8 روش مناسب برای کنترل حسادت در کودکان توسط والدین
حسادت کودک یکی از مهمترین مسائل خانواده‌ها است. چنانچه حسادت در کودکان به خوبی کنترل نشود، می‌تواند در همزیستی کودک با دیگران تأثیر منفی بگذارد و تربیت کودک را دچار مشکل کند. باید بپذیریم که همه کودکان می‌توانند کم یا زیاد دچار حسادت شوند. این مسئله طبیعی است. اما برخورد به موقع والدین و به کارگیری شیوه‌های تربیتی صحیح، می‌تواند بروز این رفتار را کاهش دهد.
در این مقاله از ایده آل مگ به بررسی دلایل و نشانه‌های حسادت کودک می‌پردازیم. همچنین با بهترین روش‌های کنترل حسادت در کودکان آشنا خواهیم شد. با ما همراه باشید.
دلایل حسادت در کودکان چیست؟
حسادت یکی از ناخوشایندترین احساساتی است که کودک می‌تواند تجربه کند. در واقع، حسادت در اثر ترس از دست دادن یک فرد عزیز به وجود می‌آید. کودکی که حسادت می‌کند، نگران این است که والدینش به او اهمیت ندهند و او را دوست نداشته باشند.
برخی از رایج‌ترین دلایلی که باعث ایجاد حس حسادت در کودکان می‌شوند عبارت‌اند از:
نوازش بیش از حد
همه والدین دوست دارند به فرزندان خود محبت کنند. این امری طبیعی است. اما اگر بیش از حد به فرزند خود محبت کنید، ممکن است دچار تکبر و خود برتربینی شود. در چنین شرایطی اصطلاحا می‌گوییم «کودک لوس و مغرور شده است».
اگر کودک احساس کند از اطرافیان خود برتر است، هر زمان که با شخصی بهتر از خودش برخورد کند احساس حسادت و ناامنی خواهد کرد. همچنین طاقت اینکه شما به فرد دیگری محبت کنید را نخواهد داشت.
تمسخر بیش از حد
گاهی اوقات والدین به کودک چیزهایی می‌گویند یا احساساتی را منتقل می‌کنند که به شدت به کودک آسیب می‌رساند. به عنوان مثال، ممکن است یکی از والدین به فرزند خود بگوید: «ای کاش هرگز به دنیا نمی‌آمدی». چنین جملاتی تأثیرات منفی زیادی بر روحیه و شخصیت کودک خواهند گذاشت.
همچنین هر نوع تمسخر یا تحقیر کودک، مانند گفتن جملاتی همچون «تو احمقی!» باعث کاهش اعتماد به نفس کودک شده و او را حسود بار می‌آورد. تهدید کودک به مجازات شدید یا حتی مرگ نیز می‌تواند باعث دامن زدن به افسردگی و حسادت کودک شود. همه این موارد مصداق تجاوز عاطفی هستند.
مقایسه کردن
یکی دیگر از اشتباهات جدی والدین این است که فرزندان خود را با یکدیگر یا حتی با سایر کودکان هم سن و سال مقایسه می‌کنند. طبیعی است که والدین فرزندان خود را نسبت به دیگران بسنجند؛ اما اشتباه بیشتر والدین اینجا است که این مقایسه را به زبان می‌آورند.
والدین نگران و محافظ
طبیعی است که والدین مراقب سلامتی فرزندان خود باشند. اما گاهی اوقات در این کار دچار زیاده‌روی می‌شوند. به همین دلیل وقتی فرزند خود را رها می‌کنند، کودک احساس گم شدن و ضعیف بودن می‌کند. این اتفاق باعث می‌شود کودک نسبت به بچه‌هایی که از او اعتماد به نفس بیشتری دارند، احساس حسادت کند.
رقابت ناسالم
رقابت سالم برای هر کودکی مهم است. اما ایجاد رقابت در جایی که ضروری نیست، می‌تواند بر شخصیت کودک تأثیر منفی بگذارد. هنگامی که کودک خود را وارد یک رقابت ناسالم می‌کنید، دائما در حال مقایسه او با دیگران هستید. ممکن است از فرزند خود بخواهید کارهایی را انجام دهد که در توان او نیست. نتیجه این کار چیزی جز تخریب اعتماد به نفس، خستگی، افسردگی و حسادت نخواهد بود.
کنترل بیش از حد یا فرزند پروری اقتدارگرا
اگر والدین بسیار سختگیر و مقرراتی باشند و فرزند خود را بیش از حد کنترل کنند، به احتمال زیاد کودک دچار کینه‌توزی و حسادت خواهد شد. چرا که کودک می‌بیند دوستانش محدودیت‌های کمتری دارند و خوشحال‌تر زندگی می‌کنند. این اتفاق همچنین می‌تواند باعث کمبود اعتماد به نفس کودک شود.
مهارت یا حسادت تحصیلی
همه بچه‌ها مثل هم نیستند. برخی از کودکان ممکن است در ورزش سرآمد باشند؛ در حالی که برخی دیگر درس و مطالعه را ترجیح می‌دهند. طبیعی است که فرزندتان نسبت به کودکانی که در مهارت‌ها و فعالیت‌های درسی به شدت بااستعداد هستند احساس حسادت داشته باشد. این وظیفه شما است که او را در این باره راهنمایی کنید.
حسادت خواهر و برادر
اغلب دیده می‌شود که فرزند بزرگ‌تر به خواهر یا برادر کوچک‌تر خود حسادت می‌کند. این اتفاق معمولا زمانی رخ می‌دهد که والدین تمام تمرکز خود را به کودک تازه متولدشده معطوف کنند. کنار آمدن با این شرایط می‌تواند برای فرزند بزرگ‌تر دشوار باشد و به او احساس «محبوب نبودن» را القا کند؛ که خود باعث شکل گرفتن حسادت خواهد شد.
نشانه های کودک حسود چیست؟
در بخش قبلی با علل حسادت در کودکان آشنا شدیم. اما اینکه شما به عنوان والدین بتوانید علائم حسادت را به درستی تشخیص دهید نیز بسیار مهم است. مهمترین نشانه‌های رفتار حسادت آمیز کودک عبارت‌اند از:
بیش از حد سلطه‌گر شدن
اگر فرزند شما حسود باشد، ممکن است نسبت به همه چیز سلطه‌گری و مالکیت نشان دهد. این نگرش فقط به چیزهای مادی محدود نمی‌شود؛ بلکه کودک می‌تواند نسبت به والدین، خواهر، برادر و دوستان خود نیز احساس مالکیت داشته باشد. در چنین شرایطی کودک تمایلی به اشتراک‌گذاری چیزهایش ندارد. متاسفانه، این نگرش می‌تواند باعث افسردگی شود.
مقایسه خود با دیگران
یک کودک حسود مهارت‌ها و دارایی‌های خود را با سایر کودکان مقایسه می‌کند. در صورتی که او چیزی که دیگران دارند را نداشته باشد، نارضایتی خود را با روش‌هایی مانند قهر و عصبانیت نشان خواهد داد.
جلب توجه بیش از حد
اگر فرزند شما به خواهر یا برادرش حسادت کند، تمام تلاش خود را برای جلب توجه شما انجام خواهد داد. از نظر بیشتر کودکان، بهترین راه برای جلب توجه والدین «رفتار نادرست» است. به همین دلیل فرزندتان ممکن است کارهایی را انجام دهد که شما را عصبانی می‌کنند. این تلاش‌ها فقط برای جلب توجه شما به او است.
رفتار تهاجمی
کودک حسود ممکن است رفتار پرخاشگرانه و تهاجمی از خود نشان دهد. او نه تنها با خواهر، برادر یا دوستان خود رفتار نادرست دارد، بلکه می‌تواند آن‌ها را مورد آزار و اذیت نیز قرار دهد. در برخی موارد، کودک حسود حتی ممکن است در تلاش برای آسیب رساندن به خواهر، برادر یا دوست خود باشد.
احساس ناامنی
فرزند شما ممکن است به دلیل حسادت، احساس ناامنی کند. این نگرش در فرزندان اولی که به تازگی دارای خواهر یا برادر شده‌اند بیشتر دیده می‌شود. در چنین شرایطی، کودک دائما وابسته و بدون اعتماد به نفس به نظر می‌رسد و همیشه به دنبال محبت شما است.
عواقب حسادت بچه های حسود چیست؟
حسادت یک احساس منفی است. به همین دلیل می‌تواند بر شخصیت فرزند شما تأثیر منفی بگذارد. عواقبی که کودک حسود ممکن است با آن رو به رو شود شامل:
- رفتارهای پرخاشگرانه
- زورگویی و سلطه‌گری
- انزوا و اجتماع گریزی
- ناامیدی
- احساس قربانی بودن
- اعتماد به نفس پایین
- افسردگی
از این رو، کنترل حسادت در کودکان به روش صحیح بسیار حائز اهمیت است.
نحوه برخورد با حسادت در کودکان چگونه است؟
باید با حسادت کودک به نحو مناسب برخورد کرد تا بر شخصیت او تأثیر منفی نگذارد. نکاتی که برای کنترل صحیح حسادت در کودکان باید به آن‌ها توجه داشته باشید عبارت‌اند از:
بی‌توجهی به کودک ممنوع
همانطور که می‌دانید، عوامل مختلفی می‌تواند حسادت کودک را برانگیزد. یکی از مهمترین آن‌ها بی‌توجهی والدین به فرزند است. البته گاهی اوقات کودکان ممکن است به اشتباه احساس کنند که والدینشان به آن‌ها توجه نمی‌کنند. بنابراین، این والدین هستند که با رفتار و گفتار خود باید این تصورات را از فرزندان خود دور کنند.
اگر به موقع و به شکل منطقی مشکل را تشخیص دهیم، زودتر هم به نتیجه می‌رسیم. کودکان خیلی سریع‌تر و آشکارتر از بزرگسالان نسبت به تبعیض عکس‌العمل نشان می‌دهند؛ به همین دلیل زودتر از بزرگ‌ترها می‌توانند چنین مسئله‌ای را به فراموشی بسپارند.
هنگامی که کودک صاحب یک برادر یا خواهر کوچک‌تر می‌شود، احساس می‌کند که والدین کمتر به او توجه می‌کنند. این یکی از رایج‌ترین علل حسادت در کودکان است. در چنین شرایطی، والدین باید محبت خود را به فرزند بزرگ‌تر بیشتر کنند تا چنین تصوری در او ایجاد نشود. همچنین باید در حین خرید لباس، اسباب بازی و مواردی از این قبیل به هردو فرزند خود توجه داشته باشند.
مقایسه نکنید
آموختیم که یکی دیگر از مسائلی که سبب برانگیختن حس حسادت در کودک می‌شود، مقایسه کردن او با دیگران است. این مقایسه می‌تواند بین بچه‌های فامیل یا هم‌کلاسی‌ها در مدرسه انجام گیرد. کودکان از نظر هوش، استعداد، برخورداری از امکانات و خیلی چیزهای دیگر با هم تفاوت دارند.
بنابراین صحیح نیست که آن‌ها را با هم مقایسه کنیم و شایستگی یا عدم شایستگی آن‌ها را به رویشان بیاوریم. اگر کودک در یک موضوع یا فعالیت ضعیف عمل می‌کند، نشان‌دهنده این نیست که مهارت انجام سایر فعالیت‌ها را نیز ندارد. تشویق و محبت به کودک، به او اعتماد به نفس بیشتری می‌دهد تا راه خود را به درستی انتخاب کند.
مقایسه تحصیلی و نمرات مدرسه نیز از دیگر مقایسه‌های نادرستی است که در رابطه با کودکان انجام می‌گیرد. این مسئله می‌تواند کودک را از درس خواندن دلسرد کند. در نتیجه، شاهد تاثیرات منفی در ارزشیابی تحصیلی او خواهیم بود.
این گونه مقایسه‌ها همچنین می‌تواند به ایجاد بدبینی بین دو یا چند دانش آموز منجر شود؛ که در هر صورت نتیجه مثبتی نخواهد داشت. درحالی که ایجاد رقابت سالم و دوستی بین کودکان می‌تواند مزیت‌های مختلفی برای هر دو طرف به بار آورد.
تشخیص تغییر رفتار کودک
می‌دانیم که تولد فرزند جدید خانواده می‌تواند مسئله حسادت را در کودک اول تشدید کند. بنابراین، والدین اولین کسانی هستند که می‌توانند این احساس منفی را در کودک تشخیص دهند. والدین باید زودتر از هرکس دیگر علت حسادت کودک را ریشه‌یابی کرده و هرچه سریع‌تر به رفع آن اقدام کنند.
کودک خیلی سریع تغییر رفتار و تحولات خانواده را درک می‌کند؛ اما این درک می‌تواند با واقعیت فاصله داشته باشد. بنابراین باید والدین بیشتر از هرزمان دیگری مراقب رفتار خود باشند. هیچ تفاوتی بین فرزند اول و دوم نیست و والدین باید طوری در خانواده رفتار کنند که چنین حسی در کودکان ایجاد نشود.
خیس کردن رختخواب، پرهیز از خوردن غذا و پیشامدهای مشابه در هنگام تولد فرزند دیگر می‌تواند نشانه‌ای از بروز حسادت در کودک باشد. بنابراین والدین باید این مسائل را جدی بگیرند و با روش‌های درست، هر چه زودتر نسبت به کنترل حسادت کودک اقدام کنند.
بیشتر بخوانید: با کودک نافرمان چگونه رفتار کنیم؟
توجه به احساس کودک
والدین در زمان‌هایی مثل تولد فرزند دوم، باید بیش از پیش به احساس کودک خود معقولانه توجه کنند و نسبت به آن پاسخ مناسب دهند. در این حالت بیشتر با کودکشان صحبت کنند، به او محبت کنند و وقت بیشتری برای بازی و انجام سایر سرگرمی‌ها به او اختصاص دهند.
این رفتارها می‌تواند کودک را هر چه بیشتر به والدین نزدیک کند و از حسادت او بکاهد. اما نتیجه همه این کارها زمانی پایدار خواهد ماند که والدین همچنان توجه خود را به فرزندشان ادامه بدهند؛ تا کودک متوجه شود که واقعا برادر یا خواهر کوچک او قرار نیست جای او را در خانه و پیش والدین بگیرد.
هدیه بخرید
کودکان هدیه و اسباب بازی‌ها را دوست دارند. والدین برای دور کردن حس حسادت در فرزندان خود، می‌توانند هر از گاهی برای آن‌ها هدیه بخرند. اگر هر دو کودک بزرگ شدند و به مرحله تشخیص درست رسیدند، باید هدایای یکسان و مناسبی برای آن‌ها تهیه کرد تا نسبت به یکدیگر حسادت نورزند.
برخورد خشن نکنید
با کودک حسود نباید تند و خشن برخورد کرد؛ همچنان که نباید بیش از حد با او مدارا نمود و به همه حرف‌هایش ترتیب اثر داد. برخورد خشمگین می‌تواند کودک را گوشه‌گیر و افسرده کند و حتی او را خشن‌تر از گذشته نماید. بنابراین بهترین روش برخورد با چنین کودکانی، مدارا کردن همراه با برخورد محبت‌آمیز و درست است.
اهمیت اشتراک‌گذاری را توضیح دهید
بسیار مهم است که به فرزندان خود اهمیت مراقبت و اشتراک‌گذاری را بیاموزید. وقتی کودک یاد می‌گیرد که وسایل خود را با دیگران به اشتراک بگذارد، نه تنها راحت‌تر دوست پیدا می‌کند بلکه می‌تواند با احساس حسادت نیز مقابله کند.
از کودک خود بیش از حد تعریف نکنید
شما به عنوان والدین، فرزند خود را دوست دارید و گاه به گاه او را به خاطر تلاش‌ها و زحماتش تحسین می‌کنید. با این حال، مهم است که از افراط و تفریط در این کار خودداری کنید. گاهی اوقات تعریف بیش از حد شما باعث اطمینان خاطر کودک شده و مانع از بیشتر تلاش کردن او می‌شود. بنابراین، توصیه می‌شود از تعریف کردن بیش از حد پرهیز کنید.
کلام آخر
در مجموع، حسادت در کودکان بسیار شایع است. اما اگر با آن به شیوه صحیح برخورد شود، فرزند شما بر این حس منفی غلبه خواهد کرد. در صورتی که در کنترل حسادت کودک به مشکل برخوردید، کمک گرفتن از مشاور یا سایر افراد متخصص در این زمینه می‌تواند به شما کمک زیادی کند.
در انتها، برخی از سوالات رایج درباره حسادت کودکان را بررسی می‌کنیم.
سوالات متداول
چگونه جلوی حسادت فرزندم را بگیرم؟
قبل از هر چیزی باید بدانید که حسادت یک احساس طبیعی است. اما اگر فرزند شما همیشه ظاهر، توانایی‌ها و دارایی‌های خود را با دیگران مقایسه می‌کند، لازم است برای کنترل حسادت در او اقدام کنید.
به این منظور لازم است احساسات کودک را پذیرفته و با او برخورد تند و خشن نداشته باشید. سپس میزان توجهی که کودک در خانواده دریافت می‌کند را تجزیه و تحلیل کنید. اگر مشکلی در این باره وجود دارد، با روش‌های علمی و مناسب آن را برطرف کنید.
کدام آسیب های دوران کودکی باعث حسادت می شود؟
بدرفتاری توسط والدین (شامل سوءاستفاده جسمی، بی‌توجهی جسمی، سوءاستفاده عاطفی و غفلت عاطفی) رایج‌ترین نوع طرد اجتماعی است. این آسیب می‌تواند تاثیر منفی دائمی بر شخصیت فرد داشته باشد و در بزرگسالی منجر به حسادت شود.
علت حسادت در کودکان چیست؟
به طور کلی، حسادت ناشی از اعتماد به نفس پایین و احساس ناامنی است. اگر کودک حس کند به اندازه دیگران دوست‌داشتنی و بااستعداد نیست، می‌تواند دچار حسادت شود. احساس ناامنی نیز زمانی اتفاق می‌افتد که کودک حس کند ارزش‌های فردی او و دارایی‌هایش تهدید می‌شوند. این اتفاق معمولا بعد از تولد فرزند دوم خانواده رخ می‌دهد.
