طب سنتی چیست؟ اصول طب سنتی + مزایا و معایب آن

آیا می‌دانید که تقریبا یک چهارم از داروهای مدرن، منشاء طبیعی دارند و پیش‌تر از آن‌ها در طب سنتی استفاده می‌شده است؟ و آیا می‌دانید که از حدود ۱۲۱ داروی مختلفی که برای درمان سرطان استفاده می‌شود،۹۰ مورد ریشه گیاهی دارند؟

توجه به داروهای گیاهی و استفاده از درمان های سنتی، از گذشته‌های دور مورد توجه انسان بوده است و شاید یکی از دلایل آن را بتوان عجین بودن انسان با طبیعت دانست.

طب سنتی، بیش از هر چیز، بر اصل پیشگیری تاکید دارد و علت بسیاری از بیماری‌ها را بر هم خوردن تعادل اخلاط و مزاج می‌داند. اغلب درمان‌های طب سنتی بسیار ساده و در دسترس هستند. اما این موضوع نباید مایه غفلت از مراجعه به فرد متخصص و استفاده به جا از داروها شود.

در این مطلب با ایده آل مگ همراه باشید تا اطلاعاتی جامع درباره اینکه طب سنتی چیست و چه راهکارهایی در درمان بیماری‌ها دارد، در اختیار شما قرار دهید.

تاریخچه طب سنتی

واقعیت این است که تاریخ پیدایش طب با باید تاریخی به طول زندگی بشر داست. ابتلای انسان به انواع بیماری‌ها باعث شد که بر اساس یک غریزه طبیعی و در پی چاره‌جویی، به طور تجربی، اولین اقدامات درمانی را انجام دهد.

بر اساس کتیبه‌های دوران «این شآن» چین (قرن ۱۶-۱۱ ق. م)، بیش از سه هزار سال پیش، روی استخوان‌ها يا لاک لاک‌پشتان، موضوعاتی مربوط به پزشکی و بیماری‌ها نگاشته شده است. پس از آن، درسلسله‌های بعدی چین مانند سلسله جئو، هان و… علم طب شکل مدون‌تر و کامل‌تری پیدا کرد. تا جایی که علم جراحی در سلسله «هان»، سطحی نسبتاً عالی داشت.

البته در دوره اسلامی، شاهد گسترش و به قدرت رسیدن دوباره طب سنتی در ایران هستیم. بنای دانشگاه گندی شاهپور در جنوب شرقی دزفول و ظهور ستارگان طب سنتی ایران، مانند ابوعلی سینا، رازی، سید اسماعیل جرجانی و… گواه این امر است.

در جریان جنگ‌های صلیبی، طب سنتی از ایران به اروپا منتقل شد. یکی از کتبی که مرجع آموزش پزشکی در غرب بوده و است، کتاب قانون ابن سینا است.

بعدها با نفوذ غرب در دوران صفویه و قاجاریه، استفاده از طب سنتی ایران به تدریج کمرنگ شد و جای خود را به سیستم درمانی غربی و داروهای شیمیایی داد.

تعریف طب سنتی

سازمان جهانی بهداشت WHO در سال ۱۹۷۸ طب سنتی را اینطور تعریف می‌کند:

مجموعه‌ای است از دانسته‌ها، مهارت‌ها و اعمال که بر پایهٔ نظریه‌ها، باورها و تجربه‌های بومی فرهنگ‌های مختلف است؛ خواه قابل شرح باشد یا نباشد، که در بهداشت و همچنین پیشگیری، تشخیص، بهبود و مداوای بیماری‌های جسمی و ذهنی مورد استفاده قرار می‌گرفتند و به صورت گفتاری يا نوشتاری از نسلی به نسل ديگر انتقال يافته است.

طبق این تعریف، طب سنتی، ریشه‌هایی قوی در فرهنگ و تمدن یک جامعه دارد، در حالی که طب مدرن بیش از هر چیز، مبتنی بر شواهد است. از آنجا که شرایط فرهنگی و تاریخی نواحی مختلف دنیا متفاوت است، طب سنتی هم در هر کشور، شیوه‌های خاص خود را دارد.

در سال 2000، سازمان جهانی بهداشت برای طب سنتی تعریف دقیق‌تری ارائه داد که به این شرح است:

طب سنتی واژه‌ای کلی است که هم به سيستم‌های طب سنتی مانند طب سنتی چين، آيروودای هند، طب يونانی، عربی و هم به انواع مختلف طب بومی اطلاق می‌شود. درمان‌های طب سنتی شامل دارو درمانی (استفاده از گياهان دارويی، اجزای حيوانی و معدنی) و روش‌های غيردارويی (مانند طب سوزنی، ماساژ، درمان‌های روحی روانی) است. در مجموع شامل کليه‌ اقدامات بهداشتی، رويکردها، اطلاعات و باورهايی است كه به اشكال مختلف دارويی و غيردارويی، برای حفظ سلامتی و همچنين درمان، تشخيص و پيشگيری از بيماری‌ها به كار می‌روند. در صورتی كه اين اعمال جزيی از سنت يك كشور يا در بطن سيستم خدمات پزشكی رسمی آن كشور نباشد، واژه‌های مكمل، جايگزين، غيرمتعارف يا موازی به كار می‌رود.

برخی از انواع طب سنتی که در دنیا رواج دارند، عبارتند از:

طب سنتی چینی، طب سنتی ایران، طب سنتی هند، طب تبتی، طب آیورودا، هومیوپاتی و…

طب اسلامی چیست؟

تعاریف مختلفی درباره طب اسلامی وجود دارد که عبارتند از:

1. برخی استنباط فقهی از آیات قرآن و روایات ائمه (ع) در مسائل پزشکی را اساس این طب می‌دانند. این گروه معتقدند طب اسلامی، نحوه‌ای از طبابت است که در آن شیوه‌های درمانی را می‌توان با رویکرد قرآنی و بر اساس سیره معصومین (ع) دنبال کرد.
2. برخی طب سنتی را ذاتا همان طب اسلامی می‌دانند و در‌این‌باره به احادیث صادر شده از ائمه (ع) مربوط به اخلاط اربعه و درمان‌های آن‌ها بر ‌اساس تفاوت مزاج‌ها استناد می‌کنند.
3. برخی قائل به وحیانی بودن طب اسلامی نیستند و این طب را محصول دانش بشری و کسب تجربه تدریجی از سوی حکما و دانشمندان مسلمان می‌دانند. طبی که در دوران شکوفایی علوم وفنون در جهان اسلام شکل گرفته و راه تکامل ار طی می‌کند.
4. برخی طب اسلامی را نحوه‌ای از تفکر طب می‌دانند که در آیات و روایات اسلامی مستتر است. این گروه معتقدند که آنچه از آیات و روایات به دست می‌آید یک نظام جامع طبی و درمانی نیست، اما نکاتی در آن وجود دارد که می‌تواند منبع الهامات و مکاشفات فراوان در موضوعات طبی باشد. در واقع این گروه تمرکز خود را بر تفسیر متون دینی در موضوع طب قرار می‌دهند.

در میان این تفاوت آراء، برخی، این تعریف کلی و جامع را برای طب اسلامی، مناسب‌تر می‌دانند:

تفاوت طب سنتی با طب اسلامی

میان طب سنتی و اسلامی مشترکات زیادی وجود دارد، برای مثال توجه به موضوع مزاج و سبک تغذیه در هر دو بسیار مورد توجه است، اما در عین حال، این دو مکتب طبی، تفاوت‌هایی هم با هم دارند که بعضی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• در طب سنتی استفاده از عرقیجات گیاهی مجاز است، در حالی که طب اسلامی آن را تایید نمی‌کند. دلیل این موضوع آن است که در فرایند تهیه عرق گیاهان، مواد سمی یا الکلی ایجاد می‌شود که برای بدن مضر است.
• در طب سنتی توصیه می‌شود که روغن کنجد جایگزین سایر روغن‌های مصرفی شود، اما طب اسلامی، مصرف زیاد روغن کنجد و فراورده‌های آن مانند ارده را باعث فراموشی، آلزایمر و زوال عقل می‌داند. در طب اسلامی درباره روغن کنجد فقط یک روایت وارد شده که برای رفع سردرد پیامبر(ص) در بینی می‌چکاندند.

• در طب سنتی مصرف دمنوش سیب و به خشک توصیه می‌شود، اما طب اسلامی مصرف میوه‌ها را همراه با آب یا بعد از آن‌ها بسیار مضر می‌داند. در طب اسلامی، مصرف انواع سویق‌ها؛ مانند سویق به و سیب به صورت خشک و بدون آب توصیه می‌شود.
• در طب سنتی، چندان به مصرف شیر توصیه نمی‌شود، اما طب اسلامی، شیر را غذایی کامل و بسیار مفید می‌داند.
• در طب سنتی برای رفع کم‌خونی، استفاده از کفگیر آهنی، آهن تاب و قرص آهن توصیه می‌شود. در حالی که طب اسلامی، آهن را نجس، رجس و مسخ توصیف می‌کند. این موضوع تا حدی است که در طب اسلامی توصیه می‌شود در صورت دست زدن به آهن هم دست‌های خود را بشویید. در عوض، طب اسلامی برای رفع کم‌خونی، مصرف قرص خون و ترکیب سه شیره را موثر می‌داند.
• در طب سنتی، زالو درمانی جایگاهی ویژه دارد اما در طب اسلامی، سایر اعمال یداوی؛ مثل فصد و حجامت بر آن مقدم هستند.
• در طب سنتی توصیه به مصرف گیاهان دارویی مبنای تجربی دارد. یعنی گیاهانی که بر اثر تجربه، اثربخش بوده‌اند، تجویز می‌شوند، اما طب اسلامی تنها گیاهانی را توصیه می‌کند که معصومین (ع) آن‌ها را تجویز کرده‌اند، چون ریشه علم آن‌ها فراتر از تجربه بشری است و منبع الهی دارد.
• برخلاف طب سنتی، در طب اسلامی، استفاده از لبو و چغندر و شکر حاصل از آن به شدت نهی شده است. در حالی که برگ چغندر؛ به صورت تازه یا خشک شده، بسیار سفارش شده و فواید زیادی دارد.
• در برخی آموزه‌های طب سنتی، از شراب به عنوان بهترین حامل دارو نام برده شده، در حالی که طب اسلامی، سرکه را موثرترین حامل دارو می‌داند.
• نحوه انجام حجامت و شرایط آن در طب سنتی و اسلامی تفاوت‌هایی با هم دارند. برای مثال در طب سنتی، حجامت‌کننده از ضربه‌های سطحی و آنی تیغ روی بدن بیمار استفاده می‌کند، اما در طب اسلامی، حجامت‌کننده با استفاده از تیغ، باید یک خراش پیوسته و سطحی ایجاد کند.

اصول طب سنتی

پایه‌های طب سنتی بر مبنای توجه به صحاح سته یا اصول شش‌گانه سلامت استوار است. این اصول شامل هوا، نوشیدنی‌ها و خوارکی‌ها، خواب و بیداری، حرکت و سکون، احتباس و استفراغ و حالات روحی فرد است.

از دیگر اصول طب سنتی، شناخت اخلاط اربعه است. خلط، ماده‌ای روان و مرطوب است. این ماده، در مرحله اول هضم غذا به وجود آمده و پس از آن، در رگ‌ها جریان پیدا می‌کند.

این چهار خلط یا به عبارت دیگر چهار طبیعت عبارتند از:

خون، صفرا، سودا و بلغم

رمز سلامتی، وجود تعادل میان اخلاط چهارگانه است. عواملی مانند فصل، تغذیه، آب و هوا، جنسیت و…می‌توانند روی اخلاط اثر بگذارند. با توجه به این موارد، هر خلط مشخصه‌های خاص و منحصربفرد خود را دارد.

• دم، مربوط به فصل بهار و نماینده شور و اشتیاق و کودکی است. عنصر هوا ارتباط مستقیم با خلط دم دارد.
• صفرا مربوط به فصل تابستان است و نماینده حالت خشم و دوران جوانی است. عنصر آتش در ارتباط مستقیم با خلط صفرا است.
• سودا به فصل پاییز مربوط می‌شود و نماینده حال غم و دوران میانسالی است. عنصر طبیعی مرتبط با آن خاک است.
• بلغم مربوط به فصل زمستان و دوران سالمندی و نماینده حال رخوت در وجود فرد است. عنصر طبیعی این خلط، آب است.

علاوه بر این‌ها، گاهی اختلال خلط در ارگان‌های مختلف بدن، متفاوت است. برای مثال ممکن است فرد، معده‌ای با غلبه خلط دم و قلبی با غلبه خلط سودا داشته باشد که تشخیص این موارد بر عهده پزشک است.

باید توجه داشت که خلط و مزاج، دو مفهوم متفاوت هستند. در واقع، مزاج‌ها بر اساس اخلاط تعریف می‌شوند. ازیاد یا کمبود یک خلط، موجب عدم تعادل در بدن شده و تغییراتی قابل پیش‌بینی در بدن فرد رخ خواهد داد.

تقسیم بندی بیماری ها در طب سنتی

در طب سنتی، بیماری‌ها به دو دسته اصلی و تقسیم می‌شوند.

• بیماری‌های ساده
• بیماری‌های مرکب

بیماری‌های ساده

بیماری‌های ساده هم در سه گروه دسته‌بندی می‌شوند:

1.بیماری‌های سوء ترکیبی

در این بیماری‌ها، ساختار عضوی از بدن، شکل غیرطبیعی دارد که خود به سه دسته تقسیم می‌شوند:

شکل ظاهری عضو ایراد دارد؛ مانند پاهای چنبری

اندازه عضو دچار ایراد است؛ مثلا بلندتر بودن یک پا از دیگری به طور مادرزادی

تعداد عضو حالت غیرطبیعی دارد؛ مثلا داشتن 6 انگشت

2.بیماری‌های تفرق و اتصال

در این بیماری‌ها، پیوستگی بافتی در اعضای بدن دچار اختلال شده است. این موضوع هم دو حالت دارد، گاهی پیوستگی بافتی در اعضا بر اثر جراحت و زخم‌ها از بین رفته و گاهی، پیوستگی باقتی به شکلی ناموزون ایجاد شده است؛ مانند بد جوش خوردن یک استخوان بعد از شکستن.

3.بیماری‌های سوء مزاجی

سوء مزاج یعنی خارج شدن مزاج از حال تعادل که موجب بیماری شخص می‌شود. برای تشخیص سوء‌ مزاج، ابتدا باید مزاج طبیعی شخص، به درستی تشخیص داده شود تا اقدامات درمانی، موثر واقع شود.

بیماری‌های مرکب

دسته دوم بیماری‌ها، بیماری‌های مرکب است که از ترکیب دو یا چند بیماری ساده رخ می‌دهد.

بهترین مثال برای بیماری مرکب، آبسه است. در این حالت، هم پیوستگی طبیعی بافت مختل می‌شود، هم سوء ترکیب رخ می‌دهد و هم سوء ‌مزاج باعث ایجاد بیماری شده است.

مزاج شناسی در طب سنتی

مزاج شناسی یکی از مباحث کلیدی در طب سنتی است. با شناخت درست مزاج می‌توان تشخیص درستی درباره علت برخی بیماری‌ها و نوع درمان ارائه داد. مواردی مانند نوع تغذیه، میزان استراحت و حالات روحی روانی فرد ارتباط مستقیمی با مزاج او دارند.

توجه به علائم ظاهری فرد مانند رنگ پوست، حالت مو، میزان رشد موها، حجم عضلات بدن، حالات روحی و… می‌توانند در شناخت مزاج موثر باشند. به علاوه، مواردی مانند رنگ‌پریدگی یا برافروختگی چهره، کم‌خوابی، بی‌حوصلگی، تندخویی، جوش صورت و… هم می‌توانند نشان‌دهنده سوء مزاج باشند که باید اقدامات درمانی لازم در مورد آن‌ها صورت گیرد.

هر آنچه در اطراف خود می‌بینید؛ اعم از انسان‌ها، حیوانات، جمادات و… مزاج دارند. با شناخت مزاج می‌توان با انتخاب یک رژیم غذایی مناسب با مزاج، تعادل را در روح و جسم، حفظ کرد.

در علم مزاج شناسی، تمام مواد غذایی با توجه به گرمی، سردی، تری یا خشکی خود طبقه‌بندی می‌شوند. در این میان، چهار مزاج اصلی عبارتند از:

• گرم و تر
• گرم و خشک
• سرد و تر
• سرد و خشک

مشخصات ظاهری مزاج گرم و تر

مهم‌ترین خصوصیات ظاهری و رفتاری این افراد عبارتند از:

• دارای استخوان‌بندی درشت و عضلانی و بدنی تنومند و پر گوشت هستند.
• رنگ پوست آن‌ها مایل به قرمز است.
• موهایی ضخیم، چرب و پرپشت دارند.
• از لحاظ بدنی، فعال و دارای حافظه و استقامت بدنی خوبی هستند.
• دارای بدن گرم و مویرگ‌هایی برجسته روی پوست هستند.
• پوستی نرم و متعادل دارند.
• قاعدگی‌های دردناک در خانم‌های این مزاج رخ می‌دهد.
• از نظر رفتاری، جسور، هیجانی، بذله‌گو، خیالباف شاد و عاطفی هستند و شخصیتی انعطاف‌پذیر، متقاعدکننده و دوستانه دارند.

مشخصات ظاهری مزاج گرم و خشک

مهم‌ترین خصوصیات ظاهری و رفتاری این افراد عبارتند از:

• مفاصل درشت و محکم و چشمانی درشت دارند.
• دارای پوست خشک هستند.
• موهایی زبر و کم پشت دارند.
• به لحاظ فیزیکی، بسیار فعال و از نظر ذهنی، بسیار دقیق و منظم هستند.
• از نظر رفتاری، سخاوتمند، زیرک و عاطفی هستند. زود عصبانی می‌شوند و مدام از این شاخه به آن شاخه می‌پرند.
• دارای حافظه قوی و اشتهای خوب هستند.

مشخصات ظاهری مزاج سرد و تر

مهم‌ترین خصوصیات این افراد عبارتند از:

• از نظر استخوان‌بندی، درشت و چاق هستند.
• ویژگی اصلی ظاهری آن‌ها، داشتن توده چربی و چاقی است.
• پوست روشن، سرد، نرم و مرطوب دارند.
• دارای موهای نازک، چرب و روشن هستند.
• چشم‌های درشت و تن صدای زیر دارند.
• دارای استقامت فیزیکی کم و فعالیت ذهنی آهسته هستند.
• از نظر رفتاری، افرادی ترسو، احساسی و خجالتی هستند. شخصیتی آرام دارند و شنونده‌های خوبی هستند.
• استعداد اضافه وزن دارند.

مشخصات ظاهری مزاج سرد و خشک

بدنی استخوانی با مفاصل کوچک دارند و باریک اندام و لاغر هستند.

• دارای پوست سرد و خشک با بافت ریز هستند.
• دارای چشم‌هایی کوچک و صدایی ملایم هستند، البته سریع صحبت می‌کنند.
• موهای نازک، خشک، تیره و زبر دارند.
• حافظه کوتاه مدت خوبی دارند.
• دارای اشتهای متغیر هستند.
• از نظر روحی، حالتی بی‌قرار دارند و حساس و شکننده، ترسو و مضطرب هستند.
• از نظر فیزیکی، با ثبات، منظم و فعال هستند.
• تمایل به بی‌خوابی دارند.
• تجربه افسردگی در دوران قاعدگی برای خانم‌ها اتفاق می‌افتد.
• از نظر رفتاری، اهل مدیریت، متفکر و تحلیل‌گر هستند.همچنین دارای تفکر هنری و کمال‌گرا هستند.

روش های درمان در طب سنتی

در طب سنتی، تنوع زیادی درباره روش‌های درمانی وجود دارد. البته در بیشتر موارد، درمان از ساده‌ترین شکل‌های ممکن، یعنی پرهیزها و اصلاح رژیم غذایی شروع می‌شود و در ادامه با توجه به نوع بیماری، استفاده از مفردات گیاهی، داروهای مرکب و در صورت نیاز، اعمال یداوی توصیه خواهد شد.

توجه داشته باشید که در بعضی موارد، استفاده از برخی روش‌های درمانی، در زمان نامناسب و به شیوه اشتباه، می‌تواند عوارضی ناخواسته به دنبال داشته باشد. بنابراین حتما درمان خود را تحت نظر یک پزشک متخصص و در مراکز معتبر طب سنتی انجام دهید.

بعضی از پرکاربردترین و موثرترین روش‌های درمانی در طب سنتی عبارتند از:

حجامت

حجامت یکی از روش‌های خون‌گیری در طب سنتی است که ریشه‌هایی عمیق در فرهنگ سنتی دارد. حجامت به دو صورت خشک (بادکش) و خیس انجام می‌شود.

حجامت خیس هم به دو نوع حجامت گرم و حجامت سرد دارد.

در حجامت گرم، از فنجان و آتش برای ساکشن استفاده می‌شود، اما در حجامت سرد، ساکشن‌های دستی یا برقی استفاده می‌شوند. سپس توسط تیغ برش‌هایی سطحی و باریک روی پوست ایجاد شده و با بادکش دوباره، خون گیری انجام می‌شود.

بیماری‌هایی مانند ناباروری، واریس، اختلالات خونی مثل آنمی، فشار خون بالا و بیماری‌های روماتیسمی با حجامت قابل درمان هستند.

این افراد نباید حجامت کنند:

• کسانی که دچار اختلالات روانی جدی، خشم و تشنج  هستند.
• افراد دچار نارسایی قلبی و همچنین بیماری‌های جدی یا خفیف قلبی
• زنان باردار
• افرادی که پوست حساسی دارند یا پوست آن‌ها زخم است.
• کسانی که بیماری سل دارند.

فصد خون

فصد خون یک از روش‌های خون‌گیری است که از طریق ایجاد برش یا سوراخ کردن رگ انجام می‌شود. این عمل به منظور کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون و کاهش میزان آهن صورت می‌گیرد. بنابراین اگر یکی از اعضای بدن دچار التهاب ناشی از پرخونی باشد، فصد خون در رگ مناسب و مرتبط با عضو انجام می‌شود.

ممکن است بعد از فصد، احساس بی‌حالی داشته باشید که با نوشیدن مایعات و آبمیوه‌های طبیعی و کمی استراحت، رفع خواهد شد. تکرار فصد خون، هر ۶ تا ۱۲ هفته یکبار کافی است که تعداد آن بستگی به نوع و شدت بیماری دارد.

این افراد برای استفاده از فصد با پزشک خود مشورت کنند:

• زنان باردار
• افرادی که وزن آن‌ها کمتر از 49 کیلوگرم است.
• بیماران قلبی
• کسانی که مشکلات عصبی دارند.
• افرادی که وارفارین، داروهای ضد انعقاد خون و داروهای کنترل‌کننده فشار خون مصرف می‌کنند.
• افرادی که سابقه غش و بی‌حالی موقع خون دادن، دارند.

استفاده از داروهای گیاهی

استفاده از گیاهان دارویی از روش‌های پرکاربرد و محبوب در طب سنتی است. از 2500 نوع گیاه دارویی شناخته شده در ایران، 200 نوع آن مانند رازیانه و عناب کاربرد عام داشته و بین 300 تا 400 نوع آن در درمان‌های طب سنتی به کار می‌روند. داروهای گیاهی هم داروهایی هستند که معمولا بر اثر تبدیل و ترکیب گیاهان دارویی طی فرایندهایی خاص تولید می شوند. کاسنی و سیاه دانه از همین گیاهان محسوب می‌شوند

اگرچه استفاده از خواص گیاهان در درمان بیماری ها بسیار فراگیر و پرکاربرد است، اما باید توجه داشته باشید که هر گیاه دارویی، به موازات اثرات درمانی خود مممکن است عوارضی به دنبال داشته باشد. بنابراین از خوددرمانی با داروهای گیاهی پرهیز کنید و درباره نحوه و مقدار مصرف داروهای گیاهی با پزشک خود مشورت کنید.

زالودرمانی

یکی از روش‌های ساده و نسبتا کم‌هزینه خون‌گیری در طب سنتی، استفاده از زالودرمانی است. معمولا هر زالو، ۱۵ میلی‌لیتر از خون را می‌مکد و این کار بسته به نوع بیماری، بین 20 تا 45 دقیقه زمان می‌برد.

از 600 نوع زالوی شناخته شده در جهان، 15 نوع آن برای استفاده‌های درمانی به کار می‌روند.

سه ماده‌ای که زالو از بزاق خود ترشح می‌کند، عبارتند از:

• بی حس‌کننده موضعی که باعث کاهش درد می‌شود.
• وازودیلاتور که برای بهبود خونرسانی موثر است.
• هیرودین و کالین که باعث جلوگیری از لخته شدن خون می‌شود.

این افراد بهتر است از زالو درمانی پرهیز کنند:

• افرادی که شریان‌های آن‌ها آسیب دیده است.
• کسانی که دچار کم‌خونی هستند.
• افراد زیر 18 سال
• زنان باردار

بادکش درمانی

اساس بادکش درمانی یا حجامت خشک، ایجاد مکش در نقاط مختلف بدن است. این حالت باعث انبساط عروق بدن و انحراف مواد از یک نقطه خاص می‌شود. بادکش درمانی با چرخاندن لیوان روی بدن، باعث بهبود گردش خون در بدن می‌شود، بنابراین باعث سرعت بخشیدن به روند بهبود بیمارانی می­شود که بر اثر سکته مغزی یا قلبی و…دچار فلج هستند.

روش تشخیص بیماری در طب سنتی

برای تشخیص درست بیماری، موارد زیادی را باید در نظرداشت. در این بین، توجه به شکایت‌های بیمار و دقت و تیزبینی پزشک حاذق، بسیار راهگشا خواهد بود.

معمولا توجه به این 15 فاکتور کمک می‌کند تا پزشک بتواند ارزیابی دقیق‌تری از وضعیت بیمار داشته باشد:

1. تشخیص دادن نوع بیمارى‏ بر اساس طب سنتی
2. مدت زمان دچار شدن به بیماری
3. اگر بیمار زن باشد باید در مورد بارداری، شیردهی و… پرسش شود.
4. توجه به شغل بیمار، چون بسیارى از بیماری‌ها مربوط به شغل بیمار می‌شود. به عنوان مثال معمولا بیماری نفس تنگى در کارگران معدن یا کارگران کوره‌‏ها اتفاق می‌افتد.
5. در نظر گرفتن سن بیمار
6. ارزیابی مقدار قدرت جسمانى و روانى بیمار
7. توجه به رنگ و رخسار بیمار
8. در نظر گرفتن بیماری‌هاى فامیلى
9. یبوست داشتن یا نرمى مزاج بیمار
10. مشاهده زبان بیمار که نشان‌دهنده عوارض بعضى بیمارى‏‌هاى گوارشى و کبدى است‏.
11. توجه به رنگ ادرار و حالات مختلف آن مانند: تکرر ادرار- قطره قطره بودن ادرار و …
12. پرسش از طعم دهان بیمار؛ مثلا اگر دهان تلخ باشد علامت وجود صفراى زیاد در خون است.
13. کیفیت حرکات نبض؛ از روى کیفیت و کمیّت این ضربان مى‏‌توان بسیارى از بیماری‌ها را تشخیص داد.
14. توجه به نحوه صحبت کردن بیمار
15. تشخیص دادن مزاج بیمار که گرم است یا سرد و یا انواع دیگر

غذا در طب سنتی

امام رضا(ع) فرموده‌­اند:«همانا اصلاح و قوام بدن به طعام و شراب است، چنان که فسادش نیز به همین دو تا است، اگر خوردنی و نوشیدنی را اصلاح کنی، بدن سالم است و اگر آشفته و بی نظم باشد، بدن نیز فاسد و پریشان خواهد بود.»

برای توجه به موضوع غذا در طب سنتی، این موارد را در نظر داشته باشید:

زمان غذا خوردن و زمان دست کشیدن از غذا

در زمان داشتن اشتهای واقعی، اقدام به غذا خوردن کنید و قبل از سیری کامل، دست از غذا بکشید. چون غذا برای هضم شدن نیاز به فضای کافی دارد و پر کردن تمام حجم معده باعث سوء هاضمه و نفخ خواهد شد.

خوب جویدن غذا و پرهیز از پرخوری

لقمه‌های کوچک بردارید و آن‌ها را خوب بجویید. این کار باعث بهبود هضم و پیشگیری از نفخ و یبوست خواهد شد. به علاوه، جلوی پرخوری را می‌گیرد. پرخوری، صفای دل و روحانیت انسان را کم‌رنگ می‌کند.

تنظیم نوع غذای مصرفی بر اساس نوع مزاج

در صورت نداشتن سوء مزاج، تناسب مواد غذایی با نوع مزاج، باعث پیشگیری از انواع بیماری‌ها و قوت بدن خواهد بود. برای مثال، مصرف غذاهای سرد مانند آب زرشک، برنج سفید و فراورده‌های جو برای افراد صفراوی مزاج که دچار سوء مزاج نباشند، بسیار مناسب است، اما همین غذاها برای افراد سوداوی چندان مناسب نیستند و این افراد بهتر است از گوشت‌های گرم مثل گوسفند و شتر و ادویه‌جاتی مثل زنجبیل و دارچین استفاده کنند.

سکون بعد از غذا

حرکت قبل از صرف غذا، به دفع فضولات بدن و افزایش حرارت غریزی بدن کمک می‌کند. در نتیجه، هضم و جذب غذا بهتر انجام می‌شود .در حالی که بدترین چیز برای هضم غذا، حرکت‌های شدید بعد از صرف غذا است.

بعد از صرف غذا، چند قدم راه بروید، سپس چند دقیقه به پهلوی راست دراز بکشید و بعد مدت طولانی‌تری به پهلوی چپ دراز برگردید. اما موقع برخاستن باید از پهلوی راست بلند شوید.

مراعات اصل عادت و لذت در امر تغذیه

به این معنا که اگر دو غذا موجود بودند و هر دو هم کیفیت خوبی داشتند، بهتر است فرد غذایی را بخورد که لذت بیشتری از آن می‌برد، البته به شرط آنکه در مقدار مصرف غذا، افراط نکند.

رعایت تنوع غذایی و عدم مداومت بر یک نوع غذا در زمان صحت

زیاد خوردن غذاهای شور باعث بروز مشکلات چشمی و خشکی بدن می‌شود.

زیاد خوردن غذاهای ترش، کم‌خونی و پیری زودرس را به دنبال دارد.

مصرف زیاد شیرینی‌ها باعث رخوت و سستی معده می‌شود و با انسداد کبدی بیماری‌های مانند کبد چرب را در پی خواهد داشت.

رعایت کیفیت غذاها با توجه به نوع فعالیت

کسانی که بیشتر کارهای فکری انجام می‌دهند و فعالیت بدنی کمتری دارند، باید بیشتر از غذاهای لطیف استفاده کنند. بعضی از غذاهای لطیف عبارتند از:

گوشت گوسفند و بز، ماهی، مرغ، سوپ ساده سبزیجات، کاهو، سیب، انار، عسل، آش برنج

در حالی که کسانی که فعالیت‌های فیزیکی بیشتری دارند؛ مانند کارگران و ورزشکاران برای پیشگیری از ضعف جسمی باید ازغذاهای غلیظ مانند آش رشته، گوشت گاو و… استفاده کنند.

رعایت ناسازگاری‌های غذایی

در طب سنتی، بعضی غذاها با هم ناسازگارند و نباید به طور همزمان مصرف شوند. این موضوع گاهی می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد.

برخی از مهم‌ترین غذاهای ناسازگار عبارتند از:

• گوشت‌ها به خصوص گوشت پرندگان با لبنیات
• ماهی با تخم مرغ
• لبنیات با میوه‌ها مثل شیرموز
• لبنیات با ترشی‌ها
• نوشیدن مایعات و آب بعد از میوه‌ها

سخن آخر

امیدواریم اطلاعات این مقاله برای شما مفید بوده باشد. در پایان باز هم تاکید می‌کنیم که گاهی استفاده از برخی روش‌های درمانی طب سنتی به شکل نادرست می‌تواند عوارضی جدی به دنبال داشته باشد. بنابراین برای بهره بردن از خدمات طب سنتی، حتما به مراکز معتبر درمانی مراجعه کنید.

سوالات متداول