خواص عرق نعناع برای سلامتی + نحوه نگهداری و مصرف

وقتی نام عرقیات گیاهی به میان می‌آید، شاید آشناترین نام برای خیلی از ایرانی‌ها، عرق نعناع باشد. همان چیزی که فقط نصف استکان از آن کافی است تا خیلی زود، بدترین دل‌دردها و دل‌پیچه‌ها را آرام کند!

نعناع یکی از گیاهان دارویی معروف است که از زمان های قدیم در طب سنتی به عنوان دارو مورد استفاده قرار می گرفته است. عرق نعناع یکی از اشکال متداول مصرف نعناع است که خواص مفیدی دارد، عطر و بوی نافذی دارد که برای چند دقیقه، می تواند تمام استرس‌ها و افکار مزاحم را دور می‌کند. این محصول همچنین در محصولات آرایشی و بهداشتی نیز استفاده می‌شود. در این مقاله از ایده آل مگ قصد داریم به بررسی خواص عرق نعناع و طرز مصرف آن بپردازیم. لطفا تا انتها با ما همراه باشید.

خاستگاه عرق نعناع

نعناع گیاهی است که در اکثر نقاط جهان مانند آسیا، آمریکای شمالی، آفریقا و اروپا رشد می‌کند. نام علمی این گیاه، Mentha است و از نظر ظاهری، شباهت زیادی با گیاه پونه دارد. با این تفاوت که برگ‌های نعناع، عطر ملایم‌تر و کرک کمتری دارند.

اما جالب است بدانید که بسیاری از کتب مرجع طب گیاهی، تاریخ تولید عرقیات گیاهی را به دوران ابن سینا و پس از او نسبت می دهند.

به نظر می‌رسد فرایند استخراج رایحه گیاهان ابتدا با گیاه گل محمدی و در قالب تولید گلاب آغاز شده و به مرحله کنونی رسیده است.

نحوه ی تولید عرق نعناع

گیاهانی مانند ریحان، بیدمشک، گل محمدی و نعناع که دارای رایحه و اسانس هستند، قابلیت عرق‌گیری دارند. برای تولید عرقیجات گیاهی مانند عرق نعناع، ابتدا گیاه معطر را با آب می‌جوشانند، سپس بخار آب را سرد و تقطیر می‌کنند.

مایع حاصل از تقطیر، همان عرق گیاهی است که دربردارنده خواص گیاه مورد نظر است. این آب مقطر معطر، مصارف دارویی و خوراکی دارد.

این کار به دو روش سنتی و صنعتی انجام می‌شود. در روش سنتی، از دیگ‌های بزرگ مسی و استخر آب سرد استفاده می‌کنند، اما در شیوه صنعتی، فرایند تقطیر و به دست آمدن عرق، کاملا اتوماتیک و با دستگاه‌های مخصوص انجام می‌شود.

تفاوت عرق نعناع دو آتشه و معمولی

زمانی که در فرایند عرق‌گیری، مقدار گیاه در مقایسه با حجم آب بیشتر باشد، عرق حاصل، غلظت و عطر و بوی تندتری خواهد داشت. به چنین عرقی، عرق دو آتشه نعناع می‌گویند و مقدار برگ نعنایی که برای تولید آن استفاده می‌شود، به مراتب بیشتر از تولید عرق نعنای معمولی است.

مهم‌ترین خواص عرق نعناع

اگرچه عرق نعناع را به عنوان یک ضد‌نفخ و ضد‌اسپاسم قوی می‌شناسیم، اما باید دانست که در فرایند تولید عرق نعناع، تمام ترکیبات نعناع وارد عرق آن نمی‌شود. با این حال، این عرق مفید در بسیاری از مصارف درمانی قابل استفاده است و همیشه طرفداران خاص خود را دارد.

عرق نعنا سرشار از آنتی‌اکسیدان، آهن و ویتامین C است. به علاوه، مواد معدنی مفیدی مانند پتاسیم، منیزیم، فیبر، کربوهیدرات و پروتئین به وفور در آن وجود دارد. در ادامه، به بررسی مهم‌ترین خواص عرق نعناع می‌پردازیم:

1- برای سلامت دستگاه گوارش مفید است

یکی از خواص عرق نعناع، فعال کردن غدد بزاقی دهان و تحریک کردن آنزیم‌های گوارشی است. به این ترتیب فرایند هضم غذا آسان می‌شود.به علاوه، نعنا، ترشح صفرا را افزایش می‌دهد و با گرم کردن شکم، فرایند خروج گاز از بدن را آسان می‌کند.

عرق نعناع باعث آرامش عضلات می‌شود، ضد‌التهاب است و به خاطر وجود فیبر، معده درد ناشی از یبوست یا سوء‌هاضمه را آرام می‌کند.

طیف وسیعی از مشکلات گوارشی مانند دل درد، اسهال، استفراغ، سوء‌هاضمه، سندرم روده تحریک‌پذیر و درد معده در کودکان با استفاده از عرق نعناع قابل درمان است.

2- ضد عفونی‌کننده و ضد التهاب است

ترکیبات موجود در عرق نعناع به عنوان مواد ضد التهابی و ضد عفونی‌کننده عمل می‌کنند. این خواص باعث کاهش التهابات دستگاه گوارشی و تنفسی می‌شود و می‌تواند در مواردی مانند سرفه، التهاب گلو، و گوارش حساس مفید باشد.

3- آرامبخش و ضد استرس است

نوشیدن عرق نعناع، حافظه را تقویت می‌کند در این مورد باز هم منتول موجود در برگ‌های نعناع وارد عمل می‌شود و با خاصیت تحریک‌کنندگی خود، میزان هوشیاری و عملکرد ذهنی فرد را قوت می‌بخشد.

یکی دیگر از خواص عرق نعناع، کمک به کاهش اضطراب و آرامش اعصاب است. این مسکن طبیعی، فاقد کافئین و ضدافسردگی است و می‌تواند با آرام‌سازی اعصاب و شل کردن عضلات شما، خواب راحتی را برایتان رقم بزند.

4- باعث سلامت دهان و دندان می‌شود

نعناع یک ضدعفونی‌کننده دهان است. به علاوه، به عنوان یک ضد‌میکروب قوی، باعث از بین بردن میکروب‌های ایجاد کننده پلاک دندان می‌شود. همچنین عرق نعناع می‌تواند عاملی موثر در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های لثه باشد.

استفاده از عرق نعناع یا قرص نعناع دهان را خوشبو می‌کند و می‌توان روزی چند بار از آن به عنوان یک دهان‌شویه طبیعی استفاده کرد.

5- در سلامت دستگاه تنفسی نقش دارد

عرق نعناع یک آنتی باکتریال و ضد‌التهاب طبیعی است که به خاطر وجود ترکیبی به نام منتول، می‌تواند باعث پاکسازی و دفع رطوبت از ریه و مجاری تنفسی شود. به علاوه می‌تواند عفونت موجود در سینوس‌ها را برطرف کرده و موجب جریان یافتن بهتر هوا در مجاری بینی شود.

حتی بخور نعناع و رایحه قوی آن می‌تواند به رفع گرفتگی‌های بینی، گلو و ریه کمک کند.

به عنوان یک خلط‌آور مفید طبیعی می‌توانید روی عرق نعناع حساب کنید و برای آرام کردن سرفه‌های شدید از آن کمک بگیرید.

6- تسکین دردهای عضلانی و مفصلی

از دیگر خواص مفید عرق نعناع می‌توان به توانائی آن در کاهش دردهای عضلانی و مفصلی اشاره کرد. استفاده از عرق نعناع می‌تواند به عنوان درمان کمکی در موارد رماتیسم و آرتروز کاربرد داشته باشد.

کاهش دردهای قاعدگی

همانطور که گفتیم یکی از خواص عرق نعنا، کاهش درد است. عرق نعناع یک ضد‌اسپاسم طبیعی و شل‌کننده عضلات است. بنابراین با شل کردن عضلات دیواره رحم می‌تواند در بهبود دردهای قاعدگی موثر باشد. تنظیم و تعادل هورمون‌های زنانه هم یکی دیگر از خواص عرق نعناع است. همچنین این عرق گیاهی، قاعده‌آور است.

استفاده از دمنوش یا عرق نعناع در طول روزهای قاعدگی، باعث بهبود کلی در حالات خلقی، گرفتگی و درد می‌شود.

7- اثر مثبت در درمان سردرد

گفتیم که یکی از ترکیبات موجود در نعناع و عرق آن، منتول است. این ماده باعث افزایش گردش خون و احساس خنکی می‌شود و و می‌تواند درمانی موثر در کاهش سردردهای سرد مزاجان و سردردهای میگرنی باشد. به علاوه، حتی استنشاق بوی نعناع هم تا حد زیادی سردرد را آرام می‌کند.

روش دیگر استفاده موضعی است. به این ترتیب که 3 گرم اسانس نعناع را با 2 گرم روغن زیتون و 5 گرم لانولین ترکیب کرده و به صورت پماد روی موضع درد بمالید.

8- باعث سلامت کبد می‌شود

یکی از گیاهانی که به خوبی کبد را پاکسازی و سم‌زدایی می‌کند، نعناع است. برگ‌های نعناع سرشار از آنتی‌اکسیدان و ترکیباتی مانند منتول و منفون هستند که همگی در تصفیه کبد موثرند.

به علاوه، عرق نعناع، کیسه صفرا را به کار انداخته، صفرا را رقیق می‌کند و تورم احتمالی لوله‌های کیسه صفرا را برطرف می‌کند.

مفیدترین ترکیبات عرق نعناع

خواص دارویی عرق نعناع و میزان تاثیرگذاری آن در کنار بعضی گیاهان دیگر تقویت می‌شود. از مهم‌ترین ترکیبات گیاهی عرق نعناع می‌توان به این موارد اشاره کرد:

خواص عرق نعناع و بارهنگ

ترکیب بارهنگ و عرق نعناع خواص درمانی بسیار زیادی دارد. این ترکیب گیاهی، سرشار از ویتامین‌هایی مانند ویتامین A، ویتامین C، ویتامین  Kو ویتامین‌های گروه B است. به علاوه حاوی انواع متنوعی از مواد معدنی از قبیل کلسیم، پتاسیم، آهن، منیزیم، منتول، کومارین، کولین، آنتی‌اکسیدان، فلاونوئیدها، سروتونین، نوراپی‌نفرین و اسیدهای چرب امگا ۳ و ۶ است.

از مهم‌ترین خواص عرق نعناع و بارهنگ می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• درمان کبد چرب
• درمان زخم معده
• تقویت‌کننده سیستم ایمنی بدن
• درمان یبوست
• درمان ناراحتی‌های کلیه و مثانه
• درمان دردهای روماتیسمی
• رفع‌کننده گاز روده
• برطرف‌کننده نفخ معده
• تب‌بر
• بهبود‌دهنده عفونت‌ها و زخم‌های بدن

برای تهیه این ترکیب گیاهی، یک لیوان عرق نعنا را همراه یک قاشق مرباخوری تخم بارهنگ، داخل ظرفی ریخته و روی حرارت قرار دهید تا بجوشد. سپس حرارت را کم کرده و اجازه دهید ترکیب برای 5 تا 10 دقیقه دیگر به آرامی بجوشد. شب‌ها موقع خواب و بدون صاف کردن از آن میل کنید.

خواص عرق نعناع و عسل

عرق نعناع و عسل در کنار هم ترکیب بسیار خوشمزه‌ای می‌سازند که خواص دارویی بسیاری هم دارد. این شربت طبیعی به درمان سرماخوردگی کمک زیادی می‌کند. به علاوه، این ترکیب گیاهی، بر عملکرد سلول‌های مغزی بسیار تاثیرگذار است و قدرت حافظه را افزایش می‌دهد. بنابراین در ایام امتحانات، یک نوشیدنی مقوی و انرژی‌زا است.

مضرات مصرف عرق نعناع

تمام گیاهان دارویی به موازات اثرات درمانی خود می‌توانند عوارضی هم به دنبال داشته باشند. گاهی این عوارض در نتیجه زیاده‌روی در مصرف اتفاق می‌افتد. البته در بعضی موارد مانند وجود آلرژی و حساسیت هم به طور کلی، منع مصرف وجود دارد. در ادامه به رایج‌ترین مضرات مصرف عرق نعناع توجه کنید:

• افرادی که دچار فشار خون بالا هستند باید از مصرف عصاره یا عرق نعناع با غلظت بالا خودداری کنند. منتول موجود در برگ‌های نعناع می‌تواند ضربان قلب را به شدت افزایش داده و تاثیر منفی بر فشار خون داشته باشد.
• افرادی که دچار مشکلات گوارش و رفلاکس معده هستند باید در مصرف عرق نعناع احتیاط کنند. در چنین حالتی عرق نعناع می تواند باعث تشدید علائم بیماری شود.
• زیاده‌روی در مصرف عرق نعناع می‌تواند باعث بروز برخی عوارض جانبی مانند خشکی دهان، سوزش سر دل و حالت تهوع و استفراغ شود. معمولا توصیه می‌شود که برای استفاده‌های درمانی بیشتر از ۸ هفته متوالی از آن استفاده نکنید.

• برای کودکان زیر 8 سال از عرق نعناع رقیق شده با آب استفاده کنید. عرق نعناع می‌تواند در درمان دل‌درد، اسهال و گرما‌زدگی کودکان موثر باشد، اما در صورتی که کودک شما مشکلات گوارش زمینه‌ای داشته باشد، حتما عرق نعناع را با آب زیاد ترکیب کنید.
• برخی افراد به گیاه نعناع حساسیت دارند و خوردن آن باعث بروز واکنش‌های آلرژیک در بدن آن‌ها می‌شود. این افراد باید از مصرف هر محصولی که بر پایه گیاه نعناع باشد، خودداری کنند.

طرز مصرف عرق نعناع

مصرف خام

یکی از روش‌های معمول مصرف عرق نعناع، استفاده از آن به صورت خام است. شما می‌توانید برگ‌های تازه نعناع را خرد کرده و با آب جوشانده، عرق نعناع تهیه کنید. این محلول می‌تواند به عنوان چای مفیدی برای روزهای گرم تابستان مصرف شود.

استفاده در آشپزی

عرق نعناع می‌تواند به عنوان یک افزودنی طعم‌دهنده در غذاهای مختلف استفاده شود. شما می‌توانید این عرق را به سوپ‌ها، سالاد‌ها، نوشیدنی‌ها و دسرها اضافه کنید تا به غذاها طعم و بوی مطبوعی ببخشد.

استفاده در محصولات آرایشی و بهداشتی

عرق نعناع به عنوان یک ماده طبیعی مرطوب‌کننده و ضد عفونی‌کننده در محصولات آرایشی و بهداشتی نیز کاربرد دارد. این عرق می‌تواند در تهیه لوسیون‌ها، شامپوها و صابون‌های طبیعی استفاده شود.

میزان مصرف عرق نعناع در روز

معمولا در این مورد دوز مشخصی وجود ندارد. طبیعت این عرق گیاهی، گرم است و معمولا افراد سرد مزاج از مصرف آن احساس بهتری دارند.

به علاوه، بسته به دلیل مصرف این عرق گیاهی، برای هر فردی می‌توان دوز مشخصی را در نظر گرفت. برای مثال، در مورد کودکان کم‌ سن و سال، حتما باید عرق نعناع را با آب رقیق کرد. معمولا یک تا دو قاشق غذاخوری همراه با آب و بعد از غذا مناسب است.

یک توصیه عمومی این است که در صورت احساس نفخ ودل درد، حدود یک استکان بعد از هر وعده غذایی عرق نعناع مصرف کنید تا مشکل برطرف شود. البته میزان مصرف عرق نعناع دو آتشه باید کمترو حدود نصف عرق نعنای معمولی باشد.

حتی استنشاق عرق نعناع هم می‌تواند شما را سرحال کند و مشکلات تنفسی شما را بهبود بخشد.

بهترین نحوه نگهداری عرق نعناع

بهترین ظروف برای نگهداری انواع عرقیجات گیاهی، ظروف شیشه‌ای هستند. در این مورد هم استفاده از شیشه‌های رنگی مثل شیشه‌های سبز یا قهوه‌ای بر شیشه‌های شفاف اولویت دارد. دلیل این موضوع این است که این شیشه‌ها نور کمتری را از خود عبور می‌دهند و در نتیجه کیفیت عرق گیاهی برای مدت طولانی‌تری حفظ می‌شود.

در صورت در دسترس نبودن ظروف شیشه‌ای می‌توانید از ظرف‌های فلزی مانند ظرف‌های آلومینیومی استفاده کنید. اگر عرق نعناع سنتی را داخل بطری پلاستیکی خریداری کرده‌اید، در اولین فرصت آن را به یک ظرف شیشه‌ای یا فلزی تمیز منتقل کنید.

نشانه های فاسد شدن عرق نعناع

به تاریخ تولید و انقضای بطری عرق نعناع توجه کنید. معمولا بهترین زمان مصرف، 6 تا 12 ماه بعد از تاریخ تولید است. اگر روی بطری تاریخ انقضا وجود نداشت، به کیفیت ظاهری عرق توجه کنید.

سخن آخر

امیدواریم اطلاعات این مقاله برای شما مفید بوده باشد. البته همان‌طور که می‌دانید، استفاده از این گیاه مفید، فقط به مصرف عرق نعناع محدود نمی‌شود.

برخی از پژوهشگران حوزه طب سنتی معتقدند، مصرف دم کرده نعناع در مقایسه با عرق نعناع می‌تواند تاثیرات پایدارتری در درمان بیماری‌ها داشته باشد.

به علاوه، استفاده‌های موضعی از روغن نعناع یا اسانس نعناع هم در درمان بسیاری از دردهای موضعی کارساز است. شاد و سلامت باشید.

سوالات متداول