میزان آب مورد نیاز درخت مرکبات + بایدها و نبایدها
اگر شما هم از آن دسته افرادی هستید که در باغ خود، مرکبات کاشته‌اید و یا تصمیم به انجام این کار را دارید، لازم است تا با عوامل مؤثر بر کاشت و نگهداری از آن‌ها، میزان آب مورد نیاز درخت مرکبات ، روش صحیح آبیاری آن‌ها، باید و نبایدهای پرورش این گیاهان و … آشنا باشید.
هیچ چیز به اندازه یک لیوان آب پرتقال یا یک لیموناد تازه در روزهای گرم تابستان لذت‌بخش نیست. این لذت زمانی بیشتر می‌شود که این مرکبات، محصول باغ‌های خودتان باشد. این محصولات علاوه بر فواید بی‌نظیرشان برای بدن، ظاهر زیبایی به باغ می‌دهند.
در ادامه این مقاله از مجله اینترنتی ایده آل مگ همراه ما باشید.
درختان مرکبات کدامند؟
درختان مرکبات با نام علمی citrus trees شامل درختان پرتقال، نارنگی، لیموترش، لیموشیرین، گریپ‌فروت، نارنج و سیب هستند. مرکبات روی درختان و بوته‌های گل‌دار رشد می‌کنند. این میوه‌ها دارای سطح خارجی چرمی شکل و مغز سفیدی هستند که قسمت‌های آبدار و خوشمزه را در بر می‌گیرد.
این محصولات امروزه در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری در سراسر جهان کشت می‌شوند. اسپانیا، برزیل، چین، ایالات متحده آمریکا، مکزیک و هند قطب‌های اصلی تولید مرکبات محسوب می‌شوند. کاشت و برداشت مرکبات کار بسیار سختی نیست. کافی است عوامل مؤثر بر کاشت آن‌ها را فراهم کنید.
میزان آب مورد نیاز درخت مرکبات چقدر است؟
میزان آب مورد نیاز درخت مرکبات بر اساس اندازه، نوع درخت، خاک و زمان سال تعیین می‌شود. به عنوان مثال، یک درخت نارنج با سایبان سه متری در طول ماه مرداد در خاک شن و ماسه، به حدود 52 لیتر آب در روز نیاز دارد. درختی با همان اندازه تقریبی در خاک رس، تقریبا به 15 لیتر آب در روز نیاز دارد.
به طور کلی تحقیقات دانشگاه آریزونا نشان داده است که درختان مرکبات بالغ، سالانه حدود یک متر و نیم آب مصرف می‌کنند. البته مقدار آب مصرفی به زمان سال هم بستگی دارد. بسته به اندازه درخت، این مقدار می‌تواند به اندازه 64 لیتر آب در روز در فصل زمستان و 511 لیتر آب در روز در تابستان باشد.
با این وجود، اگر قطر تاج درخت خود را بدانید، محاسبه میزان آب مورد نیاز درخت مرکبات به صورت روزانه بسیار آسان است. میزان مصرف آب گریپ‌فروت و لیمو حدود 20 درصد بیشتر از پرتقال است؛ در حالی که آب مصرفی نارنگی حدود 10 درصد کمتر است. درختانی که در چمن کاشته شده‌اند باید حدود 20٪ آب بیشتری نسبت به درختان کاشته کشته در زمین بدون چمن دریافت کنند.
در طول فصل رشد هفته‌ای دو تا سه بار مرکبات خود را آبیاری کنید. پس از آبیاری، خاک باید مرطوب باشد اما خیس نباشد. اگر درختان تحت شرایط آفتاب گرم، باد شدید یا خشک‌سالی قرار بگیرند، در ماه‌های زمستان روند آبیاری را یک‌بار در هفته ادامه دهید.
جدول محلی آبیاری مرکبات
برای دریافت اطلاعات بیشتر در ارتباط با آبیاری مرکبات، می‌توانید به جدول آبیاری مرکبات محلی مراجعه کنید.
| گروه‌های مناطق | نیاز خالص آبیاری  | نیاز ناخالص آبیاری | دبی مورد نیاز |
|---|---|---|---|
| منطقه 1 شمال | 1200 تا 1800 | 1500 تا 2250 | 0/112 تا 0/668 |
| منطقه 2 شمال | 1800 تا 2500 | 2250 تا 3125 | 0/168 تا 0/195 |
| منطقه 3 شمال | 2500 تا 3400 | 3125 تا 4250 | 0/195 تا 0/244 |
| منطقه 1 جنوب | 7000 تا 9000 | 8750 تا 11250 | 0/342 تا 0/440 |
| منطقه 2 جنوب | 9000 تا 11000 | 11250 تا 13750 | 0/440 تا 0/520 |
| منطقه 3 جنوب | 11000 تا 13000 | 13750 تا 16250 | 0/520 تا 0/595 |
منبع جدول : شرکت کشاورزی و دامپروری سرافراز هزارمسجد
مناطق مرکبات‌خیزی که در جدول بالا به آن‌ها اشاره شده است، به شرح زیر است:
منطقه 1 شمال: گیلان و غرب مازندران ( رامسر، تنکابن، چالوس و نوشهر)
منطقه 2 شمال: نور، محمودآباد، فریدون کنار، بابلسر و سوادکوه
منطقه 3 شمال: قائمشهر، ساری، جویبار، آمل، بابل و نکا، بهشهر، گلوگاه – گلستان
منطقه 1 جنوب: فارس ( شیراز، ممسنی، استهبانات، فیروزآباد، کازرون) – کرمان (بافت) – کهکولیه و بویر احمد – بوشهر
منطقه 2 جنوب: فارس ( جهرم، داراب، لار، لامرد، نیریز، فسا، قیروکارزین، جویم و بنارویه) – کرمان (کرمان، جیرفت، بم، شهداد، فاریاب، منوجان و ارزوئیه) – هرمزگان (بندرعباس، رودان، حاجی آباد، بستک و بندرلنگه) – یزد (طبس) – خوزستان
منطقه 3 جنوب: رودبار و کهنوج در استان کرمان – میناب و جاسک در هرمزگان – سیستان و بلوچستان
میزان آب مورد نیاز درخت مرکبات تازه کاشته شده
درختان جوان تا زمانی که بالغ شوند به آبیاری عمیق و منظم نیاز دارند که این زمان ممکن است دو یا چند سال طول بکشد.
حوضچه‌ای به فاصله 20 سانتی‌متر از تنه در اطراف درخت مرکبات تازه کاشته شده حفر کنید. چندین بار آن را با آب پر کنید تا ریشه رطوبت مورد نیاز را به مرور دریافت کند. ریشه درخت جوان را یک روز در میان طی دو هفته اول و سپس دو بار در هفته برای چند ماه اول آبیاری کنید.
اگر آب مورد نیاز گیاهان خود را با آب باران تأمین می‌کنید اما در دو سال اول، آن منطقه پنج روز یا بیشتر بارندگی نداشته باشد، آبیاری اضافی لازم است.
میزان آب مورد نیاز درخت مرکبات بالغ
درختان مرکبات بالغ در هر سنی باید مرتباً آبیاری شوند. برای تعیین زمان آبیاری انگشت خود را تا عمق 5 سانتی‌متری خاک وارد کنید. اگر خاک کاملاً خشک باشد، وقت آبیاری درخت است.
درختان مرکبات کاشته شده در زمین، سیستم ریشه‌ای گسترده‌تری ایجاد می‌کنند که حتی در زمان خشک شدن هوا بتوانند به آب دسترسی داشته باشند.
آبیاری درخت لیمو ترش
از آن‌جایی که لیمو ترش یک درخت همیشه سبز است؛ بنابراین در تمام فصول سال، به آبیاری نیاز دارد. البته این موضوع به منطقه و وضعیت آب و هوایی هم بستگی دارد.
درخت جوان لیمو ترش را باید در تمام فصل‌های سال آبیاری کنید. هرچقدر که این درخت بزرگ‌تر شود، نیاز آن به آبیاری در فصول سرد کمتر می‌شود. با این حال، در فصل‌های گرم مانند اواسط بهار به بعد و تابستان، تمام درختان لیمو ترش (فارغ از سن و بزرگی آن‌ها) به آبیاری نیاز دارند.
توجه داشته باشید که آبیاری درخت لیمو ترش باید به صورت منظم (هفته‌ای یک بار) باشد. البته در فصل گرما و زمان میوه‌دهی، باید حجم آب ریخته شده به پای این درخت را مقداری افزایش دهید.
بهترین روش آبیاری درخت مرکبات چیست؟
درختان مرکبات دارای سیستم ریشه‌ای گسترده‌ای در زیرخاک هستند؛ اما ریشه‌های فعال آن‌ها برای جذب آب سطحی هستند. این درختان میوه از درختان همیشه‌سبز بوده و به آبیاری میزان کم اما به صورت مداوم نیاز دارند.
استفاده از آبیاری بارانی و یا سطحی برای این درختان، باعث تلف شدن آب زیادی می‌شود. در حقیقت انتخاب صحیح سامانه آبياري باعث تفاوت ذخيره آب در خاك می‌شود. با توجه به میزان آب مورد نیاز درخت مرکبات، بهترین سامانه آبیاری آن‌ها، سیستم آبیاری قطره‌ای است.
آبیاری قطره‌ای باعث آزاد شدن قطره‌های آب به صورت تدریجی بر روی قسمت ریشه‌های گیاه شده و از تنش‌های رطوبتی جلوگیری می‌کند. بری افزایش راندمان این سامانه بهتر است قطره‌چکان‌ها به صورت خطی نصب شوند.
مقدار آب مورد نیاز درخت در آبیاری قطره‌ای با آبدهی 4 تا 8 لیتر بر ساعت، تأمین می‌شود. در سه سال اول کاشت درختان مرکبات یک ردیف قطره‌چکان برای تأمین میزان آب مورد نیاز درخت مرکبات با فاصله‌ی 18 تا 20 سانتی‌متر از ساقه‌ی گیاه کافی است.
پس از سه سال مقدار آب مورد نیاز درخت در آبیاری قطره‌ای افزایش یافته و باید یک ردیف جدید قطره‌چکان به ردیف قبلی اضافه کنید. با استفاده از این روش علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف آب، از رشد علف‌های هرز، ترک خوردن میوه، سرمازدگی و پوسیدگی ریشه‌ها در اثر آبیاری زیاد جلوگیری می‌شود.
بهترین زمان آبیاری درختان مرکبات چه موقع است؟
متأسفانه هیچ برنامه مشخص و ثابتی برای آبیاری درختان وجود ندارد. بعد از تعیین میزان آب مورد نیاز درخت مرکبات، نوبت انتخاب بهترین زمان آبیاری آن‌ها است.
اگر در ظهر تابستان درختان مرکبات را آبیاری کنید تا بعد از ظهر نیمی از آب به دلیل تبخیر از دست خواهد رفت. بهترین زمان آبیاری درختان مرکبات صبح یا عصر است. در این زمان ریشه‌ها فرصت بیشتری برای جذب آب دارند.
بهترین راه برای تعیین زمان آبیاری درختان مرکبات، با بررسی خاک مشخص می‌شود. هدف از آبیاری درختان، مرطوب کردن خاک است نه خیس کردن آن. قبل از آبیاری درختان مرکبات، صبر کنید خاک تا عمق حدود 10 سانتی‌متری کاملا خشک شود.
بایدها و نبایدهای آبیاری درختان مرکبات
هرگز درختان را با آب اسپری نکنید. بسیاری به اشتباه می‌اندیشند با آبپاشی بر روی برگ‌های درختان مرکبات به رفع تشنگی و ر شد آن‌ها کمک می‌کنند؛ اما قطرات آب باعث جذب نور خورشید و سوزاندن برگ‌ها می‌شوند. علاوه بر آن اسپری آب، این گیاهان را در معرض ابتلا به بیماری‌های ریشه، ساقه، گلدهی و میوه را قرار می‌دهند.
از آبیاری در اواسط روز در تابستان خودداری کنید. علاوه بر تبخیر شدن بیش از نیمی از آب، این کار می‌تواند برگ‌ها را بسوزاند.
گیاه را برای طولانی‌مدت تشنه نگذارید. اگر درخت مرکبات خود را تشنه نگه دارید، معمولا تا زمانی که دوباره آن را آبیاری کنید، صدمه‌ای نمی‌بینید. به بیان دیگر اگر در آبیاری درخت خود کم‌کاری کنید نشانه‌های بارزی ظاهر نخواهند شد؛ اما به محضی که آن را آبیاری کنید، برگ‌های خود را از دست می‌دهد.
هر چه درختی بیشتر در خاک خشک بماند، با آبیاری برگ‌های بیشتری از دست خواهد داد. این نقطه تمایز این دسته از گیاهان با سایرین است؛ زیرا بیشتر گیاهان هنگام خشک شدن خاک برگ‌های خود را از دست می‌دهند.
در خرداد و مرداد به هیچ عنوان در آبیاری کوتاهی نکنید؛ زیرا در این دو ماه ریزش میوه‌ها در اثر کم‌آبی افزایش پیدا می‌کند.
فراموش نکنید قبل از سم‌پاشی بهاره و تابستانه آبیاری انجام شود تا اثر سوء سموم بر روی خاک و مواد مغذی موجود در آن کاهش یابد. بهتر است بعد از هر کوددهی، خاک را آبیاری کنید.
کاشت و نگهداری مرکبات به چه عواملی بستگی دارد؟
تفاوتی ندارد چه نوع درخت مرکباتی را برای کاشتن انتخاب می‌کنید؛ چراکه برای کاشت تمامی درختان این گروه، باید بتوانید نیازهای پایه آن‌ها را برآورده کنید تا زنده بمانند و میوه دهند.
برای مراقبت از درختان مرکبات به بهترین شکل ممکن، باید عوامل بسیاری از جمله شرایط آب و هوایی مناسب، خاک مناسب، کود کافی، آب مورد نیاز درخت مرکبات و … را فراهم کنید. در ادامه به بررسی مهم‌ترین عوامل مؤثر در کاشت این گیاهان می‌پردازیم.
آب و هوا
درختان مرکبات نیازهای بسیار ویژه‌ای دارند که باعث می‌شود نتوانند در هر آب و هوا یا شرایطی رشد کنند. آن‌ها مناطق نیمه گرمسیری با آفتاب فراوان را ترجیح می‌دهند. چنین درختانی در مکان‌هایی که اختلاف دمای شب و روز بسیار زیاد است، نمی‌توانند دوام بیاورند.
این درختان در طول زمستان باید چند روز در دمايی كمتر از 12 درجه سانتی‌گراد قرار بگیرند تا سرمای مورد نیازشان برای محصول‌دهی تأمین شود. به بیان دیگر کمبود سرما باعث ایجاد اختلال در شکفتن جوانه‌های گل در بهار می‌شود.
در عین حال این درختان به دمای زیر صفر درجه حساس هستند. درختانی که میوه‌های شیرین تولید می‌کنند به هوای گرم و تولیدکنندگان میوه‌های ترش به تابستان‌های خنک‌تری احتیاج دارند.
نوع خاک
این درختان در خاک لوم شنی با عمق و pH مناسب بهترین عملکرد را دارند؛ اما به طور کلی می‌توانند در هر خاکی که زهکشی خوبی داشته باشد رشد کنند. از استفاده از خاک‌هایی با نمک زیاد، تراکم بالا، رطوبت بالا و … که می‌تواند باعث پوسیدگی ریشه شود خودداری کنید.
میزان نور
درختان مرکبات روزانه حداقل به 6 تا 8 ساعت تابش کامل و مستقیم نور خورشید احتیاج دارند، در غیر این صورت تولید و باردهی باکیفیتی نخواهند داشت.
یکی از راه‌های نور رسانی دادن به قسمت‌های مهم و درونی درخت، هرس کردن شاخه‌های اضافی است. با این کار شاخه‌های درونی درخت که برای گلدهی فعال هستند، نور کافی دریافت می‌کنند.
کوددهی
بیشتر درختان مرکبات به کوددهی اولیه نیاز دارند. نیتروژن، فسفر و پتاسیم در رشد همه گیاهان نقش کلیدی دارند؛ اما درختان مرکبات برای سالم نگه داشتن برگ و میوه خود به مقادیر کافی از عناصری مانند آهن، کلسیم، منیزیم، بور، مس و روی هم نیاز دارند.
هر سه ماه یک‌بار این درختان را با کودهای ارگانیک یا کودهای خانگی مانند پوست تخم‌مرغ، تفاله چای و … را کوددهی کنید. بهترین کود برای تغذیه درختان مرکبات کود NPK 2-1-1 است.
اواسط بهار، زمستان و اوایل پاییز درختان خود را با این کود تغذیه کنید. اندازه درختان مرکبات تا هنگامی که کود دریافت کنند و به درختی بالغ تبدیل شوند بسیار متغیر است؛ از این رو سعی کنید این درختان را خیلی نزدیک به درختان دیگر نکارید تا فضای کافی برای رشد داشته باشند.
آبیاری
آبیاری درخت مرکبات بخش اصلی به دست آوردن محصول زیاد و باکیفیت است. تأمین میزان آب مورد نیاز درخت مرکبات برای درختانی که میوه‌های شیرین تولید می‌کنند دارای اهمیت بیشتری است؛ زیرا قسمت اعظم میوه از آب تشکیل شده است.
در مناطقی که سالیانه دارای بیش از ۷۰۰ میلی‌متر باران با پراکندگی یکنواخت باشند، میزان آب مورد نیاز درخت مرکبات به خوبی تأمین می‌شود. در نقطه مقابل مناطقی از کشور با بارش بین 500 تا 700 میلی‌متر قرار دارند. در این مناطق نیاز به آبیاری مرتب در سراسر فصل رشد اهمیت دوچندان دارد؛ چرا که نمی‌توان برای تأمین میزان آب مورد نیاز فرایند رشد تنها به طبیعت اعتماد کرد.
فرایند آبیاری تنها شامل ریختن مقدار کافی آب بر خاک درخت نیست؛ بلکه تشخیص میزان آب مورد نیاز درخت مرکبات، بهترین زمان آبیاری آن‌ها، به کار بردن بهترین روش آبیاری و … هم در موفقیت نقش کلیدی دارند.
کلام پایانی
در مجموع کاشتن مرکبات اگرچه ممکن است سخت به نظر بیاید، اما کلید اصلی موفقیت در آن آشنایی با میزان آب مورد نیاز درخت مرکبات است. با رعایت نکات ذکر‌شده در این مقاله می‌توانید درخت مرکبات خود را کاشته و از میوه‌های آن در تابستان لذت ببرید.
سؤالات متداول درباره آبیاری درخت مرکبات
عوامل مختلفی در کاشت و نگهداری درختان مرکبات تأثیرگذار هستند که از جمله مهم‌ترین آن‌ها میتوان به شرایط آب و هوایی، خاک بستر کشت، رطوبت، تابش نور، آب، کوددهی و … اشاره کرد.
به طور خلاصه آن درختان در مناطق دارای آب‌وهوای نیمه گرمسیری با آفتاب فراوان، خاک لوم شنی و نور کافی رشد می‌کنند؛ اما مؤثرترین عامل در کاشت و پرورش، آشنایی با میزان آب مورد نیاز درخت مرکبات است که در این مقاله به صورت کامل به آموزش آن پرداخته‌ایم.
برای تأمین میزان آب مورد نیاز درخت مرکبات باید از آب‌هایی با شوری كمتر از ۱.۵ ميلي موس بر سانتی‌متر استفاده کرد. آب‌شور موجب زردی، سوختگی نوک برگ‌ها و ریزش آن‌ها خواهد شد. از دیگر ویژگی‌های آب مناسب برای آبیاری درختان مرکبات میتوان به دمای مناسب آن اشاره کرد.
در پاییز و زمستان‌های سرد فقط از آب ولرم یا گرم برای آبیاری استفاده کنید؛ زیرا آب چاه یا شیر ممکن است بسیار سرد باشد. اگر هم سرما به ریشه گیاه منتقل شود، برگ‌های درخت شروع به افتادن می‌کنند.
همچنین در تابستان از آب موجود در شلنگ باغبانی برای آبیاری استفاده نکنید. آب موجود در شلنگ باغبانی در گرمای تابستان به خاطر آب و هوا و نور خورشید خیلی گرم می‌شود. حتما پیش از آبیاری اطمینان حاصل کنید که ابتدا آب گرم موجود در شلنگ به طور کامل تخلیه شود.
شرایط آب و هوایی (دما، رطوبت، تابش و سرعت باد) و خصوصیات گیاه هستند که نیاز آبی محصول مرکبات را تعیین می‌کند. مرکبات گیاهانی چندساله هستند که برای انجام عملکردهای فیزیولوژیکی خود به مقدار زیادی آب نیاز دارند.
تنش آبی درختان بر رشد رویشی، تولید و کیفیت مرکبات تأثیر منفی می‌گذارد. نهال‌های تازه کاشته شده را یک روز در میان طی دو هفته اول آبیاری کنید. پس از دو هفته، هفته‌ای دو بار این درختان را آبیاری کنید. برای تأمین آب مورد نیاز درخت مرکب بالغ باید ابتدا میزان رطوبت خاک را بررسی کرد.
انگشت خود را تا عمق ۵ سانتی‌متری خاک فرو کنید تا از مرطوب بودن یا نبودن خاک آگاه شوید. یکی دیگر از راه هایی که میتوان به تشخیص زمان و میزان اب مورد نیاز این درختان، به جدول نیاز آبی مرکبات مراجعه کرد.
با توجه به اینکه در هر نوبت آبیاری مرکبات باید حدود دو سوم خاک منطقه ریشه مرطوب شود، استفاده از هر سامانه‌ی آبیاری‌ای به‌جز قطره‌ای باعث تلف شدن آب بسیار زیادی می‌شود.
آبیاری قطره‌ای خاک را به صورت یکنواخت مرطوب کرده و جریان هوای مورد نیاز ریشه را هم فراهم می‌کند. این سامانه آب و مواد مغذی را مستقیماً به منطقه ریشه محصولات شما می‌رساند. آبیاری قطره‌ای تا ۴۰٪ آب و انرژی کمتری نسبت به آبیاری بارانی مصرف می‌کند. آبدهی چهار تا هشت لیتر بر ساعت این سامانه باعث می‌شود تا این درختان به میزان کم اما به صورت مدام مرطوب شوند.
