نماز صبح چند رکعت است و چگونه خوانده می‌شود

نماز صبح یکی از ارکان پنج‌گانه نمازهای یومیه و اولین نماز روز مسلمانان است. این نماز که در آستانه طلوع خورشید خوانده می‌شود، اهمیت ویژه‌ای در فرهنگ اسلامی دارد. در این مقاله توضیح می‌دهیم نماز صبح چند رکعت است و چگونه خوانده می‌شود.

نماز صبح چند رکعت است؟

نماز صبح که نخستین فریضه روزانه محسوب می‌شود، جزء نمازهای کوتاه از نظر تعداد رکعت است.

پاسخ کوتاه و صریح این است: نماز صبح شامل دو رکعت واجب است.

توجه داشته باشید که پیش از این دو رکعت واجب، خواندن دو رکعت نماز نافله (مستحب) توصیه شده است که مجموعا با نماز واجب، چهار رکعت می‌شود؛ اما بخش اصلی و واجب نماز صبح همان دو رکعت است.

آموزش قدم به قدم نماز صبح

اگر از خود می‌پرسید: نماز صبح چجوریه؟ یا نماز صبح را چگونه بخوانیم؟ این راهنمای قدم به قدم به شما کمک می‌کند تا این فریضه مهم را به درستی اقامه کنید.

1. نیت نماز صبح چگونه است؟

اولین و مهم‌ترین قدم برای آغاز نماز، نیت است.

نیت: نیت همان قصد قلبی شما برای انجام عمل است و لازم نیست آن را بلند بر زبان آورید. کافی است در دل خود بگویید: «دو رکعت نماز صبح به جای می‌آورم، قربة الی الله (برای نزدیکی به خداوند)».

📍نکته مهم: نیت باید خالص باشد؛ یعنی نماز را تنها برای اطاعت از فرمان خداوند انجام دهید.

2. تکبیرة الاحرام و قیام

پس از نیت، باید نماز را با تکبیرة الإحرام آغاز کنید.

1. قیام (ایستادن): رو به قبله بایستید. بدن و لباس شما باید پاک باشد.
2. تکبیرة الإحرام: دست‌ها را تا کنار گوش‌ها بالا ببرید و بگویید: «اَللهُ اَکبَر».

🚨 توجه: با گفتن تکبیرة الإحرام، وارد نماز می‌شوید و انجام برخی کارها (مانند خندیدن یا صحبت کردن) بر شما حرام می‌شود.

3. رکعت اول: قرائت، رکوع و سجده‌ها

1. قرائت: پس از تکبیرة الإحرام، سوره حمد (الحمدلله رب العالمین) و سپس یک سوره دیگر از قرآن (معمولا قل هو الله احد) را می‌خوانند.
2. رکوع: پس از قرائت، خم می‌شوید به طوری که کف دست‌ها به زانوها برسد و ذکر رکوع را می‌گویید: «سُبحانَ رَبِّی العَظِیمِ وَ بِحَمدِهِ» (پاک و منزه است پروردگار بزرگ من و او را ستایش می‌کنم.)
3. قیام بعد از رکوع: صاف می‌ایستید و می‌گویید: «سَمِعَ اللهُ لِمَن حَمِدَه» (خداوند سخن کسی را که او را حمد گوید، می‌شنود).
4. سجده اول: پیشانی را بر مهر یا هر چیز مجاز دیگری می‌گذارید و هفت عضو بدن (پیشانی، کف دو دست، دو زانو و سر دو انگشت شست پا) روی زمین قرار می‌گیرد.
5. ذکر سجده: «سُبحانَ رَبِّیَ الأعلَی وَ بِحَمدِهِ» (پاک و منزه است پروردگار والای من و او را ستایش می‌کنم.)
6. نشستن و سجده دوم: از سجده بلند می‌شوید، چند لحظه می‌نشینید و سپس سجده دوم را با همان ذکر انجام می‌دهید.

📍 با اتمام سجده دوم، رکعت اول نماز صبح به پایان می‌رسد. سپس دوباره می‌ایستید و رکعت دوم را شروع می‌کنید.

4. رکعت دوم: قنوت، تشهد و سلام

پس از ایستادن، این کارها را انجام می‌دهید:

1. قرائت: سوره حمد و سوره دیگری خوانده می‌شود.
2. قنوت (مستحب): مستحب است که بعد از قرائت و قبل از رکوع، دست‌ها را به حالت دعا بلند کرده و دعایی بخوانید (معمولا این جمله گفته می‌شود: رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنَا عَذَابَ النَّار).
3. رکوع و سجده‌ها: همانند رکعت اول، رکوع و سپس دو سجده را انجام می‌دهید.
4. تشهد: پس از سجده دوم، نشسته و تشهد می‌خوانید: «أشهَدُ اَن لا اِلهَ الاّ اللهُ وَحدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ، وَ أشهَدُ أنَّ مُحَمَّداً عَبدُهُ وَ رَسُولُه، اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّد» (شهادت می‌دهم که خدایی جز خدای یگانه نیست و شهادت می‌دهم که محمد بنده و فرستاده اوست. خدایا بر محمد و آل محمد درود فرست.)
5. سلام نماز: نماز را با خواندن سه سلام، به ترتیب زیر به پایان می‌رسانید:

• «اَلسَّلامُ عَلَیکَ اَیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ» (سلام بر تو ای پیامبر و رحمت و برکات خداوند بر تو باد)
• «اَلسَّلامُ عَلَینا وَ عَلی عِبادِ اللهِ الصّالِحِین» (سلام بر ما و بر بندگان صالح خداوند)
• «اَلسَّلامُ عَلَیکُم وَ رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ» (سلام و رحمت و برکات خداوند بر شما باد)

📍 با گفتن سلام آخر، نماز به پایان می‌رسد.

سوره‌های مناسب برای نماز صبح

گرچه در نمازهای واجب می‌توان بعد از سوره حمد هر سوره کاملی از قرآن را خواند، اما در روایات و سیره معصومین (ع)، بر خواندن سوره‌های مشخصی در نماز صبح تأکید شده است.

اصول کلی قرائت

1. در هر دو رکعت، ابتدا باید سوره حمد (فاتحه) خوانده شود.
2. پس از حمد، باید یک سوره کامل خوانده شود. (نمی‌توان بخشی از یک سوره را خواند.)

سوره‌های پرکاربرد و مستحب در نماز صبح

1. رکعت اول: سوره‌هایی مانند سوره توحید (قل هو الله احد)، سوره کافرون و یا سوره قدر (انا انزلناه).
2. رکعت دوم: سوره‌هایی مانند سوره توحید یا سوره کافرون.
3. توصیه فقهی: از نظر فقهی، بهتر است در نماز صبح سوره‌های بلندتر خوانده شود تا فضیلت بیشتری کسب شود، اما اگر وقت تنگ باشد یا شخص عجله داشته باشد، سوره‌های کوتاه کفایت می‌کند.

احکام مهم نماز صبح

در پاسخ به این سوال که نماز صبح چجوریه؟ علاوه بر ساختار، باید به نکات فقهی مهمی توجه کرد:

بلند یا آهسته خواندن

یکی از احکام خاص نماز صبح، بلند خواندن قرائت است.

1. آقایان: بر مردان واجب است که در نماز صبح (هر دو رکعت)، سوره حمد و سوره دوم را بلند بخوانند، به طوری که خودشان، صدایشان را بشنوند.
2. بانوان: زنان مختارند که قرائت نماز صبح را بلند یا آهسته بخوانند؛ اما اگر نامحرم صدایشان را می‌شنود، احتیاط این است که آهسته بخوانند.
3. اذکار دیگر: سایر اذکار نماز، مانند ذکر رکوع، سجده و تشهد باید به صورت آهسته خوانده شوند.

قضای نماز صبح را چگونه بخوانیم؟

اگر نماز صبح در وقت مقرر از دست برود (مثلا به دلیل خواب ماندن یا فراموشی)، باید قضای آن به جای آورده شود.

1. روش خواندن: قضای نماز صبح کاملا مانند نماز ادای آن است و هیچ تفاوتی در تعداد رکعات یا نحوه انجام ندارد (دو رکعت).
2. نیت: هنگام نیت، باید قصد «قضای نماز صبح» را داشته باشید.
3. زمان: قضای نماز صبح وقت مشخصی ندارد و می‌توان آن را در هر ساعتی از شبانه‌روز (حتی بعد از نماز ظهر یا شب) به جای آورد.

خواندن نماز صبح بدون وضو

طهارت شرط درستی نماز است.

1. حکم: نماز خواندن بدون وضو یا غسل (اگر لازم باشد) باطل است. اگر کسی عمداً یا سهواً بدون وضو نماز بخواند، باید آن را از نو بخواند.
2. فراموشی: اگر بعد از نماز متوجه شدید که وضو نداشته‌اید، نماز باطل است و باید ابتدا وضو گرفته و سپس نماز را دوباره بخوانید (قضا کنید).

حکم شک در نماز صبح

در نمازهای دو رکعتی (مثل نماز صبح)، شک در تعداد رکعات باعث باطل شدن نماز می‌شود.

1. اگر شک کنید: اگر شک کنید که آیا یک رکعت خوانده‌اید یا دو رکعت، نماز شما باطل است و باید آن را قطع کرده و از اول شروع کنید.
2. شک در افعال: اگر در انجام یکی از اجزای نماز (مثلا در انجام رکوع یا سجده) شک کنید و هنوز وارد رکن بعدی نشده باشید، باید بنا بر انجام ندادن بگذارید و آن جزء را انجام دهید.

زمان دقیق نماز صبح

وقت نماز صبح از زمان طلوع فجر صادق (سپیده صبح) آغاز می‌شود و تا طلوع خورشید ادامه دارد.

تفاوت بین اذان صبح و طلوع خورشید

این دو اصطلاح با یکدیگر متفاوت هستند و در فقه اسلامی اهمیت زیادی دارند:

1. اذان صبح (فجر صادق): این زمان هنگامی است که نور خورشید به صورت افقی و باریک در آسمان پخش می‌شود و وقت شرعی نماز صبح آغاز می‌گردد.
2. طلوع خورشید (شروق): این زمان لحظه‌ای است که قرص خورشید کاملا از افق بالا می‌آید و وقت نماز صبح به پایان می‌رسد.

🚨 نتیجه: نماز صبح باید بین اذان صبح و قبل از طلوع کامل خورشید خوانده شود. اگر نماز پس از طلوع خورشید اقامه شود، باید به نیت قضا خوانده شود.