفاده کنید.

2. اینترفرون

این دارو یک تا سه بار در هفته تجویز شده و به شکم یا ران تزریق می‌شود. وقتی با نحوه تزریق اینترفرون آشنا شدید، می‌توانید خودتان آن را در خانه تزریق کنید.

یکی از مزیت‌های اینترفرون این است که زنان باردار می‌توانند از آن استفاده کنند؛ با این حال، مثل هر داروی دیگری ممکن است به عوارض ناخوشایندی مثل ریزش مو یا علائم آنفولانزا منجر شود.

دارو درمانی برای مهار ژن JAK2

در مواردی که بیمار به سایر داروها پاسخ نمی‎دهد، پزشک داروهایی مثل روکسولیتینیب را تجویز می‌کند که آنزیم JAK2 را مهار می‌کنند. این آنزیم توسط ژن JAK2 تولید می‌شود.

دارو درمانی برای جلوگیری از لخته شدن خون

اگر به پلی سیتمی ورا مبتلا باشید، پزشک برای کمک به جلوگیری از لخته شدن خون و کاهش خطر عوارض جدی، استفاده از قرص آسپرین را توصیه می‌کند.

همچنین در صورت ابتلا به اریتروسیتوز ثانویه یا سایر مشکلاتی که روی عروق خونی تاثیر می‌گذارند، مانند بیماری عروق کرونر قلب (عروق تغذیه‌کننده قلب) یا بیماری عروق مغزی، ممکن است درمان با دوز پایین آسپرین به شما پیشنهاد شود.

درمان و پیشگیری از بروز سایر علائم

بعضی از افراد برای کنترل علائم و عوارض غلظت خون بالا یا بهبود علل زمینه‌ای این بیماری به درمان نیاز دارند. به عنوان مثال، اگر خارش پوست آزاردهنده باشد، ممکن است پزشک برای تسکین آن به شما آنتی هیستامین بدهد.

تغییر سبک زندگی

اگر غلظت خون بالا به خوبی کنترل شود، امید به زندگی را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد و زندگی روزمره را مختل نمی‌کند؛ با این حال، افراد مبتلا به پلی سیتمی ورا در معرض خطر حمله قلبی و سکته مغزی هستند و ممکن است امید به زندگی کمتری داشته باشند.

پیروی از سبک زندگی سالم می‌تواند از لخته شدن خون در عروق افراد مبتلا به اریتروسیتوز جلوگیری کند و احتمال بروز مشکلات قلبی-عروقی را کاهش دهد.

ابتلا به غلظت خون بالا به این معنی است که در حال حاضر خطر لخته شدن خون در عروق شما زیاد است و اضافه وزن یا سیگار کشیدن این خطر را افزایش می‌دهد؛ بنابراین، رعایت توصیه‌های زیر می‌تواند برایتان مفید باشد:

• کاهش وزن
• پیشگیری از بیماری‌های قلبی-عروقی
• کنترل فشار خون بالا
• ترک سیگار
• اجتناب از سکونت در مناطق مرتفع یا اسکی و کوهنوردی در مناطق کوهستانی

پیشگیری از بالا رفتن غلظت خون

اگر علت غلظت خون بالا کم آبی بدن باشد، می‌توان با مصرف مایعات کافی در طول روز از بروز آن جلوگیری کرد.

اریتروسیتوز اولیه و مادرزادی غیرقابل پیشگیری است؛ اما با اصلاح سبک زندگی می‌توان احتمال ابتلا به اریتروسیتوز ثانویه را کاهش داد. برای مثال، ترک سیگار و دوری از مونوکسید کربن به حفظ سلامت خون و جلوگیری از غلیظ شدن آن کمک می‌کند.

علاوه بر این، حفظ وزن در محدوده سالم و همچنین کنترل فشار خون و قند خون از عوارض اریتروسیتوز (لخته شدن خون و ابتلا به حمله قلبی یا سکته مغزی) پیشگیری می‌کند.

کلام پایانی

غلظت خون بالا یا اریتروسیتوز به معنی افزایش گلبول‌های قرمز خون است. عوامل مختلفی می‌توانند روی غلظت خون تاثیر بگذارند که کم آبی بدن، جهش‌های ژنی و تومورهای سرطانی تنها چند نمونه از آن‌ هستند.

گاهی اوقات تغییر سبک زندگی، کاهش یا قطع مصرف یک دارو یا افزایش مصرف مایعات می‌تواند مشکل را برطرف کند. اگر یک بیماری جدی‌تر باعث اریتروسیتوز شده باشد، پزشک باید وضعیت شما را به دقت زیر نظر بگیرد و در صورت لزوم برایتان دارو تجویز کند.

در بسیاری از موارد، اریتروسیتوز خفیف است و به عارضه دیگری منجر نمی‌شود؛ اما بعضی از انواع آن، مثل پلی سیتمی ورا جدی بوده و به درمان طولانی‌مدت نیاز دارند.

اگر بعد از خواندن این مقاله در مورد غلظت خون بالا سوال یا ابهامی برای شما ایجاد شده است، می‌توانید آن را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول