زونا چیست؟ واگیر دارد؟ برای درمان زونا چه بخوریم؟

کسانی که به آبله مرغان مبتلا می‌شوند ممکن است ده‌ها سال بعد با بیماری دیگری به نام «زونا» یا «شینگلز» (Shingles) مواجه شوند. این 2 بیماری از ویروسی به نام واریسلا زوستر (Varicella-zoster virus) ناشی می‌شوند. بعد از درمان آبله مرغان، این ویروس می‌تواند تا مدت‌ها در سیستم عصبی شما به طور نهفته باقی بماند و سپس به صورت بیماری زونا فعال شود. کسانی که در گذشته آبله مرغان نداشته‌اند ممکن است از طریق تماس با فرد مبتلا به شینگلز دچار آبله مرغان شوند.

بیماری شینگلز در دوران سالمندی شایع‌تر است، اما احتمال وقوع آن در هر سنی وجود دارد. در موارد نادر، ممکن است در طول زندگی خود بیش از یک بار به این بیماری مبتلا شوید. برای اینکه درباره علائم و عوارض زونا و راه‌های درمان آن اطلاعات بیشتری کسب کنید، این مقاله از ایده آل مگ را تا انتها بخوانید.

بیماری زونا چیست؟

زونا یک عفونت ویروسی است که باعث ایجاد دانه‌های پوستی دردناک می‌شود. این دانه‌ها معمولا در یک طرف بدن ایجاد می‌شوند و بسته به رنگ پوست شما می‌توانند قرمز، صورتی تیره، قهوه‌ای تیره یا ارغوانی به نظر برسند.

زونای چشمی چیست؟

اگر ویروس واریسلا زوستر عصب چشم را تحت تاثیر قرار دهد، به هرپس زوستر چشمی یا زونای چشمی مبتلا می‌شوید. این عارضه باعث ایجاد دانه‌های پوستی روی پلک‌، پیشانی و گاهی اوقات نوک یا کنار بینی می‌شود. علائم زونای چشمی شامل موارد زیر است:

پس از ناپدید شدن دانه‌ها، همچنان ممکن است درد چشم به‌ دلیل آسیب عصبی ادامه داشته باشد. در اکثر افراد، درد به تدریج بهبود می‌یابد. اگر زونای چشمی درمان نشود، به بروز مشکلات جدی منجر می‌شود و به قرنیه آسیب می‌رساند.

علائم ابتلا به زونا

درد و سوزش اولین علائم بیماری شینگلز هستند. به دنبال درد، دانه‌های پوستی قرمز رنگ ایجاد می‌شوند. البته این دانه‌های پوستی همیشه قرمز نیستند، بلکه بسته به رنگ پوست می‌توانند صورتی تیره، قهوه‌ای تیره یا ارغوانی باشند.

دانه‌های پوستی شینگلز ویژگی‌های خاصی دارند که عبارتند از:

• در یک طرف بدن ظاهر می‌شوند، برای مثال روی قفسه سینه، شکم، پشت یا صورت
• باعث خارش می‌شوند
• تاول‌های پر از مایع ایجاد می‌کنند که به راحتی پاره می‌شوند
• با احساس سوزش همراه هستند

دلایل ابتلا به بیماری زونا

شینگلز و آبله مرغان هر 2 از ویروس واریسلا زوستر ناشی می‌شوند. این ویروس متعلق به گروه ویروس‌های هرپس است؛ به همین دلیل، به زونا «هرپس زوستر» هم می‌گویند. همه ویروس‌های هرپس می‌توانند در سیستم عصبی پنهان شوند و به صورت نامحدود به حالت نهفته باقی بمانند.

در کسانی که در گذشته آبله مرغان داشته‌اند، تحت شرایط مناسب، ویروس می‌تواند دوباره فعال شود و با حرکت به سمت رشته‌های عصبی یک عفونت جدید ایجاد کند. دقیقا مشخص نیست که چه چیزی باعث فعال شدن دوباره ویروس می‌شود، اما احتمالا این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی ضعیف شود.

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به شینگلز هستند؟

بیماری زونا ممکن است در هر کسی که سابقه آبله مرغان دارد رخ دهد؛ با این حال، عوامل زیر خطر ابتلا به آن را افزایش می‌دهند:

• سن بالای 60 سال
• ابتلا به مشکلی که سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند، مانند HIV یا سرطان
• انجام شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی برای درمان سرطان
• مصرف داروهایی که سیستم ایمنی را تضعیف می‌کنند، مانند استروئیدها یا داروهایی که پس از پیوند عضو تجویز می‌شوند
• سابقه ابتلا به شینگلز

عوارض بیماری زونا

شینگلز عوارضی دارد که می‌توانند حتی پس از درمان دانه‌های پوستی باقی بمانند. این عوارض عبارتند از:

• التهاب مغز یا نخاع (جدی و تهدیدکننده حیات است)
• فلج صورت یا کاهش شنوایی
• مشکلات چشمی و کاهش بینایی (در مواردی که دانه‌های پوستی داخل چشم یا اطراف آن ایجاد می‌شوند)
• نورالژی پس از هرپس (دردی که برای مدت طولانی ادامه پیدا می‌کند و از هر پنج نفری که به بیماری شینگلز مبتلا می‌شوند یک نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد)
• عفونت‌های باکتریایی پوست
• پنومونی (ذات‌الریه)

روش تشخیص بیماری زونا

پزشک معمولا با بررسی دانه‌های پوستی و تاول‌ها می‌تواند بیماری شینگلز را تشخیص دهد. در موارد نادر، پزشک ممکن است نمونه‌برداری از پوست یا مایع داخل تاول‌ها را توصیه کند. نمونه‌ها برای تایید وجود ویروس به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند.

روش درمان بیماری زونا

درمان به موقع شینگلز از بروز عوارض احتمالی آن جلوگیری می‌کند. در حالت ایده‌آل، شما باید ظرف 72 ساعت پس از شروع علائم تحت درمان قرار بگیرید. داروهایی که معمولا برای درمان زونا تجویز می‌شوند شامل موارد زیر هستند:

درمان خانگی زونا

راهکارهای زیر به کاهش علائم شینگلز کمک می‌کنند:

• دوش گرفتن با آب خنک برای تمیز شدن پوست و تسکین آن
• استفاده از کمپرس سرد مرطوب روی دانه‌های پوستی برای کاهش درد و خارش
• استفاده از لوسیون کالامین یا تهیه خمیر با آب و جوش شیرین یا نشاسته ذرت برای کاهش خارش
• پیروی از رژیم غذایی سالم

رژیم غذایی بیماران مبتلا به زونا

توصیه می‌شود افراد مبتلا به شینگلز مصرف مواد مغذی زیر را افزایش دهند:

• لیزین: یک نوع اسید آمینه است که احتمالا از رشد ویروس جلوگیری می‌کند؛ با این حال، برای تایید این ادعا به تحقیقات بیشتری نیاز است. لبنیات، مرغ، ماهی و گوشت گاو غنی از لیزین هستند.
• غذاهای سرشار از روی و ویتامین‌های C ،E ،A و B12: روی در گوشت قرمز، تخم‌مرغ و نخود یافت می‌شود. ویتامین A در زرده‌ تخم‌مرغ، ماهی سالمون، هویج و سیب‌زمینی شیرین و ویتامین E در تخمه آفتابگردان، بادام، آووکادو و سالمون وجود دارد. از منابع ویتامین C می‌توان به جعفری، لیموترش و کیوی اشاره کرد. ساردین و گوشت گاو از بهترین منابع ویتامین B12 هستند.
• کربوهیدرات‌های پیچیده: جایگزین کردن کربوهیدرات‌های ساده با کربوهیدرات‌های پیچیده به کاهش التهاب کمک می‌کند. این کربوهیدرات‌ها در نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای، جو دوسر و کینوا یافت می‌شوند.

بیماران مبتلا به شینگلز باید از مصرف غذاهایی که عملکرد سیستم ایمنی را مختل می‌کنند بپرهیزند. این غذاها عبارتند از:

• کربوهیدرات‌هایی که شاخص گلیسمی بالا دارند: شیرینی‌جات و نوشیدنی‌های شیرین باعث افزایش التهاب می‌شوند.
• غذاهای بسیار فرآوری شده: چیپس، کیک، کلوچه، نوشیدنی‌های انرژی‌زا، نوشابه‌های گازدار و غذاهای سرخ شده سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کنند و التهاب را افزایش می‌دهند.
• الکل: نوشیدنی‌های الکلی روی سیستم ایمنی تاثیر منفی دارند؛ به‌علاوه، ممکن است با داروهای تجویز شده برای درمان شینگلز تداخل داشته باشند.

آیا زونا واگیر دارد؟

بیماری زونا مسری نیست، چون در اثر فعال شدن ویروسی ایجاد می‌شود که از قبل در بدن وجود دارد؛ اما در صورت ابتلا به این بیماری، می‌توانید ویروس واریسلا زوستر را به افرادی که هرگز آبله مرغان نگرفته‌‌اند منتقل کنید و باعث شوید آنها آبله مرغان بگیرند.

ویروس واریسلا زوستر زمانی پخش می‌شود که فرد با ترشحات تاول‌ها تماس پیدا کند؛ بنابراین، تا زمان بهبودی، دانه‌های پوستی را تمیز نگه دارید و آن‌ها را بپوشانید؛ همچنین از تماس با زنان باردار، نوزادان و کسانی که سیستم ایمنی ضعیف دارند خودداری کنید. این ویروس معمولا از طریق عطسه و سرفه منتقل نمی‌شود.

کلام پایانی

اگر به آبله مرغان مبتلا شده‌اید، در معرض خطر ابتلا به بیماری زونا یا شینگلز هستید. شینگلز باعث ایجاد دانه‌های پوستی می‌شود که مسری و دردناک هستند. این بیماری ممکن است عوارض جدی داشته باشد. بهترین کاری که می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به آن انجام دهید، تزریق واکسن است. افراد بالای 50 سال می‌توانند از این واکسن استفاده کنند؛ همچنین این واکسن برای افراد بالای 18 سال مبتلا به نقص سیستم ایمنی مناسب است. در مورد ضرورت انجام واکسیناسیون با پزشک مشورت کنید.

سوالات متداول