PCT در آزمایش خون چیست + تفسیر نتایج آزمایش

PCT در آزمایش خون که یکی از علائم اختصاری آزمایش خون است که در حال حاضر و در سراسر جهان، به صورت گسترده برای تشخیص و ارزیابی پاسخ التهابی سیستمیک به کار می‌رود.

پزشکان از این تست خونی برای تشخیص عفونت باکتریایی گسترده در بیماران که عمل جراحی انجام داده‌اند، نوزادان تاره متولد شده و افراد مسن استفاده می‌کنند. تشخیص عفونت کلیوی در کودکان دارای عفونت اداری و تشخیص باکتریایی یا ویروسی بودن عفونت‌هایی مثل مننژیت و ذات‌الریه هم از دیگر کاربردهای این آزمایش است.

تشیخص نتیجه‌بخش بودن آنتی‌بیوتیک تجویز شده در عفونت‌های سیستمیک هم با استفاده از بررسی PCT در آزمایش خون انجام می‌شود.

در این مقاله از مجله اینترنتی ایده آل مگ قصد داریم، آزمایش خون PCT و نتایج حاصل از آن را بررسی کنیم. با ما همراه باشید.

PCT در آزمایش خون مخفف چیست؟

PCT در آزمایش خون مخفف ProCalcitonin Test است که در آن، مقدار یک پپتید خاص در خون به نام پروکلسیتو‌نین اندازه‌گیری می‌شود. پروکلسیتونین به طور طبیعی هنگام بروز عفونت در بدن تولید می‌شود. پزشکان از این شاخص برای تشخیص عفونت شدید بدن استفاده می‌کنند.

این آزمایش نقش حیاتی در پیشگیری از مرگ بیمارانی دارد که به دلیل ضربه، جراحی یا پیوند عضو دچار عفونت شده‌اند. همان‌طور که گفتیم از این آزمایش برای تشخیص عفونت ویروسی از باکتریایی هم استفاده می‌شود.

برخی از عفونت‌های موضعی مثل ذات‌الریه و مننژیت، علائمی شبیه به عفونت سیستمک دارند، پزشکان از آزمایش پروکلسیتونین برای تشخیص عفونت سیستمیک از ذات‌الریه و مننژیت استفاده می‌کنند.

پروکلسیتونین (PCT) چیست؟

پروکلسیتونین یک پیش هورمون است که در تولید کلسی‌تونین کاربرد دارد. کلسی‌تونین از سلول‌های C غده تیروئید با کمک تحریک هورمونی تولید می‌شود. غلظت پروکلسی‌تونین در بدن یک انسان سالم کمتر از 0.05 نانوگرم بر میلی‌لیتر است.

هنگامی که بدن دچار عفونت (به خصوص عفونت باکتریایی) می‌شود، بافت‌های مختلف در پاسخ به محرک‌های پیش‌التهابی، پروکلسی‌‎تونین ترشح می‌کنند. معمولا غلظت بیش از 5 نانوگرم بر میلی‌لیتر پروکلسیتونین غیرطبیعی است و می‌تواند نشان دهنده بیماری سپسیس باشد.

سپسیس چیست؟

Sepsis، واکنش شدید بدن در برابر عفونت باکتریایی است. این بیماری خطرناک زمانی بروز می‌کند که عفونت به صورت زنجیره‌ای در بدن در حال گسترش باشد. در صورتی که اقدامات درمانی در مقابل سپسیس در اسرع وقت و زمان مناسب انجام نگیرند، این بیماری به سرعت منجر به آسیب بافتی، قطع عضو و مرگ می‌شود.

سپسیس بعد از عفونت‌های ریه و ایدز سومین علت مرگ به دلیل عفونت در جهان است. این بیماری معمولا توسط باکتری استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متی‌سیلین ایجاد می‌شود؛ اما قارچ‌ها، ویروس‌ها و انگل‌ها هم می‌توانند باعث ایجاد این بیماری شوند.

مهم‌ترین نقاطی که معمولا دچار عفونت شدید می‌شوند، ریه‌ها، مغز، مجاری ادارای، پوست و دستگاه گوارش هستند.

بیماری سپسیس تقریبا در تمامی افراد می‌تواند خطرناک باشد و منجر به مرگ شود. با این وجود، این بیماری در افراد زیر، خطر بیشتری ایجاد می‌کند:

• افراد بالای 65 سال
• افرادی که به بیماری‌های مزمنی مانند سرطان، دیابت، بیماری‌های ریوی و کلیوی مبتلا هستند
• افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند
• نوزادانی که کمتر از یک سال سن دارند
• افردی که به تازگی پیوند عضو انجام داده‌اند

علائم بیماری سپسیس

افرادی که به بیماری سپسیس دچار می‌شوند، ممکن است یک یا چند مورد از علائم زیر را تجربه کنند:

• فشار خون پایین
• تب و لرز شدید
• سرگیجه
• تنگی نفس
• غش
• ضعف و سرگیجه
• ضربان قلب و تنفس شدید
• اسهال و تهوع
• اختلال ذهنی
• احساس درد شدید در نقاط مختلف بدن
• تعریق زیاد و نرمی پوست

از سال 1993 تا کنون پزشکان از آزمایش PCT برای تشخیص سپسیس استفاده می‌کنند. PCT یک آزمایش مفید در تشخیص سپسیس است. در صورتی که پزشک به وجود عفونت شدید در بدن مشکوک شود، با انجام تست PCT ابتلای شما به بیماری Sepsis را بررسی می‌کند.

فرق سپسیس و عفونت موضعی

سپسیس عفونت ناشی از فعالیت باکتری‌ها در بدن است و در شرایطی ایجاد می‌شود که عفونت وارد خون شود و به کل بدن منتقل شود. در مقابل عفونت موضعی تنها در یک نقطه بدن مانند ریه‌ها یا کلیه‌ها ایجاد می‌شود و بقیه بدن را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.

در عفونت‌های موضعی شدید مانند ذات‌الریه و مننژیت هم ممکن است مقدار PCT افزایش یابد؛ اما این افزایش در مقابل سپسیس کم‌تر است.

آزمایش پروکلسی‌تونین چه زمانی درخواست داده می‌شود؟

آزمایش PCT زمانی توصیه می‌شود که پزشک به دنبال وجود یک عفونت مهم و گسترده در بدن باشد؛ از طرف دیگر این آزمایش یک معیار خوب برای بررسی اثربخشی آنتی‌بیوتیک تجویز شده برای عفونت‌های باکتریایی خطرناک است.

با توجه به این موارد متخصصان معمولا در موارد زیر انجام این آزمایش را تجویز می‌کنند:

• احتمال عفونت گسترده باکتریایی (داشتن علائمی مثل تب و لرز شدید و فشار پایین)
• در افرادی که تازه پیوند عضو انجام داده‌اند (برررسی پس زدن پیوند توسط بدن)
• فردی که جراحی سخت و سنگین داشته است (بررسی ایجاد عفونت در محل جراحی)
• شخصی که به دلیل تصادف یا جراحت زخم‌های عمیق در بدن دارد
• افرادی که دچار سوختگی گسترده شده‌اند
• افراد دیابتی که در پای خود زخم‌های بزرگ و عفونی دارند
• تشخیص بیماری سپسیس

PCT یا پروکلسیتو‌نین در آزمایش خون یا چگونه انجام می‌شود؟

برای انجام این تست نیاز به یک نمونه خون است. در آزمایشگاه یا بیمارستان، مسئول خون‌گیری یک کش به بازوی شما می‌بندد و با استفاده از یک سرنگ، مقداری خون از ورید شما خارج می‌کند. مقداری خون مورد نیاز برای این آزمایش 3.5 میلی‌لیتر است.

بعد از تمام شدن خون‌گیری و خارج شدن سرنگ، باید به مدت 1 تا 2 دقیقه، جای سرنگ را فشار دهید تا خون بند بیاید. بعد از این مدت، روی محل چسب زده می‌شود. شما در زمان خون‌گیری کمی احساس سوزش می‌کنید که البته غیرقابل تحمل نیست.

آیا انجام آزمایش PCT خطری دارد؟

انجام این آزمایش هم مانند سایر آزمایش‌های خون، خطر خاصی ندارد؛ اما بهتر است بعد از نمونه‌گیری از دستی که از آن خون گرفته شده زیاد استفاده نکنید و آن را حرکت ندهید.

در صورت وجود یکی از علائم زیر حتما به پزشک مراجعه کنید یا مسئول بخش بیمارستان را در جریان قرار دهید:

• خونریزی زیاد از محل نمونه‌گیری
• درد شدید و غیرقابل تحمل در محل سرنگ
• ایجاد خون‌مردگی و کبودی در محل خون‌گیری

دلایل ایجاد نتایج کاذب

برای داشتن نتایج دقیق، نمونه خون باید سریع به آزمایشگاه منتقل شود و در نهایت تا 4 ساعت بعد از خون‌گیری، آزمایش PCT روی آن انجام شود.

برخی از شرایط هم باعث می‌شود که مقدار پروکلسیتونین در آزمایش خون بیش‌تر یا کم‌تر از مقدار واقعی اندازه‌گیری شود؛ در این حالت ممکن است فرد دچار سپسیس باشد و آزمایش این موضوع را ثابت نکند. در مقابل هم ممکن است فرد این بیماری را نداشته باشد؛ اما PCT او بالا باشد.

موارد زیر می‌توانند باعث افزایش مقدار پروکلسیتونین در خون شوند با وجود این که فرد به سپسیس مبتلا نیست:

• آسیب شدید بافتی
• سوختگی وسیع
• عمل جراحی سنگین
• شکستگی چند استخوان به طور همزمان
• سرطان و داروهایی که برای درمان آن استفاده می‌شوند
• شوک قلبی شدید و طولانی
• سیروز کبدی در کودکان
• دیالیز
• نوزادان تازه متولد شده تا 48 ساعت
• مصرف مقدار زیادی بیوتین (در زمان نمونه‌گیری باید 8 ساعت از مصرف بیوتین گذشته باشد)

تفسیر آزمایش PCT برای تشخیص عفونت چگونه است؟

مقدار PCT در خون می‌تواند وجود عفونت گسترده در بدن را مشخص کند. در ادامه می‌توانید تفسیر نتایج آزمایش PCT را بخوانید.

رنج نرمال pct در آزمایش خون

جواب تست PCT خون بهتر است، توسط پزشک متخصص بررسی و تفسیر شود. با این‌حال، نتایج این آزمایش خون معمولا شامل موارد زیر است:

علت بالا بودن PCT در آزمایش خون

در نظر داشته باشید که علاوه بر سپسیس، دلایل دیگری هم وجود دارند که ممکن است منجر به افزایش سطح PCT در بدن فرد شوند. به عنوان مثال، پروكالسیتونین در بدن نوزادان تازه متولد شده، به صورت طبیعی زیاد است.

از جمله دیگر مواردی که می‌توانند منجر به بالا بودن PCT در آزمایش خون شوند، می‌توان به جراحات شدید، داروها و سرطان اشاره کرد.

با توجه به موارد گفته شده، بالا بودن مقدار PCT در آزمایش خون، به تنهایی نمی‌تواند نشان دهنده وجود عفونت شدید و در نهایت ابتلا به بیماری به Sepsis باشد. برای تشخیص قطعی، نیاز به آزمایش‌های دیگری است که پزشک ممکن است آن‌ها را بعد از قطعی شدن بالا بودن پروكالسیتونین تجویز کند.

بر اساس آنچه که در رابطه با آزمایش PCT در وب سایت medlineplus می‌خوانیم:

تست PCT به طور دقیق نمی‌تواند تعیین کننده نوع عفونتی باشد که بدن با آن درگیر است؛ بنابراین در صورت مثبت بودن نتیجه این آزمایش، پزشک ممکن است برای بررسی دقیق‌تر، آزمایشات دیگری را هم تجویز کند. PCT در آزمایش خون می‌تواند به پزشک کمک کند که زمان شروع درمان را برای جلوگیری از گسترش بیماری سپسیس تعیین نماید.

تست‌های مکمل PCT برای تشخیص نوع عفونت

در صورتی که مقدار PCT در آزمایش خون بالا باشد یا پزشکان مشکوک به بیماری سپسیس باشند، برای تعیین عامل ایجادکننده عفونت، تعیین نوع و مقدار آنتی‌بیوتیک مناسب آزمایش‌های زیر را هم تجویز می‌کنند:

• کشت خون
• کشت ادرار
• کشت سایر مایعات بدن مثل مایع مغزی و نخاعی
• CBC (شمارش کامل خون)
• آزمایش لاکتات
• آزمایش گازهای خون
• آزمایشات پنل متابولیک جامع یا CMP
• PT
• PTT
• CRP

پایین بودن PCT همراه با علائم سپسیس

آزمایش PCT ممکن است در مراحل اولیه، مقدار پایین پروكالسیتونین را نشان دهد؛ اما بعد از گذشت چند ساعت یا چند روز، این مقدار افزایش می‌یابد.

در مقابل هم ممکن است فرد در مراحل اولیه سپسیس، دارای PCT بالایی باشد؛ اما هیچ علائمی نداشته باشد. به طور کلی، سپسیس زمانی خود را نشان می‌دهد که عفونت شروع به تحت تاثیر قرار دادن اعضای مختلف بدن کند.

آیا PCT در آزمایش خون کودکان هم انجام می‌شود؟

مقدار طبیعی PCT در آزمایش خون نوزادان و کودکانی بزرگ‌تر از 48 ساعت، باید کمتر از 0.05 نانوگرم بر میلی‌لیتر خون باشد. همان‌طور که گفتیم، مقدار این ماده در خون نوزادان تازه متولد شده بیشتر است.

در عفونت‌های موضعی کودکان مقدار پی سی تی در آزمایش خون بیشتر از 2 می‌شود.

PCT در آزمایش خون نوزادان

مقدار PCT از بدو تولد افزایش می‌یابد و در حدود 24 ساعت اول زندگی به اوج خود می‌رسد. این فاکتور به تدریج طی 48 ساعت کاهش پیدا می‌کند؛ به همین دلیل دامنه طبیعی پروکلسیتونین در 72 ساعت اول زندگی متغییر است.

نوزادان در 18 تا 30 ساعت بعد از تولد، پی سی تی مساوی یا بیشتر 20 نانوگرم در میلی‌لیتر دارند این مقدار بعد گذشت 72 ساعت از تولد به 0.15 می‌رسد.

با توجه به این موضوع PCT در آزمایش خون نوزادان باید توسط یک متخصص اطفال بررسی شود.

کلام آخر

آزمایش PCT به تنهایی احتمال وجود عفونت را پیش‌بینی می‌کند؛ به همین دلیل از آن به عنوان یک راهنما برای تشخیص استفاده می‌کنند و نه یک گزینه برای نظر قطعی! پزشک هرگز نمی‌تواند بر اساس نتایج PCT در آزمایش خون اقدام به تجویز دارو و یا روش درمانی نماید.

فراموش نکنید که ارزش آزمایش PCT زمانی بیشتر مشخص می‌شود که بدانیم شروع درمان سریع‌تر (حتی برای چند ساعت زودتر) می‌تواند فرد مبتلا به عفونت شدید را از مرگ نجات دهد.

امیدواریم این مقاله مورد توجه شما عزیزان قرار گرفته باشد. لطفا سوالات خود را در زمینه آزمایش PCT در بخش نظرات با ما در میان بگذارید تا در اولین فرصت، پاسخگوی شما باشیم.

سوالات متداول در مورد PCT در آزمایش خون