تیروئید در بارداری خطرناک است؟ جدول تفسیر جواب آزمایش
بیماری تیروئید دومین اختلال پرتکرار در زنان باردار است که در صورت عدم درمان، می‌تواند به سقط جنین، افزایش فشار خون، محدودیت رشد نوزاد و … همراه شود. بنابراین، آزمایش تشخیص تیروئید در دوران حاملگی، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
میزان شیوع اختلالات تیروئیدی در مادران باردار ایرانی، بین 2 تا 3 درصد است. علائم اختلال عملکرد غده تیروئید و برخی عوارض حاملگی، با هم هم‌پوشانی دارند. این موضوع باعث شده تا تشخیص این مشکلات، در زنان باردار کمی سخت باشد؛ به همین دلیل متخصصان زنان و زایمان، در دوران بارداری هر سه ماه یک بار، هورمون‌های تیروئید را بررسی می‌کنند.
در این مقاله از مجله اینترنتی ایده آل مگ قصد داریم به معرفی روش‌های تشخییص بیماری تیروئید در بارداری بپردازیم. علاوه بر این، تاثیر این بیماری بر جنین و مادر را نیز بررسی خواهیم کرد. لطفا تا پایان با ما همراه باشید.
تیروئید چیست و چه نقشی در بارداری دارد؟
تیروئید یک غده کوچک پروانه‌ای در جلوی گردن است. این غده، هورمون‌هایی تولید می‌کند که نحوه استفاده بدن از انرژی را تنظیم می‌کنند؛ به همین دلیل ،تقریبا بر عملکرد همه اندام‌های بدن (حتی قلب) تاثیر می‌گذارند.
فعالیت غده تیروئید توسط غده کوچکی به نام هیپوفیز که در زیر مغز قرار دارد، کنترل می‌شود. هیپوفیز با ترشح هورمونی به نام TSH، ترشح هورمون‌های T3 و T4 را کنترل می‌کند.
این موضوع باعث می‌شود که جنین برای داشتن سیستم عصبی طبیعی، به هورمون‌های تیروئید مادر نیاز داشته باشد. بنابراین در طول دوران بارداری، مقدار تولید هورمون‌های تیروئید افزایش پیدا می‌کنند. هورمون‌های مربوط به بارداری (هورمون گنادوتروپین کوریونی انسانی و استروژن) این افزایش را تنظیم می‌کنند.
به دلیل اهمیت هورمون‌های این غده در تشکیل سیستم عصبی جنین و جلوگیری از تولد نوزادان عقب افتاده، تست هورمون‌های تیروئید، یکی از آزمایش‌های مهم دوران بارداری است.
تشخیص بیماری تیروئید در دوران بارداری
بارداری باعث ایجاد تغییرات پیچیده در مقدار هورمون‌های تیروئید مادر می‌شود. مقدار این هورمون‌ها در طول بارداری افزایش پیدا می‌کند و بعد از زایمان، دوباره به حالت طبیعی قبل از بارداری برمی‌گردد.
پزشکان معمولا مقدار هورمون‌های تیروئید و هورمون محرک تیروئید (FSH) را در سه ماهه‌های بارداری بررسی می‌کنند. برای انجام آزمایش تیروئید در بارداری، مقداری خون از ورید مادر خارج می‌شود و مقدار هورمون‌های T3، T4، FSH و T4 متصل به گلوبولین (TBG) در آن بررسی می‌شود.
شرایط و زمان آزمایش تیروئید در بارداری
برای انجام آزمایش تیروئید نیازی به ناشتا بودن نیست؛ ولی ممکن است پزشکتان همراه با این آزمایش، تست‌هایی مثل قند خون را هم تجویز کند. انجام آزمایش قند خون نیاز یه ناشنایی دارد؛ به همین دلیل بهتر است قبل از انجام آزمایش از پزشک یا مسئول آزمایشگاه در مورد نیاز به ناشتایی سوال کنید.
شما می‌توانید برای انجام این تست هر زمان از روز به آزمایشگاه مراجعه کنید؛ اما انجام آن هنگام صبح بهتر است.
میزان نرمال تیروئید در بارداری
با شروع دوران بارداری، مقدار ترشح هورمون‌های مادری افزایش پیدا می‌کند. همان‌طور که گفتیم غده تیروئید جنین تا هفته 20 بارداری به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند و این موضوع باعث می‌شود که او برای رشد طبیعی به هورمون‌های مادر نیاز داشته باشد. بعد از این دوران نیاز به هورمون‌های مادری کمتر می‌شود.
در جدول زیر، محدوده طبیعی مقدار هورمون‌ها در آزمایش تیروئید در بارداری در سه ماهه‌های مختلف بارداری آورده شده است.
| نام آزمایش (واحد) | زنان غیرباردار | سه ماهه اول | سه ماهه دوم | سه ماهه سوم |
|---|---|---|---|---|
| TSH (mIU/L) | 0.3 تا 4.3 | 0.1 تا 2.5 | 0.2 تا 3 | 0.3 تا 3 |
| TBG (mg/d) | 1.3 تا 3 | 1.8 تا 3.2 | 2.8 تا 4 | 2.6 تا 4.2 |
| FT4 (ng/dL) | 0.8 تا 1.7 | 0.8 تا 1.2 | 0.6 تا 1 | 0.5 تا 0.8 |
| TT4 (mcg/dL) | 5.4 تا 11.7 | 6.5 تا 10.1 | 7.5 تا 10.3 | 6.3 تا 9.7 |
| FT3 (pg/mL) | 2.4 تا 4.2 | 4.1 تا 4.4 | 4 تا 4.2 | – |
| TT3 (ng/dL) | 77 تا 135 | 97 تا 149 | 117 تا 169 | 123 تا 162 |
تفسیر آزمایش تیروئید در بارداری
برای بررسی وضعیت سلامت تیروئید در دوران بارداری مقدار هورمون‌های تیروئید و FSH باید در کنار هم تنفسیر شوند. معمولا برای تشخیص پرکاری و کم کاری تیروئید، وضعیت دو هورمون FSH و FT4 بررسی می‌شود. با توجه به این موضوع، امکان حالت‌های زیر وجود دارد:
- حالت طبیعی: مقدار FSH و FT4 در محدوده طبیعی قرار دارند.
- پرکاری تیروئید: مقدار TSH کمتر و FT4 بالاتر از حد طبیعی هستند.
- کم کاری تیروئید: مقدار TSH بالاتر و FT4 کمتر از حد طبیعی هستند.
کم کاری تیروئید یکی از بیماری‌های شایع این غده در دوران بارداری است.د ر صورتی که این بیماری به موقع شناسایی و درمان نشود، می‌تواند عوارض جانبی زیادی برای مادر و جنین داشته باشد.
دلایل کم کاری تیروئید در دوران بارداری
دلیل اصلی کم‌کاری تیروئید در دوران بارداری، بیماری تیروئیدیت هاشیموتو است. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن با تولید آنتی‌بادی‌های خاصی علیه سلول‌های غده تیروئید، باعث ایجاد التهاب در این غده می‌شوند.
عوارض کم کاری تیروئید در دوران بارداری
از جمله این عوارض برای باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- کم‌خونی: کم کاری تیروئید باعث کاهش تعداد گلبول‌های قرمز سالم موجود در خون می‌شود.
- فشار خون حاملگی: فشار خون بالا بعد از هفته 20 حاملگی ایجاد می‌شود و معمولا بعد از زایمان برطرف می‌شود. در موارد حاد، فشار خون ممکن است باعث زایمان زودرس شود.
- خونریزی پس از زایمان: خونریزی پس از زایمان در کم کاری تیروئید بارداری نادر است؛ اما در صورتی که ایجاد شود، می‌تواند جان مادر را به خطر بیندازد. در این حالت مادر تازه زایمان کرده تا 12 هفته بعد از فارغ شدن، خونریزی دارد.
- Myxedema: یک بیماری نادر است که به دلیل کم کاری تیروئید درمان نشده ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث کما و حتی مرگ شود.
- نارسایی قلبی: نارسایی قلبی به دلیل کم کاری تیروئید هم نادر است. در این حالت توانایی قلب برای پمپاژ خون به بخش‌های مختلف بدن کم می‌شود.
تاثیر کم کاری تیروئید مادر بر جنین و نوزاد
کم کاری تیروئید مادر، می‌تواند بر روی نوزاد عوارض جبران‌ناپذیری داشته باشد. از جمله این عوارض مهم باید به موارد زیر اشاره کرد:
- میکسدم نوزاد (Myxedema): در مواردی که کم کاری تیروئید مادر خیلی شدید باشد، این مشکل برای نوزاد ایجاد می‌شود. بیماری میکسدم باعث ایجاد یک سری از مشکلات مثل کوتولگی و عقب‌ماندگی ذهنی می‌شود.
- وزن کم نوزاد هنگام تولد: کم کاری تیروئید در دوران بارداری از وزن‌گیری جنین جلوگیری می‌کند. نوزاد این زنان وزنی کمتر از نوزادان عادی دارند و این موضوع ممکن است باعث نیاز به نگهداری نوزاد در انکوباتور شود.
- مشکلات رشد، تکامل مغز و سیستم عصبی: کم کاری تیروئید درمان نشده به خصوص در سه ماهه اول دوران بارداری باعث می‌شود که نوزاد، ضریب هوشی کمتری داشته باشد.
- مشکلات تیروئید: این مشکل به ندرت اتفاق می‌افتد و بیشتر در نوزادان زنانی که به دلیل تیروئیدیت هاشیموتو به کم کاری تیروئید مبتلا هستند، ایجاد می‌شود.
تاثیر پر کاری تیروئید در بارداری
پرکاری تیروئید نسبت به کم کاری تیروئید کمتر در دوران بارداری اتفاق می‌افتد. طبق آمارها احتمال ابتلا به پرکاری تیروئید در بارداری کمتر از 0.2 درصد است. این اختلال معمولا در زنانی ایجاد می‌شود که به بیماری گریوز مبتلا هستند.
وجود نودول یا گره‌ها (بافت‌های خاص و غیرطبیعی) هم می‌تواند باعث پرکاری تیروئید بشود. در این حالت مادر باردار دچار استفراغ و حالت تهوع بیش از حد می‌شود.
پرکاری تیروئید در دوران باداری باعث ایجاد علائم زیر می‌شود:
- افزایش ضربان قلب
- نامنظم شدن ضربان قلب
- لرزش دست‌ها
- کاهش وزن بدون دلیل یا نداشتن افزایش وزن طبیعی دوران بارداری
- استفراغ و تهوع غیرعادی
نکته: اگر با مشکل تهوع دست به گریبان هستید، می‌توانید صفحه درمان سریع حالت تهوع را ببینید و از راهکارهایی که برای مقابله با آن وجود دارد، مطلع شوید. برای مبارزه با حالت تهوع، هم داروی شیمیایی وجود دارد و هم گیاهان دارویی کاربرد دارند.
تاثیرات بیماری گریوز درمان نشده بر مادر و جنین
درمان نشدن پرکاری تیروئید در دوران بارداری می‌تواند، عوارض زیر را بر مادر و جنین داشته باشد:
- سقط جنین
- بیماری گواتر
- تولد نوزاد نارس
- وزن کم نوزاد در هنگام تولد
- پره‌اکلامپسی (افزایش خطرناک فشار خون مادر در اواخر دوران بارداری)
- نارسایی احتقانی قلبی
- شدیدتر شدن بیماری
بیماری گریوز به ندرت ممکن است، بر روی تیروئید نوزاد هم تاثیر بگذارد. در چنین حالتی مواد ترشح شده از طریق سیستم ایمنی مادر از راه جفت وارد خون جنین می‌شوند. این مواد بر روی تیروئید جنین اثر می‌گذارند و آن را وادار می‌کنند که هورمون‌های بیشتری تولید کند.
اگر قبلا پرکاری تیروئید داشته‌اید و آن را درمان کرده‌اید، باز هم مواد ترشح شده از سیستم ایمنی در بدن‌تان وجود دارد؛ به همین دلیل باید سوابق پزشکی خود را به طور کامل در اختیار متخصص زنان و زایمان‌تان قرار دهید.
در چنین مواردی پزشک، در نه ماهه بارداری به طور مداوم به کمک آزمایش‌های خاصی، سلامت غده تیروئید نوزاد را بررسی می‌کند. اگر فعالیت بیش از حد غده تیروئید در دوران جنینی و بعد از تولد شناسایی نشود، نوزاد ممکن است دچار عوارض جانبی زیر شود:
- نارسایی قلبی
- سفت شدن ملاج (رشد نکردن مغز و عقب ماندگی ذهنی)
- تاخیر در رشد
- تحریک‌پذیری زیاد نوزاد
گاهی افزایش فعالیت غده تیروئید، باعث بزرگ شدن آن می‌شود. تیروئید بزرگ شده به نای نوزاد فشار می‌آورد و نفس کشیدن را برای او سخت می‌کند.
تشخیص پرکاری تیروئید در دوران بارداری
پزشکان برای تشخیص پرکاری تیروئید در دوران بارداری آزمایش‌های مختلفی را تجویز می‌کنند. این آزمایش‌ها عبارتند از:
- TT4
- TT3
- FT4
- TBG
- FT3
- وجود پروتئین‌های خاصی که سیستم ایمنی ضد تیروئید می‌سازد
- مقدار هورمون‌های تیروئید جنین
راهکارهای درمانی بیماری تیروئید در بارداری
درمان پرکاری و کم کاری تیروئید در دوران بارداری به دلیل خطرناک بودن برخی روش‌ها و داروها برای جنین، کمی سخت است. در این دوران پزشکان روش‌های درمانی کم‌خطرتر را انتخاب می‌کنند. در ادامه می‌توانید بهترین روش‌های درمان این مشکلات دوران بارداری را بخوانید.
درمان پرکاری تیروئید در دوران بارداری
نتایج آزمایش خون نشان می‌دهد که پرکاری تیروئید شما به چه دلیل ایجاد شده و چقدر خطرناک است. اگر این مشکل خفیف و به دلیل بیماری گریوز باشد، احتمالا پزشک دارویی برای شما تجویز نخواهد کرد.
برای درمان پرکاری تیروئید از روش‌های درمانی ید رادیواکتیو، جراحی و داروهای ضدتیروئید استفاده می‌شود؛ اما به دلیل خطرات مواد رادیواکتیو و جراحی برای جنین، پزشکان در این دوران تنها استفاده از داروها را پیشنهاد می‌کنند.
پزشکان غالبا از دو داروی ضدتیروئید پروپیل تیواوراسیل (Propacil) و متیمازول استفاده می‌کنند. پزشکان معمولا از پروپیل تیواوراسیل در سه ماهه اول و از متیمازول در سه ماهه‌های دوم و سوم برای درمان پرکاری تیروئید دوران بارداری استفاده می‌کنند.
این داروها می‌توانند از طریق بند ناف وارد خون نوزاد شوند و مقدار هورمون‌های تولید شده توسط غده تیروئید نوزاد را کاهش دهند؛ به همین دلیل پزشکان کم‌ترین دوز ممکن این داروها را تجویز می‌کنند تا از کم‌کاری تیروئید جنین جلوگیری شود.
داروهای ضدتیروئید ممکن است عوارضی هم داشته باشند، مثل:
- واکنش‌های آلرژیک (کهیر و مشکلات پوستی)
- کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون
- در موارد نادر، نارسایی کبد
- زردی سفیدی چشم
- گلو درد مداوم
- تب
- درد مبهم در شکم
- افزایش خستگی و ضعف
- از دست دادن اشتها
- کبود شدن غیرعادی بدن
بعد از سه ماهه اول بارداری، میزان فعالیت سیستم ایمنی کمتر می‌شود؛ به همین دلیل حمله این سیستم به تیروئید خیلی کم می‌شود. این موضوع باعث می‌شود که بسیاری از متخصصان غدد مصرف داروهای ضد تیروئید را بعد از این دوره قطع کنند.
راهکارهای درمانی افراد مبتلا به کم کاری تیروئید
پزشکان برای درمان کم کاری تیروئید از داروهای حاوی هورمون‌های سنتز شده این غده استفاده می‌کنند. بهترین درمان دارویی برای کم کاری تیروئید دوران بارداری، قرص لووتیروکسین است. این قرص حاوی هورمون T4 است.
لووتیروکسین برای نوزاد خطری ندارد. پزشکان با توجه به میزان کم کاری تیروئید و کمبود هورمون‌های آن، مقدار مصرف دارو را مشخص می‌کنند. زنان بارداری باید حتما بعد از دو هفته از مصرف دارو، آزمایش تیروئید دوران بارداری را تکرار کنند تا پزشک از مناسب بودن میزان دارو مطمئن شود.
اگر کم کاری تیروئید خفیف باشد، پزشک دستور به مصرف قرص لووتیروکسین نخواهد؛ اما آزمایش تیروئید در بارداری باید به طور مرتب تکرار شود تا در صورت شدیدتر شدن بیمار از عواقب آن جلوگیری شود.
در زنانی که قبل از بارداری کم کاری تیروئید داشته‌اند، با شروع دوران بارداری، مقدار داروها افزایش داده می‌شود تا نیاز جنین و مادر برطرف شود.
تیروئیدیت پس از زایمان چیست؟
تیروئیدیت پس از زایمان یک بیماری خودایمنی است که در سال اول پس از زایمان ایجاد می‌شود. در این بیماری غده تیروئید متورم می‌شود، به طوری که می‌توان این تورم را حس کرد.
مادران مبتلا به تیروئیدیت پس از ازیمان تنها حالت پرکاری یا کم کاری تیروئید را تجربه می‌کنند. پرکاری تیروئید پس از زایمان معمولا خفیف است و علائم شاخصی ندارد. تحریک‌پذیری، عدم تحمل گرما، خستگی، مشکلات خواب و افزایش ضربان قلب از جمله علائم این بیماری هستند.
زنانی که به تیروئیدیت پس از زایمان مبتلا می‌شوند؛ احتمالا قبلا یک بیماری خفیف تیروئید داشتند که با زایمان، شعله‌ور شده است.
سخن آخر
وجود مقدار کافی از هورمون‌های تیروئید در دوران بارداری برای سلامت جنین بسیار مهم است. مادران بارداری نباید علائم کم کاری یا پرکاری تیروئید را با مشکلات رایج دوران بارداری اشتباه بگیرند و در هر گونه ناراحتی و حالت غیرطبیعی را به پزشک خود گزارش دهند.
در صورتی که وجود مشکلات تیروئید در دوران بارداری تایید شد، بهتر است نتایج آزمایشات و داروهای مصرفی توسط یک متخصص غدد هم بررسی شوند.
در صورتی که در مورد آزمایش تیروئید در دوران بارداری سوالی دارید، می‌توانید آن را از ایده آل مگ بپرسید.
سوالات متداول
برای آزمایش تیروئید در بارداری باید ناشتا بود؟ برای انجام آزمایش‌های تیروئید در دوران بارداری نیازی به ناشتا بودن نیست؛ اما این آزمایش‌ها معمولا همراه با سایر چکاب‌های دوران بارداری تجویز می‌شود. با توجه به این موضوع باید قبل از انجام آزمایش، نیاز به ناشتا بودن را از پزشک یا مسئول آزمایشگاه سوال کنید.
آزمایش تیروئید در بارداری باید چند باشد؟ مقدار طبیعی هورمون‌های تیروئید در سه ماهه‌های مختلف بارداری متفاوت است. این هورمون‌ها در سه ماهه اول افزایش پیدا می‌کنند و پس از این دوره مقدارشان کمتر می‌شود.
آزمایش تیروئید در بارداری چگونه انجام می‌شود؟ آزمایش تیروئید دردوران بارداری باید هر سه ماه یک بار تکرار شود. برای انجام این آزمایش، مقداری خون از رگ‌های شما گرفته و به آزمایشگاه منتقل می‌شود.
تیروئیدیت پس از زایمان چیست؟ تیروئیدیت پس از زایمان نوعی بیماری خودایمنی است که برخی از زنان پس از زایمان به آن مبتلا می‌شود. در این بیماری ممکن است تیروئید کم کار یا پرکار شود. این بیماری معمولا تا یک سال پس از زایمان ایجاد می‌شود.
برای انجام آزمایش‌های تیروئید در دوران بارداری نیازی به ناشتا بودن نیست؛ اما این آزمایش‌ها معمولا همراه با سایر چکاب‌های دوران بارداری تجویز می‌شود. با توجه به این موضوع باید قبل از انجام آزمایش، نیاز به ناشتا بودن را از پزشک یا مسئول آزمایشگاه سوال کنید.
مقدار طبیعی هورمون‌های تیروئید در سه ماهه‌های مختلف بارداری متفاوت است. این هورمون‌ها در سه ماهه اول افزایش پیدا می‌کنند و پس از این دوره مقدارشان کمتر می‌شود.
آزمایش تیروئید دردوران بارداری باید هر سه ماه یک بار تکرار شود. برای انجام این آزمایش، مقداری خون از رگ‌های شما گرفته و به آزمایشگاه منتقل می‌شود.
تیروئیدیت پس از زایمان نوعی بیماری خودایمنی است که برخی از زنان پس از زایمان به آن مبتلا می‌شود. در این بیماری ممکن است تیروئید کم کار یا پرکار شود. این بیماری معمولا تا یک سال پس از زایمان ایجاد می‌شود.
