مقدار آب مورد نیاز درخت گردو + نکات آبیاری بهینه

مقدار آب مورد نیاز درخت گردو یکی از مهم‌ترین عوامل رشد و حفظ این درخت با ارزش، تنومند و استوار است. درخت گردو از آن دسته گیاهانی است که به رطوبت کم حساس بوده و به همان نسبت، خاک خیس هم ریشه آن را می‌پوساند و در نهایت گیاه را از بین خواهد برد.

از این رو آبیاری بهینه آن بسیار حائز اهمیت بوده و نحوه آبیاری صحیح درخت گردو، سلامت و باردهی با کیفیت آن را تضمین خواهد کرد.

در این مقاله از مجله اینترنتی ایده آل مگ با هرآنچه لازم است درباره آبیاری این درخت و نحوه محاسبه میزان آب مورد نیاز درخت گردو بدانید، آشنا خواهید شد. از انواع آبیاری و دما و نیاز آبی و نور درخت گردو به همراه کود برای رشد سریع درخت گردو هم برایتان خواهیم گفت.

معرفی درخت گردو و ویژگی های آن

درخت گردو، درختی تک پایه و بسیار مقاوم و گیاهی از خانواده راش سانان و تیره گردو سانان محسوب می‌شود. برگ‌های مرکب شانه‌ای، مغز ساقه لایه لایه، تنه صاف و پوستی شیاردار و فلسی از ویژگی‌های ظاهری این درخت‌اند.

میوه گردو هم از نوع فندق بوده و پوسته سبز آن، منشا برگ دارد. ارتفاع این درخت معمولا به 25 متر می‌رسد و عمر طولانی آن گاه تا 300 سال هم ادامه دارد.

گل‌های نر و ماده گردو هم، به صورت همزمان و روی یک درخت روییده و با کمک باد از میان برگهای پهن درخت، گرده افشانی می‌کنند. عمل گرده افشانی و تلقیح درخت گردو هم، در اوایل بهار انجام می‌گیرد.

در این میان، بسیاری منشا و خاست‌گاه میوه گردو را، ایران و مناطق اطراف آن معرفی می‌کنند. گردویی که غالبا خود بارور و بلند قامت بوده و امروزه در اکثر کشورهای جهان کشت می‌شود.

پایه‌های وحشی این نوع گردو در منطقه رشته کوه‌های کارپات در میان اروپای مرکزی و جنوبی وجود دارد که روزگاری نژادی ایرانی‌تبار در آن ساکن بودند. هرچند خاستگاه ابتدایی این درخت در فلات ایران بوده اما به جز ایران، شرق اروپا، سرتاسر ترکیه، عراق، روسیه جنوبی، افغانستان و شمال غربی هیمالیا، مناطقی هستند که گردوی ایرانی بیشتر در آن یافت می‌شود.

پایه گردوی ایرانی با وجود مقاوت بسیار زیادی که در مقابل بیماری و آفات از خود نشان می‌دهد، در برخی از خاک‌ها رشد مناسبی ندارد. مثلا خاک‌های شور یا آلوده به قارچ ریشه بلوط‌، بستر مناسبی برای این کار نیستند.

تناسب مقدار آب مورد نياز درخت گردو هم در مناطق مختلف آب و هوایی، از دیگر عواملی به حساب می‌آید که بر رشد و سلامت درخت و کیفیت میوه آن، بسیار تاثیرگذار است.

نحوه آبیاری صحیح درخت گردو، به خصوص در مناطق کم باران بسیار حائز اهمیت بوده و ضرورت دارد. از طرفی آبیاری بیش از اندازه درخت هم رشد آن را به طرز چشمگیری کاهش داده و باعث بیماری‌های طوقه و ریشه می‌شود. از این رو مقدار آب مورد نیاز درخت گردو بر اساس شرایطی تعیین می‌شود که در ادامه مطلب بیشتر به این موضوع خواهیم پرداخت.

شرایط کاشت و نگهداری درخت گردو 

در زمان کاشت گردو، باید ابتدا از بهترین زمان کاشت نهال گردو و نوع و رقم آن آگاه بود و سپس توجه داشت که این درخت در زمان بلوغ، بسیار بزرگ و گسترده خواهد شد و بیش از هر درخت دیگری به نور نیاز خواهد داشت.

بنابراین انتخاب درست اقلیم آب و هوایی و محیط کاشت، اولین نکته مهمی است که باید مد نظر قرار داد. علاوه بر نور، آب و هوا، خاک، کوددهی، آبیاری و هرس هم دیگر عوامل مهم در کاشت و نگهداری از درخت گردو، به حساب می‌آیند.

آب و هوا و اقلیم کاشت درخت گردو

چنانچه ذکر شد، دما و نیاز آبی و نور درخت گردو از مهم‌ترین عوامل رشد و سلامت این درخت محسوب می‌شوند. اقلیم مدیترانه‌ای با تابستان معتدل و زمستان سرد، بهترین دما را در اختیار این درخت قرار می‌دهد.

این درخت نور دوست، در دمای بیش از 38 درجه سانتی گراد، دچار آفتاب سوختگی پوست و چروکیدگی مغز شده و به عبارتی دمای بالای 40 درجه سانتیگراد، باعث خسارت جدی گیاه می‌شود. برعکس دمای پایین تابستانه هم باعث می‌شود میوه‌ها به اندازه کافی پر نشود.

در هنگام خواب زمستانه هم، این درخت بدون خسارت جدی می‌تواند تا ۱۱- درجه سانتی گراد را  هم تحمل کند. در شروع زمان رشد اما، سرمای ۲- تا ۳- درجه سانتی گراد، برگ و گل و شاخه آن را از بین برده و محصول را کاهش خواهد داد.

خاک مناسب درخت گردو

خاک مناسب غنی شده هم، یکی از مهمترین خواسته‌های رشد بهینه درخت گردو است. درخت گردو خاک‌های نیمه سنگین را که با حفظ آب و تهویه مناسب، حاصل‌خیزی بیشتری به همراه خواهند داشت، بیشتر می‌پسندد.

کوددهی درخت گردو

کوددهی درختان گردو هم بسیار ضروری بوده و بر کیفیت نهایی محصول تاثیرگذار است. باید دانست که درختان جوان نسبت به درختان بالغ، نیاز به کود بیشتری دارند.

ترکیب کودهای شیمیایی با کود حیوانی در سال‌های اولیه رشد و زمان ریشه‌بندی درخت گردو هم یکی از نکات حائز اهمیت است که به صورت چال کود در اختیار گیاه قرار می‌گیرد. از جمله بهترین کود برای رشد سریع درخت گردو را، کود نیتروژنی، کود فسفری و کود پتاسیم معرفی می‌کنند.

هرس کردن درخت گردو

همان‌گونه که ذکر شد، گردو درختی نور دوست است و برای رشد بهتر و محصول با کیفیت‌تر به نور آفتاب بیش از هر درخت دیگری نیاز دارد. علاوه بر اقلیم و مقدار فاصله‌ای که باید زمان کاشت در نظر گرفت، هرس درختان گردو هم به نور رسانی بهتر به شاخه‌ها، کمک شایانی می‌کند.

آبیاری صحیح درخت گردو

نحوه آبیاری صحیح درخت گردو، به طور قطع یکی از مهم‌ترین عوامل رشد، سلامت و باردهی این درختان محسوب می‌شود. سن درخت، مساحت منطقه کشت و میزان بارش منطقه و … از جمله عوامل تاثیر گذار در نحوه آبیاری درختان گردو به شمار می‌آیند.

بر این اساس ممکن است از یکی از روش‌های غرقابی، نواری، قطره‌ای، بارانی یا بابلر برای رفع تشنگی درختان استفاده کرد.

مقدار آب مورد نياز درخت گردو هم بسیار مهم بوده و تاثیر مستقیمی در مقدار و کیفیت محصول و سلامت درخت دارد. این میزان، با افزایش دما در فصل تابستان بیشتر می‌شود و در فصل زمستان معمولا کاملا قطع می‌گردد تا باعث سرمازدگی درخت نشود.

علاوه بر آن باید توجه داشت که کاهش یا افزایش میزان آبیاری، رشد درخت را کاهش می‌دهد و کمیت و کیفیت محصول را هم تحت الشعاع قرار خواهد داد. در این بین، آبیاری بیش از حد هم علاوه بر کاهش رشد درخت، باعث بیماری طوقه و ریشه درخت گردو می‌شود.

مقدار آب مورد نیاز درخت گردو 

چنان‌چه پیشتر ذکر شد، آبیاری درختان گردو، یکی از مهم‌ترین و ضروری‌ترین نکات کاشت و نگهداری از این گیاه به حساب می‌آید. چنانچه میزان و نحوه آبیاری درخت، نادرست باشد، نه تنها محصول همان سال، بلکه محصول سال‌های آتی درخت را هم تحت الشعاع قرار داده و به شدت کاهش می‌دهد.

در این بین سن، فصل، شرایط آب و هوایی و نوع خاک در نحوه محاسبه و تعیین مقدار آب مورد نیاز درخت گردو، از اهمیت بالایی برخوردارند.

سن درخت

نهال‌های تازه کاشته شده و درختان جوان به نسبت به آبیاری بیشتری نیاز دارند. در واقع هرچه سن درخت کمتر باشد، ریشه‌هایش ضعیف‌تر و میزان دریافت آب و مواد معدنی از خاک کمتر می‌شود.

بنابر این نیاز آبی، نهال‌های تازه کاشته شده باید تا دو سال به صورت مداوم و هفتگی  آبیاری شوند.

شرایط فصلی

در فصل بهار، هوا هم که گرم شود، رطوبت ذخیره شده در زمستان به درون خاک رفته و درخت را تغذیه خواهد کرد. اما هرچه به فصل گرم سال یعنی تابستان نزدیک‌تر شویم، نیاز درخت گردو به آب هم بیشتر می‌شود.

افزایش دمای هوا، از دست رفتن حجم بالایی از رطوبت خاک و تبخیر آب موجود در برگ‌ها، نیاز درخت به آب را افزایش می‌دهد. بنابراین در اواسط فصل تابستان و روزهای گرم سال تا پایان این فصل، زمانی است که درختان گردو به میزان آب بیشتری نیاز دارند.

اقلیم و آب و هوا

در برخی از سال‌ها با کاهش بارندگی و خشکسالی مواجه هستیم. در این شرایط درختان گردو به آبیاری بیشتری نیاز پیدا می‌کنند، چراکه از رطوبت خاک در ابتدای فصل کاملا استفاده کرده‌اند.

برعکس چنانچه میزان بارندگی در یک سال بیشتر بوده و هوا هم مرطوب باشد، مقدار آب مورد نیاز درخت گردو کاهش می‌یابد. حتی امکان دارد با توجه به شرایط اقلیمی و میزان بارش، تا اوایل فصل تابستان یا فصل پاییز هم، درخت به آبیاری نیاز نداشته باشد.

نوع خاک

نوع خاک، عمق خاک و وضعیت خاک، سه عاملی هستند که مقدار آب ذخیره شده در خاک را تعیین می‌کنند. در هنگام آبیاری درختان، آب در خاک می‌ماند و بر حسب نوع خاک، ممکن است میزان آب بیشتر یا کمتری در آن ذخیره شده باشد و نیاز به آبیاری درختان گردو را تغییر دهد.

برعکس خاک‌‌های نرم مناسبی چون خاک شنی لومی، که جاذب رطوبت بیشتری هستند، حتی از عمق دو تا سه متری هم، تا حدود 80 درصد از رطوبت آب را جذب کرده و ریشه درخت گردو در این خاک‌ها به خوبی در خاک نفوذ کرده و تغذیه می‌شود.

تخمین مقدار آب مورد نیاز درخت گردو بر حسب سن 

یکی از روش‌های مرسوم برای تعیین نیاز آبی درختان گردو در روز، اندازه‌گیری قطر بدنه درختان است. برای مثال اگر قطر تنه درخت گردویی 30 سانتی متر باشد، این درخت به روزانه 4 لیتر آب نیاز دارد.

به طور کلی اما، بر حسب منطقه‌ای که درخت در آن کاشته شده و به تناسب نوع و رقم گردو، حدود هفت تا ۱۰ هزار متر مکعب آب در سال، به ازای هر هکتار مورد نیاز است.

البته این میزان بر حسب نوع آبیاری تغییر می‌کند. مثلا در آبیاری قطره‌ای درخت گردو، برای هر هکتار زمین گردو در سال، حدود شش تا هشت هزار متر مکعب آب نیاز داریم. البته در روش‌های اصلاح شده نوین، مقدار آب مورد نیاز درخت در آبیاری قطره‌ای را در حدود سه تا چهار هزار متر مکعب هم تخمین می‌زنند.

با اصلاح روش‌های آبیاری سطحی و سنتی که امروزه شاهدش هستیم، بعضا میزان آبی که برخی از باغات گردو استفاده می‌کنند، از نیاز آبی درختان غیر مثمر هم کمتر تخمین زده می‌شود.

علاوه بر آن، درختان گردو می‌توانند به مدت یک سال و تا حداکثر  19 درصد از نیاز آبی در دوران رشد خود، کمبود آب را تحمل کنند. بیش از این زمان و مقدار اما، خسارات زیادی شامل درختان گردو خواهد شد.

جدول زیر مقدار آب مورد نیاز درخت گردو را به متر مکعب و بر حسب سن، در یک هکتار باغ نمایش می‌دهد. در این جدول نیاز آبی درختان گردوی پیوندی و غیر پیوندی، مقایسه شده است.

جدول مقدار آب مورد نیاز درخت گردو در سال به متر مکعب

 آبیاری بهینه درخت گردو و روش‌های آبیاری آن

محدودیت منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی در اغلب نقاط دنیا و کمبود آب به خصوص در روزهای گرم تابستان، روش‌های نوین آبیاری را بر مبنای اصول علمی، ایجاد کرده است.

آبیاری بهینه درختان، علاوه بر جلوگیری از هدر رفت آب، سلامت درخت را هم بیش از پیش تضمین خواهد کرد. برای مثال در روش سنتی غرقابی که هم‌اینک هم مورد استفاده قرار می‌گیرد، آب در سطح خاک تا جایی جاری می‌شود که لایه‌ای از آن، تمام سطح را بپوشاند.

از مهمترین معایب این روش آبیاری سطحی و سنتی، هدر رفت بسیار زیاد آب و کاهش تهویه خاک است.

ضرورت آبیاری بهینه درختان گردو، جایی بیشتر نمود پیدا می‌کند که بدانیم، درخت گردو به میزان آب و شیوه و فواصل آبیاری، بسیار حساس بوده و تنش رطوبتی، بر مقاومت درخت و عملکرد سال بعد آن هم تاثیرات منفی به سزایی خواهد گذاشت.

از این رو، نحوه آبیاری صحیح درخت گردو در شیوه‌های جدید، معمولا به صورت تحت فشار انجام می‌پذیرد که آبیاری قطره‌ای بهترین نوع آن است.

آبیاری قطره‌ای درخت گردو

آبیاری قطره‌ای در واقع پخش آهسته آب بر سطح خاک  است. این روش یکی از بهترین و کارآمدترین روشهای آبیاری درختان گردو است که کمترین میزان هدر رفت آب را هم دارد.

آبیاری تا عمق ریشه درخت، کاهش تبخیر و کاهش آب مصرفی توسط علف‌های هرز، از مزایای این روش محسوب می‌شود. مقدار آب مورد نیاز درخت در آبیاری قطره‌ای در حدود سه تا چهار هزار متر مکعب در هکتار، تخمین زده می‌شود.

آبیاری فواره‌ای (بابلر) درخت گردو

آبیاری فواره‌ای یا آبفشان (Bubbler) هم در واقع، نوعی آبیاری قطره‌ای محسوب شده که نیاز درخت را با کمک یک آبفشان، به خوبی تامین می‌کند.

بابلر را بر روی یک پایه در کنار درختان گردو نصب کرده تا آب به صورت چتری و به قطر 60 سانتی متر در محیط کاشت پخش شود. این نوع آبیاری، یکی از بهترین روشهای آبیاری باغات بزرگ گردو است.

 بایدها و نبایدهای آبیاری باغ‌های گردو

چنان‌چه پیشتر هم گفتیم آبیاری یکی از مهمترین نکات در کاشت و پرورش گردو است. مقدار آب مورد نیاز درخت گردو اگر بیشتر یا کمتر از نیاز درخت باشد، آسیب جدی به آن وارد خواهد کرد که آثارش تا سال‌های پایانی عمر درخت هم به خوبی مشهود خواهد بود.

بر این اساس، در آبیاری درختان گردو حتما باید به این نکات توجه کنید:

• آبیاری درست و مناسب درختان گردو به ویژه در ما‌های خرداد، تیر، مرداد و شهریور بسیار مهم بوده و در رشد درخت و کیفیت و رنگ میوه گردو بسیار موثر است.
• زمان تشکیل میوه تا پر شدن مغز میوه، حساس ترین مرحله‌ای است که درختان گردو به آب نیاز دارند. در واقع پنج تا شش هفته بعد از گل دهی، درخت گردو اگر تشنه باشد، آسیب می‌بیند و آبیاری‌های بعدی هم این کمبود آب بهاره و زمان شکل گیری میوه را جبران نخواهد کرد.
• اوایل پاییز تا پایان فصل زمستان هم زمانی است که باید آبیاری درختان گردو را متوقف کرد. چرا که سرمازدگی زمستانی و خشک شدن سرشاخه‌های گردو و کاهش گلها در بهار و در نهایت کاهش محصول را در پی خواهد داشت.
• یکی از مهمترین دلایل کاهش جذب آب و املاح از طریق خاک، شور شدن خاک درخت گردو است. بر خلاف باور قدیمی که سنگ نمک را دوست درخت گردو می‌دانستند، نمک دادن به درخت گردو نه تنها موثر نبوده که باعث شور شدن خاک، مسمومیت و پیری زودرس درخت و سوختگی نوک و حاشیه برگها در فصل تابستان می‌شود. برای رفع این مشکل با آبیاری سنگین باغهای گردو، سدیم و کلر موجود در خاک را باید شستشو داده و خاک را به تعادل لازم رساند.
• میزان، فواصل و شیوه آبیاری درختان گردو بسیار حساس و مهم است. آبیاری مکرر و طولانی مدت درختان گردو به دلیل رطوبت مداوم خاک و پر شدن فاصله خاک‌دانها با آب، باعث خفه شدن ریشه گردو، بیماری طوقه و ریشه و در نهایت پوسیدن آن می‌شود.
• آبیاری زیاد درخت گردو در زمان شکل گیری پوسته استخوانی میوه و رسیدن به حداکثر رشد هم، باعث تغییر حجم مغز گردو شده و پوسته سبز آن را می‌ترکاند. بنابراین در این هنگام باید آبیاری را متوقف کرد.
• در هنگام آبیاری باید مراقب بود که به هیچ وجه، آب با تنه درخت گردو برخورد نکند. در غیر این صورت، درخت دچار بیماری و آفات می‌شود.

کلام پایانی

در پایان به این نکته باید توجه داشت که مقدار آب مورد نیاز درخت گردو و تعداد دفعات آبیاری، به طور کل بر اساس آب و هوای منطقه کشت، فصول مختلف سال، نوع و عمق خاک، سن درخت و مقدار میوه آن، می تواند متغیر باشد.

توجه به تمام نکات مهم در آبیاری درختان گردو، علاوه بر عمر مفید و کیفیت محصول، در تنومند و کهنسال شدن این درخت هم بسیار تاثیرگذار و مهم خواهد بود.