معرفی انواع روش های درمانی در طب سنتی

مزایای استفاده از روش های درمانی در طب سنتی بر کسی پوشیده نیست. اگر این روش‌ها در جای خود و به درستی به کار گرفته شوند، عوارض بسیار کمی داشته و در درمان و کنترل بسیاری از بیماری‌ها موثر خواهند بود.

اما تا چه اندازه روش های درمانی در طب سنتی را می‌شناسید؟ آیا می‌دانید هر روش برای چه افرادی مناسب‌تر است و چه فواید یا عوارض احتمالی دارد؟ برای یافتن پاسخ این سوالات، خواندن این مقاله از ایده آل مگ خالی از لطف نخواهد بود. با ما همراه باشید.

گیاه درمانی

به علم درمان و پیشگیری از بیماری‌ها با استفاده از گیاهان دارویی، گیاه درمانی گفته می‌شود. یکی از اصول مهم در این روش درمانی، آن است که این گیاهان و یا بخش‌های مورد استفاده از آن‌ها، باید کارایی مناسبی در درمان داشته باشند.

جالب است بدانید که بر اساس طب گیاهی، گیاهانى که در محیط زندگى هر انسانی مى‌‏رویند، بیش‏ترین احتمال را در درمان بیمارى‏‌هاى او دارند.

در این روش، معمولا رژیم‌های غذایی مبتنی بر داروهای گیاهی تجویز می‌شود. این مکمل‌های غذایی، معمولا به صورت قرص، کپسول، پودر، چای گیاهی، عصاره و گیاهان تازه یا خشک عرضه می‌شوند. بنابراین، شناخت مواد موثره موجود در انواع گیاهان دارویی، بسیار کارساز خواهد بود.

تعداد بسیار زیادی از بیماری‌ها، اعم از بیماری‌های روحی و جسمی، با گیاه درمانی قابل درمان و کنترل هستند. شرط تاثیر، استفاده در دوز مناسب و توجه به عوارضی از قبیل حساسیت دارویی است که پزشک حاذق طب سنتی باید این موارد را هم در نظر داشته باشد.

رایحه درمانی

یکی از روش های درمانی در طب سنتی که بسیار مورد تاکید ابن سینا بوده است، رایحه درمانی است. در این روش، برای درمان بیماری‌های مختلف از روغن‌های چرب و غلیظ و اسانس گیاهان دارویی استفاده می‌شود. نوع ترکیبات گیاهی و میزان غلظت آن ها بستگی به نظر پزشک و نوع بیماری دارد.

نام دیگر رایحه درمانی، آروماتراپی یا عطردرمانی است. این علم، از زیرشاخه‌های گیاه درمانی است و می‌توان آن را هم‌خانواده با هومیوپاتی یا درمان با گل دانست.

علاوه بر استشمام، رایحه درمانی از طریق پوست هم انجام می‌شود. به عبارت دیگر، اسانس طبیعی گیاهان از طریق پوست هم می‌تواند جذب خون شده و اثرات درمانی خود را بر بدن، اعمال کند. اگرچه این درمان در مقایسه با سایر روش های درمانی در طب سنتی، عوارض کمتری دارد، اما باید مراقب بروز حساسیت بر اثر استشمام عصاره گیاهان بود.

استفاده از رایحه درمانی در درمان بیماری‌هایی مانند افسردگی، بیماری‌های عفونی، جوش و لک صورت بسیار موثر است و موجب تقویت سیستم ایمنی بدن و تقویت حافظه می‌شود.

ماساژ درمانی

ماساژ درمانی، یکی از زیرمجموعه‌های اعمال یداوی است که امروزه در تمام دنیا طرفداران بسیاری دارد. در واقع، تجمع مواد زاید مانند اسید لاکتیک در ماهیچه‌ها است که باعث ایجاد درد یا اسپاسم عضلانی می‌شود و ماساژدرمانی یکی از راه‌های خروج یا جابجایی این مواد سمی از یک عضو یا عضله خاص است.

در طب سنتی ایران از ماساژ درمانی با عنوان «دلک و غمز» نام برده شده است. «دلک» نوعی ماساژ بر روی عضلات است و «غمز»، ماساژ فشاری بر روی نقاط خاصی از سیستم عصبی است. این ماساژ فشاری به خصوص در مورد بیماری‌هایی مانند دیسک و سیاتیک بسیار موثر است و باعث نوعی ریلکسیشن و شل‌شدگی در عضلات به خصوص عضلات متصل به ستون فقرات می‌شود.

گاهی برای تسریع روند درمان با ماساژ، از انواع روغن‌های درمانی و گیاهان دارویی هم استفاده می‌شود.

برخی از مهم‌ترین فواید ماساژ درمانی عبارتند از:

• بهبود جریان گردش خون و جریان لنفاوی در عضلات و بافت‌های بدن
• افزایش اکسیژن‌رسانی به بافت‌های بدن
• آزاد شدن هورمون کورتیزل و کاهش استرس
• افزایش ترشح هورمون اندروفین و تسکین درد
• افزایش ترشح هورمون سروتونین و تعدیل خلق و خو

ماساژدرمانی انواع متنوعی دارد که برخی از رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:

آروماتراپی، رفلکسولوژی، تای ماساژ، ماساژهای آرام‌بخش و ماساژ پرینتال که این مورد برای زنان باردار بسیار مفید است.

شیاتسو

شاید بتوان ماساژ شیاتسوی ژاپنی را هم‌خانواده با «غمز» در طب سنتی ایران دانست. از سوی دیگر این ماساژ، ارتباط نزدیکی با طب سوزنی چینی دارد. با این تفاوت که در اینجا، بدون استفاده از سوزن و با کمک انگشتان شست، کف دست و آرنج، فشار متوسطی بر مناطق آسیب دیده بدن وارد می‌شود. شیاتسو یک درمان غیرتهاجمی است و هر جلسه، حدود 60 تا 90 دقیقه زمان می‌برد.

اساس شیاتسو هم مانند طب سوزنی، بر مبنای جریان یافتن انرژی حیاتی «چی» در سراسر بدن است. باور متخصصان این رشته این است که یک ذهن آرام همیشه مترادف با بدنی متعادل است. آنچه که موجبات بیماری را فراهم می‌آورد، عدم تعادل انرژی است و با تکنیک‌های شیاتسو می‌توان به تدریج این تعادل را به بدن بازگرداند.

بعضی از مهم‌ترین فواید شیاتسو عبارتند از:

• کاهش استرس و آرامش  روحی و جسمی
• کاهش سفتی عضلات بدن
• کمک به هضم غذا
• تحریک پوست
• کمک به رفع سردرد

بادكش درمانی

بادکش درمانی که در گذشته از آن با عنوان «کوزه اندازی» یاد می‌شد، یکی از موثرترین روش های درمانی در طب سنتی است. مهم‌ترین اثر بادکش درمانی، بهبود خون‌رسانی به اعضای مختلف بدن است.

بادکش با ایجاد خلا و فشار منفی روی بافت‌های زیرین پوست، رگ‌های خونی آن منطقه را تصفیه می‌کند. به این ترتیب که درشت مولکول‌های رگ‌های خونی مانند قندها، چربی‌ها، گلبول‌های قرمزی که دیگر قدرت ارتجایی ندارند و مواد حاصل از متابولیسم سلولی را فیلتر می‌کند. در نتیجه، خون در مسیر رگ‌ها بهتر حرکت می‌کند و تغذیه و اکسیژن‌رسانی به سلول‌ها بهتر می‌شود.

به طور کلی سه نوع بادکش وجود دارد:

• بادکش گرم که با استفاده از لیوان­های شیشه­ای و آتش انجام می‌شود. در این روش، خاموش شدن آتش، باعث ایجاد خلا و احساس مکش می‌شود.
• بادکش سرد که با استفاده از دستگاه‌های مخصوص و به صورت دستی انجام می‌شود.
• بادکش لغزان که نوعی بادکش گرم است و در آن ابتدا عضو مورد نظر را با روغن‌مالی و حرارت گرم می‌کنند و سپس با حرکت دادن بادکش روی موضع، به خون‌رسانی بهتر و درناژ لنفاتیک کمک می‌کنند.

حجامت

مکانیسم عمل حجامت کاملا شبیه بادکش درمانی است. با این تفاوت که در مرحله آخر، مولکول‌های درشت رگ‌های خونی که بر اثر بادکش به سطح آمده‌اند، با چند خراش سطحی تیغ، خارج می‌شوند. به همین دلیل به حجامت، «بادکش تر» هم می‌گویند.

لازم است برای انجام حجامت، آداب ذکر شده در روایات ائمه معصومین(ع) و ایام حجامت را با توجه به تقویم حجامت، در نظر داشته باشید.

به علاوه، بسته به اینکه حجامت از کدام عضو بدن صورت گیرد، انواع بسیاری دارد و هر نوع هم خواص ویژه خود را دارد. برای مثال، حجامت عام یا حجامت بین دو کتف، می‌تواند به تصفیه خون، بهبود اختلالات گوارشی، بهبود آسم و تنگی نفس، طپش قلب، کاهش دردهای دوران پریود و کاهش سردرد و میگرن کمک کند.

حجامت زیر چانه، به بهبود بیماری‌های دهان و دندان و تقویت لثه کمک کرده و رنگ صورت را روشن می‌کند. حجامت گوش، جلوی سفید شدن موها را می‌گیرد، سردرد و میگرن را درمان می‌کند و باعث تقویت سیستم شنوایی، چشم و حافظه می‌شود.

زالو درمانی

یکی دیگر از روش های درمانی در طب سنتی که سابقه‌ای 2500 ساله دارد، زالو درمانی است. در این روش، خون‌گیری توسط زالو انجام می‌شود. سه ماده هیرودین، تری گلسیریداز و هیستامین در بزاق زالو وجود دارند که اثرات درمانی قابل توجهی بر بیماری‌ها می‌گذارند.

هیرودین یک رقیق‌کننده طبیعی خون است که مانع لخته شدن آن می‌شود. تری گلسیریداز، چربی روی عروق را آب می‌کند و هیستامین فعال کننده سیستم ایمنی بدن است. زخمی که از زالو بر جای می‌ماند، بسیار کوچک است و معمولا ظرف چند روز کاملا از بین می‌رود.

از زالو درمانی می‌توان در درمان بیماری‌های بسیاری استفاده کرد. بعضی موارد عبارتند از:

تنگی عروق قلب، پیوند اعضا، واریس، بیماری‌های مفاصل، آرتروز، هموروئید، ضایعات پوستی، پیوند پوست

فصد (رگ زدن)

فصد یا رگ زدن از دیگر روش های درمانی در طب سنتی است که در بسیاری موارد، تاثیر آن بلافاصله احساس می‌شود. در این روش، خون‌گیری از طریق ورید و با ایجاد یک شکاف بسیار کوچک صورت می‌گیرد. این روش، یک روش بسیار موثر برای دفع سموم بدن به خصوص در مواقع غلبه سودا است.

در بدن 64 موضع برای فصد وجود دارد که هر کدام برای بیماری خاصی کاربرد دارد.

در بیماری‌هایی مانند غلظت خون، کمردرد سیاتیکی، هموروئید، پاکسازی طبایع غالب بدن، بیماری‌های گوارشی، برخی بیماری‌های زنان و… می‌توان از فصد درمانی کمک گرفت.

آب درمانی یا آبزن‌ها

آبزن در اصطلاح طب سنتی و اسلامی، محفظه‌ای است که حاوی مایعات و هوا، در دماهای گوناگون است. امروزه وان حمام می‌تواند کار آبزن را انجام دهد. آب موجود در آبزن می‌تواند نیم گرم، آب جوشانده خالص یا آب جوشانده شده با ترکیب گیاهان دارویی و… باشد. تمام این موارد و مدت قرار‌گیری فرد بیمار در آبزن، بستگی به شدت بیماری و نظر پزشک دارد.

آبزن‌ها به دو نوع تر و خشک تقسیم می‌شوند. آبزن تر معمولا در مورد بیماری‌های ناشی از غلبه خشکی کاربرد دارد و آب به طور مستقیم با بدن تماس پیدا می‌کند، اما روند درمان در آبزن خشک، به وسیله بخور دادن بدن طی می‌شود.

بعضی از بیماری‌هایی که استفاده از آب درمانی یا آبزن‌ها در مورد آن‌ها مفید است، عبارتند از:

• بواسیر یا هموروئید
• سنگ کلیه و مثانه
• التهابات و خشکی واژن
• زود انزالی
• تنبلی تخمدان
• احتباس ادرار
• خونریزی گوارشی تحتانی
• فقدان قاعدگی و…

تنقیه، اماله یا حقنه

یکی از روش های درمانی در طب سنتی که به نحو موثری به تمیز کردن روده‌ها کمک می‌کند، تنقیه است. در این روش، مایع دارویی از راه مقعد با فشار کم به بدن تزریق می‌شود. این عمل باعث بیرون راندن مواد زائد موجود در روده بزرگ و اجابت مزاج است.

از دیگر فواید هم این روش درمانی در طب سنتی، می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• بهبود گردش خون
• افزایش انرژی
• تقویت سیستم ایمنی بدن
• افزایش قدرت باروری
• بهبود تمرکز
• بهبود کیفیت خواب

سخن آخر

امیدواریم اطلاعات این مقاله برای شما مفید بوده باشد. فراموش نکنید که نباید از هیچ یک از روش های درمانی در طب سنتی انتظار معجزه داشت. بلکه معجزه، زمانی رخ می‌دهد که شما مجموعه‌ای از اقدامات درمانی را در کنار هم به درستی انجام داده و یک تجدید نظر اساسی در سبک زندگی خود داشته باشید. این موارد شامل فعالیت بدنی کافی، رژیم غذایی سالم و بالا نگهداشتن روحیه است. داشتن یک روحیه منعطف و پذیرا هم یکی دیگر از کلیدهای درمان است که نباید از آن غافل شد. شاد و سلامت باشید.

سوالات متداول