شرایط آزمایش تیروئید 💉 + تفسیر و نکات قبل از آزمایش

آزمایش تیروئید بخشی از آزمایش خون است که عملکرد غده تیروئید در بدن را بررسی می‌کند. در ادامه تاثیر این غده بر سلامت بدن و شرایط آزمایش تیروئید را بررسی می‌کنیم.

تیروئید، غده کوچکی است که در قسمت جلویی و پایین گردن شما قرار دارد. این غده مسئول تنظیم بسیاری از فعالیت‌های بدن از جمله ساخت و ساز، تولید انرژی و تنظیم خلق و خو است.

تیروئید دو هورمون اصلی تری‌یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) را در بدن تولید می‌کند. اگر غده تیروئید به اندازه کافی از این دو هورمون تولید نکند، شما ممکن است دچار مشکلاتی از قبیل کمبود انرژی، افسردگی و افزایش وزن شوید. این بیماری کم کاری تیروئید یا «hypothyroidism» نامیده می‌شود.

اگر غده تیروئید شما هورمون‌های زیادی تولید کند، ممکن است کاهش وزن و اضطراب زیاد را تجربه کنید. به این حالت پرکاری تیروئید یا «hyperthyroidism» گفته می‌شود.

به طور کلی در مواردی که پزشک به میزان فعالیت غده تیروئید در بدن مشکوک شود، آزمایش هورمون‌های تیروئید را تجویز می‌کند. این آزمایش شامل چهار تست T3 ، T3RU ، T4 و TSH است. عوامل مختلفی ممکن است باعث ایجاد نتایج کاذب مثبت یا منفی شوند. در ادامه با ایده آل مگ همراه باشید تا شرایط آزمایش تیروئید و عوامل تاثیرگذار بر آن را بررسی کنیم.

غده‌ی تیروئید چیست و در چه مواردی آزمایش تیروئید تجویز می‌شود؟

تیروئید یک غده درون‌ریز به شکل پروانه است که در قسمت جلوی گردن قرار دارد. کار این غده ساختن هورمون‌های خاصی است که در متابولیسم، تنظیم دمای بدن، کنترل ماهیچه‌ها، عملکرد و رشد مغز، کارکرد درست قلب، رشد، تولید هورمون‌های جنسی و تولید مثل نقش اساسی دارند.

هورمون اصلی که توسط غده تیروئید ترشح می‌شود، تیروکسین نام دارد که به آن T4 هم گفته می‌شود. این هورمون دارای 4 اتم ید است و به همین دلیل به آن T4 می‌گویند. زمانی که تیروکسین یک اتم ید از دست بدهد به تری‌یدوتیرونین یا T3 تبدیل می‌شود. T3 معمولا در کبد، اندام و بافت‌های حیاتی از قبیل تیروئید یافت می‌شود.

مقدار T4 تولید شده توسط غده تیروئید، توسط یک هورمون دیگر کنترل می‌شود. این هورمون که در غده هیپوفیز واقع در پایه مغز ساخته می‌شود، هورمون تحریک کننده تیروئید ( TSH) نام دارد. مقدار TSH که هیپوفیز به داخل خون می‌فرستد بستگی به مقدار T4 دارد که توسط این غده در داخل خون شناسایی می‌شود.

اگر هیپوفیز، T4 بسیار کمی را در خون تشخیص دهد، TSH بیشتری تولید می‌کند تا غده تیروئید را وادار یه تولید T4 بیشتری کند. هنگامی که T4 در جریان خون از یک سطح معین بالاتر برود، تولید TSH توسط هیپوفیز قطع می‌شود. در واقع تیروئید و هیپوفیز از جهات زیادی مانند بخاری و ترموستات عمل می‌‌کنند.

انواع آزمایش‌‎ های اصلی هورمون تیروئید

پزشکان برای بررسی وضعیت سلامتی غده تیروئید، دستور به انجام آزمایش هورمون‌ محرک تیروئید یعنی TSH هیپوفیز و هورمون‌های T3 ، T3RU و T4 می‌دهند. در اولین مرحله برای تشخیص اختلال غده تیروئید، انجام آزمایش T4 و TSH هستند.

اگر نتایج این آزمایش‌ها وجود اختلال در تیروئید را ثابت کنند، پزشک برای تعیین دارو و شدت بیماری دستور به انجام T3 هم می‌دهد.

دلایل انجام آزمایش تیروئید

پزشکان از این آزمایش برای تشخیص مشکلات غده تیروئید، دلیل قاعدگی نامنظم و ناباروری مردان استفاده می‌کنند. شناخت زودهنگام و درمان به موقع هر یک از این مشکلات می‌تواند از بروز عوارض جدی‌تر پیشگیری کند.

مشکلات تیروئید در کودکان هم می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری بر روند رشد و تکامل آن‌ها داشته باشد. عملکرد نادرست تیروئید در زنان باردار احتمال سقط جنین، زایمان زودرس و نوزادان با مشکلات مغزی را افزایش می‌دهد.

شرایط آزمایش تیروئید

همان‌طور که گفتیم هورمون‌های غده تیروئید نقش مهمی در عملکرد درست اجزای حیاتی بدن چون قلب و مغز دارند؛ به همین دلیل اطمینان از سلامت این غده و عملکرد درست آن بسیار مهم است.

در صورتی که آزمایش تیروئید به تنهایی تجویز شود، نیاز به ناشتا بودن نیست و شما می‌توانید در هر ساعتی از روز برای انجام آن به آزمایشگاه مراجعه کنید.

شرایط مختلفی بر میزان طبیعی هورمون‌های تولید شده توسط تیروئید تاثیر دارند. اطلاع از شرایط آزمایش تیروئید و نحوه تاثیر عوامل مختلف بر نتایج این تست، کمک می‌کند تا آزمایش تیروئید شما به درستی انجام شود و در صورت وجود مشکلی هر چه زودتر آن را شناسایی و درمان کنید.

بیماری‌های تاثیرگذار بر مقدار هورمون‌های تیروئید

علاوه بر کم‌کاری و پرکاری تیروئید بیماری‌های دیگری هم بر مقدار هورمون‌های این غده تاثیر می‌گذارند. اسهال شدید باعث تغییر در مقدار طبیعی هورمون‌های تیروئیدی می‌شود؛ پس بهتر است در صورت ابتلا به اسهال، آزمایش خون را بعد از بهبودی انجام دهید.

لوپوس هم که نوعی بیماری خودایمنی است می‌تواند بر عملکرد غده تیروئید تاثیر منفی بگذارد. بیماری گریوز، تیروئیدیت هاشیموتو، سرطان تیروئید، سندرم یوتیروئید بیمار هم از دیگر بیماری‌های تاثیرگذار بر مقدار هورمون‌های این غده هستند. اگر به هر یک از این بیماری‌ها مبتلا هستید باید قبل از انجام آزمایش، به پزشک خود اطلاع دهید.

داروهای تاثیرگذار بر آزمایش تیروئید

برخی از داروها وجود دارند که باعث تغییر عملکرد غده تیروئید، کاهش یا افزایش مقدار هورمون‌های آن و تغییر در نتایج آزمایش می‌شوند. این داروها می‌توانند باعث ایجاد نتایج کاذب شوند؛ به همین دلیل باید قبل از انجام آزمایش، نام داروهایی که مصرف می‌کنید را به پزشک اطلاع دهید.

مهم‌ترین داروهایی که بر مقدار هورمون‌ها تیروئید و نتایج آزمایش آن تاثیر می‌گذارند، عبارتند از:

• لیتیوم
• آمیودارون
• مکمل‌های حاوی ید و جلبک دریایی
• اینترفرون آلفا و اینترلوکین
• داروهای شیمی‌درمانی
• سورافنیب (Nexavar)
• سانیتینیب
• کربنات کلسیم
• مکمل‌های حاوی سولفات آهن
• امپرازول
• لانسوپرازول
• ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی مثل ناپروکسن و ایبوپروفن
• هپارین
• گلوکوکورتیکوئیدها
• فوروزماید
• ایزوترتینوئین
• مکمل بیوتین

شرایط آزمایش تیروئید در پریودی

هورمون‌های تیروئیدی در تنظیم چرخه قاعدگی نقش مهمی دارند. تغییر در مقدار و نسبت این هورمون‌ها باعث ایجاد این چرخه در زنان می‌شود. این موضوع باعث می‌شود که مقدار هورمون‌های این غده در روزهای مختلف چرخه قاعدگی متفاوت باشد.

خانم‌ها باید در هنگام نمونه‌گیری برای آزمایش تیروئید، زمانی که از شروع آخرین قاعدگی‌شان می‌گذرد را به مسئول آزمایشگاه اطلاع دهند تا مقدار هورمون‌های تیروئیدی با توجه به این زمان تعیین شود.

اگر خانمی قصد دارد در دوران پریودی، آزمایش تیروئید انجام دهد باید به پزشک و مسئول آزمایشگاه اطلاع دهد که در دوران قاعدگی قرار دارد.

شرایط آزمایش تیروئید در بارداری

مقدار هورمون‌های تیروئید در زمان بارداری تغییر می‌کند. مقدار طبیعی این هورمون‌ها در یک خانم حامله با یک خانم عادی فرق دارد؛ بنابراین در صورتی که باردار هستید؛ باید به پزشک یا مسئول آزمایشگاه اطلاع دهید و سن بارداری خود را هم بگویید.

برای انجام آزمایش تیروئید در زمان بارداری هم نیازی به ناشتا بودن نیست؛ اما معمولا این آزمایش همراه با سایر تست‌های مورد نیاز این دوران تجویز می‌شود؛ پس حتما از پزشک خود درباره نیاز به ناشتایی برای انجام آزمایش سوال کنید.

شرایط آزمایش پرولاکتین و تیروئید

هورمون‌ها نقش مهمی در عملکرد درست بدن دارند. آزمایش تیروئید و پرولاکتین، دو تست مهم هستند که وضعیت هورمون‌های بدن را بررسی می‌کنند. پزشکان برای بررسی وضعیت هورمونی بدن معمولا آزمایش تیروئید و پرولاکتین را به طور همزمان هم تجویز می‌کنند.

پرولاکتین یکی از هورمون‌های مهم بدن است که در زنان، باعث تولید شیر بعد از زایمان و در مردان، عملکرد جنسی و باروری را کنترل می‌کند. اختلال در تولید این هورمون می‌تواند باعث ناباروری مردان و زنان شود.

در صورتی که این دو آزمایش به طور همزمان برای شما تجویز شد، باید شرایط آزمایش پرولاکتین و تیروئید را رعایت کنید:

1. شب قبل از آزمایش، رابطه جنسی نداشته باشید.
2. حداقل 12 ساعت قبل از آزمایش از مصرف قرص بیوتین و مکمل‌های حاوی ویتامین B7 خودداری کنید.
3. در زمان نمونه‌گیری باید حداقل 3 ساعت از خواب شبانه شما گذشته باشد.
4. 30 دقیقه قبل از انجام تست در آزمایشگاه حضور داشته باشید.
5. سعی کنید در هنگام نمونه‌گیری استرس نداشته باشید.
6. از مصرف داروهای کلرپرومازین، متیل دوپا، استروژن، مورفین و داروهایی که بر تست تیروئید تاثیر دارد، قبل از نمونه‌گیری پرهیز کنید.
7. قبل از انجام نمونه‌گیری ورزش و فعالیت شدید بدنی نداشته باشید.
8. از تحریک و یا تست سینه حداقل 12 ساعت قبل از انجام آزمایش پرهیز کنید. (خانم‌ها)

شرایط آزمایش تیروئید کودکان

شرایط انجام آزمایش تیروئید کودکان هم مانند بزرگسالان است. قبل از انجام این آزمایش با پزشک معالج یا مسئول آزمایشگاه در مورد داروهایی که کودک مصرف می‌کند، صحبت کنید. اگر فرزند شما بیماری خاصی دارد حتما این موضوع را به پزشکش اطلاع دهید. اگر کودک از نمونه‌گیری می‌ترسد، سعی کنید او را آرام نگهدارید و استرسش را کنترل کنید.

در صورتی که کودک شب قبل از آزمایش دچار اسهال و استفراق شد؛ باید انجام آزمایش را تا بهبودی کامل او عقب بیندازید. اسهال و استفراق می‌تواند بر مقدار واقعی هورمون‌های تیروئید تاثیر بگذارد.

شرایط آزمایش گواتر

بیماری گواتر به بزرگ شدن غده تیروئید گفته می‌شود؛ به طوری که این بزرگی با لمس کردن گلو قابل تشخیص باشد. این بیماری معمولا به دلیل کمبود ید در بدن ایجاد می‌شود؛ اما بیماری خودایمنی گریوز، کم‌کاری و پرکاری تیروئید هم می‌توانند باعث گواتر شوند.

هنگامی که غلظت یون ید در خون کم می‌شود، تیروئید برای جذب بیشتر آن فعالیت خود را افزایش می‌دهد. این موضوع باعث می‌شود که غده تیروئید بزرگ شود.

پزشکان برای طراحی مراحل درمان گواتر، آزمایش خون تجویز می‌کنند. این آزمایش خون شامل بررسی مقدار TSH، هورمون‌های تیروئیدی و نوعی آنتی‌بادی خاص است.

برای انجام آزمایش گواتر نیاز به آمادگی خاصی نیست؛ مگر آن که پزشک از شما بخواهد شرایط خاصی را رعایت کنید. با رعایت شرایط آزمایش گواتر که پزشک برای شما تعیین می‌کند، علت بزرگ شدن و روش درمان آن تعیین می‌شود.

آزمایش تیروئید چگونه انجام می‌شود؟

برای انجام آزمایش تیروئید، مثل سایر آزمایش‌های خون، مقدار مشخصی خون از ورید گرفته می‌شود. برای این کار ابتدا پرستار یا مسئول نمونه‌گیری یک کش به بازوی شما می‌بندد تا خود در رگ‌های شما جمع شود. پس از آن با یک سرنگ از رگ مناسب، نمونه خون می‌گیرد.

نمونه‌گیری مشکلی برای افراد ایجاد نمی‌کند و تنها ممکن است شما تا چند ساعت احساس سوزش خفیفی در این محل احساس کنید. اگر احساس درد و سوزش شما غیرقابل تحمل بود یا در محل نمونه‌گیری کبودی وسیع دیدید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.

تفسیر نتایج آزمایش تیروئید چگونه انجام می‌شود؟

برای تشخیص مشکلات مربوط به غده تیروئید، از آزمایش خون استفاده می‌شود. پزشکان برای بررسی وضعیت سلامت این غده ابتدا آزمایش‌های TSH و T4 را تجویز می‌کنند. در صورتی که این دو فاکتور در محدوده طبیعی نباشند، متخصصان غدد برای بررسی دلایل مشکل، توصیه می‌کنند آزمایش‌های T3 و T3RU را هم انجام دهید.

در ادامه مقدار طبیعی این هورمون‌ها و بیماری‌هایی که بر روی آن‌ها تاثیر می‌گذارد را بررسی می‌کنیم.

تست‌های TSH

بهترین روش برای بررسی عملکرد تیروئید اندازه گیری سطح TSH خون است. تغییر در مقدار TSH یک معیار مطمئن و سریع برای تشخیص مشکلات تیروئید است. تغییر در مقدار TSH قبل از آنکه میزان هورمون‌های تیروئیدی در بدن خیلی کم یا خیلی زیاد شود، اتفاق می‌افتد و ما را قبل از آنکه دیر شود از مشکلات تیروئید آگاه می‌کند.

سطح بالای TSH نشان می‌دهد که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون‌های T3 و T4 تولید نمی‌کند. اگر مقدار این هورمون در خون، پایین‌تر از حد طبیعی باشد؛ یعنی این غده بیش از حد هورمون تیروئید تولید می‌کند. در بیشتر افراد سالم، مقدار TSH طبیعی، به معنای عملکرد مناسب تیروئید است.

مقدار طبیعی و نرمال TSH در بدن، بین 0.4 تا 4 میلی‌‌لیتر در هر لیتر خون است. اگر علائمی مانند افزایش وزن، خستگی، افسردگی و شکنندگی مو و ناخن‌ها در شما وجود دارد و میزان TSH هم از 2 میلی‌لیتر بالاتر باشد، شما در معرض خطر کم‌کاری تیروئید هستید.

اگر نتایج آزمایش خون شما مقدار این هورمون را کمتر از 0.4 نشان دهد، شما به پرکاری تیروئید مبتلا هستید. پزشک برای تعیین دلیل طبیعی نبودن مقدار TSH دستور به انجام آزمایش‌های T3 و T3RU می‌دهد.

تست‌های T4

T4 شکل اصلی هورمون تیروئید است که در خون جریان دارد. در جریان آزمایش تیروئید، معمولا T4 به دو صورت اندازگیری می‌شود. نوع اول، اندازه گیری T4 کل است که شامل تمامی شکل‌های هورمون تیروکسین است. این تست، علاوه بر تیروکسین آزاد، تیروکسین داخل پروتئین‌های خون را هم اندازه می‌گیرد.

نوع دوم شامل T4 آزاد یا FT4 است و در آن فقط تیروکسین در خون اندازه گیری و از تیروکسین موجود در پروتئین‌ها صرف نظر می‌شود. اندازگیری T4 آزاد، با دقت بیشتری نسبت به TSH عملکرد تیروئید را نشان می‌دهد. مقدار طبیعی FT4 در آزمایش خون باید بین 9 تا 25 نانوگرم در دسی‌لیتر خون باشد.

TSH بالا و FT4 پایین وجود بیماری کم‌کاری اولیه تیروئید به دلیل وجود بیماری در غده‌ی تیروئید را نشان می‌دهد. TSH و FT4 کم‌تر از حد طبیعی بیانگر کم‌کاری تیروئید به دلیل وجود مشکل در غده هیپوفیز است. TSH کم همراه با FT4 بالا در افرادی که پرکاری تیروئید دارند، دیده می‌شود.

تست‌های T3

آزمایشات T3 اغلب برای تشخیص پرکاری تیروئید و تعیین شدت آن مفید است. بیمارانی که دچار پرکاری تیروئید هستند، سطح T3 بالایی دارند. زمانی که آزمایش‌های TSH و T4 نشان دهند که فرد به بیماری پرکاری تیروئید دچار شده است، پزشک برای معاینات و بررسی‌های بیشتر دستور می‌دهد که آزمایش T3 هم از بیمار گرفته شود.

مقدار نرمال T3 آزاد در خون باید بین 3.5 تا 7.8 نانوگرم در دسی‌لیتر خون باشد. اگر مقدار این هورمون در خون از 7.8 نانوگرم در دسی‌لیتر خون بیشتر باشد، فرد به پرکاری تیروئید دچار است.

جدول تفسیر نتایج

تشخیص دلایل پرکاری و کم‌کاری غده تیروئید

اگر بعد از انجام تست‌های T3، T4 و TSH مشخص شود که تیروئید شما پرکار یا کم‌کار است، پزشک به دنبال دلیل کاهش یا افزایش هورمون‌های تیروئیدی است. برای این منظور آزمایش‌های خون دیگر و روش‌های تشخیص پزشکی استفاده می‌شود که در ادامه بیشتر در مورد آن‌ها صحبت می‌کنیم.

آزمایش Anti TPO

در بیماری‌های خودایمنی، سیستم ایمنی بدن به اشتباه برخی از سلول‌های بدن را به عنوان عامل خطرناک شناسایی و به آن‌ها حمله می‌کند. با حمله سیستم ایمنی به سلول‌های بدن، این سلول‌ها از خود ماده‌ای به نام آنتی‌بادی تولید می‌کنند. پزشکان از این آنتی‌بادی‌ها برای شناسایی نوع بیماری خودایمنی استفاد می‌کنند.

اگر سیستم ایمنی به سلول‌های غده تیروئید حمله کند، ممکن است پرکاری یا کم‌کاری تیروئید ایجاد شود. بیماری خودایمنی که باعث پرکاری تیروئید می‌شود، بیماری گریوز و بیماری خودایمنی که باعث کم‌کاری تیروئید می‌شود، بیماری هاشیموتو نام دارد.

هنگامی که سیستم ایمنی بدن، به سلول‌های تیروئید حمله می‌کند، بسته به نوع سلول‌هایی که مورد هدف قرار گرفته‌اند سه نوع آنتی‌بادی تولید می‌شود.

نام این آنتی‌بادی‌ها عبارتند از:

1. آنتی پروکسیداز تیروئید
2. آنتی بادی تیروگلوبولین
3. ایمونوگلوبولین محرک تیروئید

از آنتی‌باری شماره دو برای تشخیص تیروئیدیت هاشیموتو و از شماره سه برای مشخص شدن ابتلا به بیماری گریوز استفاده می‌شود. 

از تست آنتی پروکسیداز تیروئید که به آن تست Anti TPO هم می‌گویند می‌توان برای تشخیص هر دو بیماری استفاده کرد. اگر آزمایش وجود این آنتی‌بادی را در خون نشان دهد، مشکل غده تیروئید مربوط به یکی از بیماری‌های خودایمنی است. 

اگر این آنتی‌بادی در خون نباشد، پزشک روش‌های تشخیصی دیگری را برای پیدا کردن دلایل کم‌کاری یا پرکاری تیروئید تجویز می‌کند.

سونوگرافی تیروئید

سونوگرافی تیروئید برای پیدا کردن گره‌های تیروئید (بافت فشرده در تیروئید که باعث پرکاری آن می‌شود) یا بافت‌های سرطانی در آن تجویز می‌شود. برای انجام سونوگرافی تیروئید نیاز به آمادگی خاصی نیست. شما روی یک تخت دراز می‌کشید و متخصص سونوگرافی مبدل دستگاه را روی گردن شما حرکت می‌دهد. 

امواج دستگاه خطری ندارند و سونوگرافی یک روش ایمن برای شناسایی مشکلات تیروئید است؛ به همین دلیل مادران باردار و شیرده می‌توانند بدون نگرانی این روش تشخیصی را انجام دهند.

اسکن تیروئید

در روش اسکن تیروئید مقداری یون ید رادیواکتیو به صورت تزریق به رگ‌ها یا خوراکی به بدن شما وارد می‌شود. بعد از آن با استفاده از یک دوربین خاص، مقدار جذب ید رادیواکتیو توسط تیروئید شما بررسی می‌شود.

اگر عکس خروجی جذب ید در برخی از نقاط غده تیروپید را نشان دهد، شخص دارای گره‌های تیروئیدی است؛ اما اگر جذب ید رادیواکتیو در تمام قسمت‌های تیروئید دیده شود، احتمال بیماری گریور بیشتر است.

تست جذب ید رادیواکتیو

در این روش شما باید مقداری ید رادیواکتیو بخورید. 4 تا 6 ساعت بعد از خوردن ید رادیواکتیو، مقدار جذب آن در تیروئید توسط دستگاه خاصی اندازه‌گیری می‌شود. این اندازه‌گیری باید بعد از 24 دوباره تکرار شود.

اگر مقدار جذب ید توسط تیروئید بیش از حالت عادی باشد، احتمال وجود بیماری گریوز یا گره‌های تیروئید وجود دارد. گاهی ممکن است، به دستور پزشک معالج، تست جذب ید رادیواکتیو و اسکن تیروئید را به طور همزمان انجام شوند.

این روش تشخیصی هم نباید در مادران بارداری و شیرده انجام شود.

کلام آخر

برای داشتن نتایج واقعی و بررسی عملکرد غده تیروئید سعی کنید در هر نمونه‌گیری شرایط یکسانی داشته باشید؛ یعنی زمان، آزمایشگاه، مقدار خواب شبانه و وضعت سلامتی شما، مشابه باشد.

اگر در مورد شرایط انجام آزمایش تیروئید سوالی دارید، می‌توانید آن را از ایده آل مگ بپرسید.

سوالات متداول