هر درد شکمی از آپاندیس نیست؛ بایدها و نبایدهای آپاندیسیت
آپاندیسیت یا التهاب آپاندیس یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی است که اغلب به جراحی اورژانسی شکم منجر می‌شود. این بیماری می‌تواند همه افراد در گروه‌های سنی مختلف را درگیر کند، اما معمولا در افراد 10 تا 30 ساله رخ می‌دهد.
آپاندیسیت باعث درد در سمت راست پایین شکم می‌شود؛ با این حال، درد در بیشتر افراد از اطراف ناف شروع می‌شود و سپس به سایر نواحی شکم انتشار می‌یابد.
در صورت درمان نشدن آپاندیسیت، ممکن است آپاندیس پاره شود. این اتفاق یک مشکل اورژانسی است که به درمان فوری نیاز دارد؛ چون باعث پخش شدن باکتری‌ها در سراسر حفره شکم می‌شود و جان بیمار را به خطر می‌اندازد.
آشنایی با علائم آپاندیسیت به تشخیص و درمان به موقع بیماری کمک می‌کند. برای اینکه درباره این بیماری، علائم و راه‌های درمان آن اطلاعات بیشتری کسب کنید، این مقاله از ایده آل مگ را تا انتها بخوانید.
آپاندیس چیست؟
آپاندیس یک لوله نازک با ظاهر انگشت مانند و طول تقریبا 10 سانتی‌متر است که در پایین شکم و سمت راست آن قرار دارد. این اندام به بخش ابتدایی روده بزرگ به نام سکوم متصل است.
در حال حاضر دقیقا مشخص نیست که آپاندیس چه نقشی در بدن دارد. البته بعضی از محققان معتقدند که این اندام بی‌فایده نیست و احتمالا بعد از ابتلا به بیماری گوارشی به بهبود سلامت روده کمک می‌کند؛ با این حال، به نظر نمی‌رسد که برداشتن آن از طریق جراحی برای سلامتی عواقب منفی داشته باشد.
آپاندیسیت چیست؟
آپاندیسیت زمانی اتفاق می‌افتد که آپاندیس مسدود و عفونی می‌شود. آپاندیسیت به دو صورت حاد و مزمن رخ می‌دهد.
1. آپاندیسیت حاد
آپاندیسیت تقریبا همیشه یک بیماری حاد است، به این معنی که به طور ناگهانی شروع و به سرعت بدتر می‌شود. این بیماری که معمولا طی 24 ساعت رخ می‌دهد، یک مشکل پزشکی اورژانسی است و به درمان سریع نیاز دارد؛ چون آپاندیس ممکن است در حین التهاب پاره شود. خطر بروز این عارضه 48 تا 72 ساعت پس از شروع علائم افزایش می‌یابد.
2. آپاندیسیت مزمن
بیشتر اطلاعاتی که ما درباره آپاندیسیت داریم به نوع حاد این بیماری مربوط می‌شود که بسیار شایع است. آپاندیسیت مزمن یک بیماری نادر است که اطلاعات زیادی درباره آن وجود ندارد.
بر اساس تحقیقات، آپاندیسیت مزمن با درد خفیف و مداوم همراه است که بیشتر از یک تا دو روز طول می‌کشد. در حقیقت، درد ناشی از آپاندیسیت مزمن در مقایسه با نوع حاد بیماری برای مدت زمان بیشتری طول می‌کشد و حتی می‌تواند چند هفته، ماه یا سال ادامه داشته باشد.
برخلاف آپاندیسیت حاد، متخصصان نوع مزمن این بیماری را یک مشکل اورژانسی در نظر نمی‌گیرند؛ با این حال، باید درد مزمن شکم را جدی بگیرید و درباره آن با پزشک صحبت کنید. آپاندیسیت مزمن با سی‌تی اسکن تشخیص داده شده و با جراحی درمان می‌شود.
علت التهاب آپاندیس
روده بزرگ حاوی باکتری‌های زیادی است که اگر تعدادی از آن‌ها در آپاندیس گیر بیفتند، آن را ملتهب، متورم و پر از چرک می‌کنند. از سوی دیگر، اندازه و محل قرارگیری آپاندیس به گونه‌ای است که این اندام به راحتی مسدود و عفونی می‌شود.
دلایل مختلفی برای مسدود شدن آپاندیس وجود دارد. برای مثال اگر مدفوع در دهانه این اندام گیر کند، مقداری باکتری وارد آن می‌کند یا باکتری‌های موجود در آپاندیس را داخل آن به دام می‌اندازد.
همچنین کولیت یا التهاب روده بزرگ که به دلیل عفونت یا بیماری التهابی روده رخ می‌دهد، می‌تواند باعث مسدود شدن این اندام شود. از سایر عواملی که در بروز انسداد نقش دارند می‌توان به تومورها، انگل‌ها و بیماری فیبروز سیستیک اشاره کرد.
به نظر می‌رسد که داشتن سابقه خانوادگی آپاندیسیت خطر ابتلا به آن را افزایش می‌دهد، اما دلیل این موضوع مشخص نیست. آپاندیسیت یک بیماری ارثی محسوب نمی‌شود، اما ممکن است ژنتیک در بروز بعضی از عوامل ایجادکننده این بیماری نقش داشته باشد.
علائم آپاندیسیت
شایع‌ترین علامت آپاندیسیت، دردی است که در وسط شکم و از نزدیکی ناف شروع می‌شود و سپس به سمت راست شکم و قسمت‌های پایین‌تر آن پیشرفت می‌کند. درد ممکن است:
- با حرکت، سرفه، عطسه یا تنفس عمیق بدتر شود
- شدید باشد
- ابتدا بیاید و برود، اما طی چند ساعت بر شدت آن افزوده شود
سایر علائم عبارتند از:
- حالت تهوع و استفراغ
- از دست دادن اشتها
- تب با درجه پایین که ممکن است با بدتر شدن بیماری افزایش یابد
- یبوست یا اسهال
- نفخ شکم
همچنین در موارد نادر ممکن است بیمار نیاز مکرر و فوری به ادرار کردن داشته باشد. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که التهاب باعث تحریک اعصاب مثانه شده باشد.
متاسفانه فقط نیمی از افراد مبتلا به این بیماری علائم کلاسیک آن را دارند. کودکان، افراد مسن و زنان باردار ممکن است این علائم را تجربه نکنند. برای مثال، در بارداری درد در قسمت‌های بالاتر شکم احساس می‌شود؛ چون محل قرارگیری آپاندیس در زنان باردار تغییر می‌کند و این اندام کمی بالاتر می‌آید.
علائم ترکیدن آپاندیس
هنگامی که آپاندیس پاره می‌شود، علائم زیر را تجربه می‌کنید:
- درد شکم کاهش می‌یابد و سپس به شکل شدیدتر برمی‌گردد
- احساس درد در تمام قسمت‌های شکم
علائم پارگی آپاندیس معمولا 48 تا 72 ساعت پس از شروع علائم آپاندیسیت ظاهر می‌شود. کاهش دردی که به دنبال پاره شدن این اندام ایجاد می‌شود معمولا برای مدت زمان زیادی طول نمی‌کشد؛ چرا که انتشار عفونت در حفره شکم به سرعت به عوارض جدی منجر می‌شود.
آیا ترکیدن آپاندیس باعث مرگ می‌شود؟
پارگی آپاندیس یک مشکل جدی است که باعث عفونت دردناک می‌شود و زندگی بیمار را در معرض خطر قرار می‌دهد. از مهم‌ترین عوارض این اتفاق می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
پریتونیت
اگر آپاندیس پاره شود و عفونت را به داخل شکم رها کند، ممکن است دچار پریتونیت شوید که یک بیماری تهدیدکننده حیات است. پریتونیت به معنی عفونت و التهاب صفاق است. صفاق غشایی است که حفره شکمی و بیشتر اندام‌های داخل آن را می‌پوشاند.
در صورت ابتلا به پریتونیت، التهاب و درد در سراسر شکم پخش و با حرکت کردن بدتر می‌شود. سایر علائم پریتونیت می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- کاهش اشتها
- تب
- حالت تهوع
- تشنگی شدید
- استفراغ
- لرز
- گیجی
- تنفس سریع
- کاهش حجم ادرار یا قطع کامل آن
آبسه
اگر عفونت از آپاندیس خارج و با محتویات روده مخلوط شود، ممکن است دچار آبسه شوید. درمان نکردن آبسه می‌تواند باعث پریتونیت شود. آبسه ناشی از آپاندیسیت با علائم زیر همراه است:
- درد در پایین سمت راست شکم
- اسهال
- کاهش اشتها
- حالت تهوع
- استفراغ
- تب
- لرز
- ضعف
در بیشتر موارد، جراح آبسه را با استفاده از لوله‌ای که در شکم قرار می‌گیرد تخلیه می‌کند. لوله برای حدود دو هفته در جای خود باقی می‌ماند و طی این مدت به بیمار آنتی‌بیوتیک داده می‌شود تا عفونت برطرف شود. پس از درمان عفونت، جراحی برای برداشتن آپاندیس انجام می‌شود. در بعضی از افراد، آبسه تخلیه و آپاندیس بلافاصله برداشته می‌شود.
برای درمان التهاب آپاندیس به چه متخصصی مراجعه کنیم؟
اگر دل درد دارید و علت آن را نمی‌دانید، در اسرع وقت به متخصص داخلی یا فوق تخصص گوارش مراجعه کنید. پزشک با معاینه بدنی و به کمک آزمایش‌های مختلف علت مشکل شما را شناسایی می‌کند و اگر درد به آپاندیست مرتبط باشد، شما را به جراح عمومی ارجاع می‌دهد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
هر کسی که با مشکل درد شدید شکم مواجه می‌شود باید فورا به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشد. البته سایر بیماری‌ها از جمله عفونت دستگاه ادراری هم ممکن است علائم مشابهی داشته باشند؛ با این حال، نباید درد شکم را نادیده گرفت و درمان آن را به تعویق انداخت.
راه‌های تشخیص آپاندیسیت
پزشک شما را معاینه می‌کند و سوالاتی در مورد علائمی که دارید می‌پرسد؛ همچنین ممکن است به ناحیه تحتانی شکم فشار وارد کند تا ببیند که آیا فشار باعث تشدید درد می‌شود یا خیر. اگر علائم رایج آپاندیسیت را داشته باشید، ممکن است پزشک بتواند آن را بلافاصله تشخیص دهد. در غیر این صورت، باید آزمایش‌های بیشتری انجام دهید. تست‌های زیر به تشخیص دقیق‌تر بیماری کمک می‌کنند:
- آزمایش خون CBC : این آزمایش تعداد گلبول‌های سفید خون را بررسی می‌کند. بالا بودن تعداد این سلول‌ها می‌تواند نشان‌دهنده عفونت باشد.
- ام‌آرآی (MRI)، سی‌تی اسکن یا سونوگرافی: با روش‌های تصویربرداری پزشکی می‌توان التهاب آپاندیس را تشخیص داد.
- آزمایش ادرار: از این آزمایش برای تشخیص عفونت دستگاه ادراری یا سنگ کلیه استفاده می‌شود.
بیشتر بخوانید: آزمایش خون خود را چگونه تفسیر کنیم؟
راه‌های درمان آپاندیسیت
درمان استاندارد آپاندیست شامل تجویز آنتی‌بیوتیک و جراحی است. در بعضی موارد مصرف دارو می‌تواند برای درمان بیماری کافی باشد، اما بیشتر بیماران به جراحی نیاز دارند.
دارو درمانی
تقریبا همه افراد مبتلا به آپاندیسیت باید آنتی‌بیوتیک دریافت کنند؛ چرا که التهاب آپاندیس در نهایت به عفونت منجر می‌شود.
اگر آپاندیسیت خفیف باشد، ممکن است پزشک مدتی صبر کند و شما را تحت نظر بگیرد تا ببیند که آیا بیماری با آنتی‌بیوتیک بهبود می‌یابد یا خیر؛ همچنین اگر انجام جراحی به دلایل مختلف برای شما بی‌خطر نباشد، مصرف دارو ارجحیت دارد. با این حال، پزشکان به ندرت این کار را توصیه می‌کنند؛ چون اگر آپاندیس را از بدن خارج نکنند، آپاندیسیت احتمالا دوباره عود می‌کند.
علاوه بر آنتی‌بیوتیک، ممکن است برای تسکین درد به داروی مسکن هم نیاز داشته باشید. شما می‌توانید داروهای ضددرد را به صورت تزریقی دریافت کنید.
جراحی
هنگامی که آپاندیسیت تشخیص داده می‌شود، زمان بسیار مهم است؛ چون آپاندیس ممکن است در عرض چند ساعت پس از شروع اولین علائم بیماری پاره شود.
معمولا پزشکان سعی می‌کنند جراحی را ظرف 24 ساعت پس از تشخیص بیماری انجام دهند. به عمل برداشتن آپاندیس از طریق جراحی «آپاندکتومی» می‌گویند. جراحی آپاندیس به دو صورت انجام می‌شود:
1. لاپاراسکوپی
برای انجام این جراحی فقط چند شکاف کوچک روی شکم ایجاد می‌شود؛ سپس جراح ابزارهای مخصوص و یک دوربین فیلمبرداری کوچک را وارد شکم می‌کند تا آپاندیس را از آن خارج کند. به طور کلی، لاپاراسکوپی با درد و خونریزی کمی همراه است و دوره نقاهت کوتاه‌تری دارد.
این روش درمانی برای سالمندان و افراد چاق گزینه خوبی به شمار می‌رود، اما ممکن است برای همه بیماران مناسب نباشد.
2. لاپاراتومی (جراحی باز)
در موارد نادر برای تمیز کردن حفره شکم باید برش‌های بزرگ به طول حدود پنج تا 10 سانتی‌متر روی شکم ایجاد شود. این روش درمانی که به آن لاپاراتومی می‌گویند، در موارد زیر انجام می‌شود:
- آپاندیس پاره شده و عفونت گسترش یافته است
- آپاندیسیت باعث ایجاد آبسه شده است
- بیمار تومورهایی در دستگاه گوارش دارد
- بیمار زنی است که در سه ماهه سوم بارداری خود قرار دارد
- بیمار قبلا جراحیهای زیادی روی ناحیه شکم انجام داده است
پس از جراحی باز، پزشک برای جلوگیری از عفونت، آنتی‌بیوتیک وریدی تجویز می‌کند.
اصلاح سبک زندگی و درمان‌های خانگی
بعد از آپاندکتومی چند هفته طول می‌کشد تا بهبود پیدا کنید. اگر آپاندیس پاره شده باشد، بهبودی مدت زمان بیشتری طول می‌کشد. برای تسریع این روند:
- فعالیت خود را محدود کنید. اگر آپاندکتومی به روش لاپاراسکوپی انجام شده باشد، لازم است فعالیت بدنی خود را برای سه تا پنج روز کاهش دهید. در صورتی که آپاندیس با جراحی باز از بدن خارج شده باشد، فعالیت بدنی باید برای 10 تا 14 روز کمتر شود. با پزشک خود درباره فعالیت‌هایی که باید از انجام آن‌ها بپرهیزید و اینکه چه زمانی می‌توانید فعالیت‌های معمول را از سر بگیرید، مشورت کنید.
- هنگام سرفه مراقب شکم خود باشید. قبل از سرفه کردن یا خندیدن، یک بالش روی شکم خود قرار دهید تا از بروز درد جلوگیری کنید.
- اگر داروهای ضددرد موثر نبودند، با پزشک خود تماس بگیرید. درد می‌تواند استرس مضاعف به بدن شما وارد کند و سرعت بهبودی را کاهش دهد. اگر علیرغم مصرف داروهای ضددرد همچنان درد دارید، با پزشک تماس بگیرید.
- وقتی خسته هستید بخوابید. در دوران نقاهت بعد از جراحی ممکن است متوجه شوید که بیش از حد احساس خستگی می‌کنید؛ بنابراین، راحت باشید و در صورت نیاز استراحت کنید.
در مورد زمان برگشت به محل کار یا مدرسه با پزشک خود صحبت کنید. هر زمان که احساس آمادگی کردید می‌توانید به سر کار خود برگردید. کودکان ممکن است تقریبا یک هفته پس از جراحی بتوانند به مدرسه بروند، اما باید برای انجام بعضی از فعالیت‌های بدنی مثل ورزش دو تا چهار هفته منتظر بمانند.
سایر راهکارها
بعد از جراحی برای شما داروهایی تجویز می‌شود که به کنترل درد کمک می‌کنند. اگر در کنار این داروها از راهکارهای زیر استفاده کنید، احتمالا احساس بهتری خواهید داشت:
- سعی کنید با گوش دادن به موسیقی و صحبت کردن با دوستان‌تان ذهن خود را از درد دور کنید. این روش به ویژه در مورد کودکان بسیار موثر است.
- برای آرام کردن بدن خود مدیتیشن انجام دهید و به اندازه کافی استراحت کنید.
بیشتر بخوانید: درد زیر شکم به چه دلیل است؟
کلام پایانی
جراحی درمان اصلی آپاندیسیت است. معمولا 24 ساعت بعد از جراحی می‌توانید به خانه بروید. البته اگر جراحی به روش باز انجام شده باشد یا به عوارض آپاندیسیت مبتلا شده باشید، ممکن است مجبور شوید یک هفته در بیمارستان بمانید.
در چند روز اول احتمالا کمی یبوست، درد و کبودی را تجربه می‌کنید؛ همچنین ممکن است در نوک شانه احساس درد داشته باشید؛ چون در حین جراحی، پزشک گاز را به داخل شکم پمپاژ می‌کند که این می‌تواند به تحریک عصب فرنیک در دیافراگم و در نتیجه درد ارجاعی منجر شود. درد ارجاعی در مکانی غیر از جایی که منبع واقعی درد وجود دارد، رخ می‌دهد.
اگر بعد از جراحی علائم عفونت را مشاهده کردید، فورا با پزشک تماس بگیرید. علائم عفونت عبارتند از: بدتر شدن درد و تورم، استفراغ مکرر، تب و ایجاد چرک در محل جراحی.
سوالات متداول
آیا آپاندیسیت خطرناک است؟
اگر بیماری به موقع تشخیص داده شده و درمان شود، به سرعت و به طور کامل بهبود می‌یابید. در غیر این صورت ممکن است به عوارض جدی مبتلا شوید یا حتی جان خود را از دست بدهید.
آیا خوردن بعضی از غذاها باعث آپاندیسیت می‌شود؟
بله. گزارش‌های نادری از گیرکردن دانه یا آجیل هضم نشده در دهانه آپاندیس و ایجاد التهاب وجود دارد.
کدام بیماری‌ها ممکن است با آپاندیسیت اشتباه گرفته شوند؟
علائم بسیاری از بیماری‌ها، به خصوص بیماری‌های زنان، شباهت زیادی به علائم آپاندیست دارد. این بیماری‌ها عبارتند از: بیماری التهابی لگن، اندومتریوز، کیست تخمدان، سنگ کلیه، عفونت دستگاه ادراری، پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) و بیماری التهابی روده.
