آزمایش GTT

آزمایش GTT چگونگی شرایط قندی را بعد از صرف وعده غذایی مورد ارزیابی قرار می‌دهد. گلوکز نوعی قند است که از شکسته شدن کربوهیدرات‌های موجود در مواد غذایی به دست می‌آید.

مقداری از این قند برای تولید انرژی بدنی مصرف شده و مابقی آن برای روزها و شرایط آتی ذخیره می‌شود. مقدار قند خون توسط هورمون‌های انسولین و گلوکان تنظیم می‌شوند.

اگر مقدار قند بالا باشد پانکراس، انسولین بیشتری برای جذب قند و ذخیره‌سازی آن ترشح می‌کند. اگر مقدار قند خون کم باشد پانکراس هورمون گلوکاگون را برای آزادسازی قندهای ذخیره شده بدن و ریخته شدن آن به درون جریان خون ترشح می‌کند.

بدن تمامی این اعمال را برای حفظ تعادل انجام می‌دهد. اگر بخشی از این چرخه با مشکل مواجه شود، قند خون بالا رفته و بیماری دیابت ایجاد می‌شود.

در این مقاله از ایده آل مگ می‌توانید اطلاعات زیادی درباره این آزمایش و نحوه تفسیر نتایج آن بخوانید.

تست تحمل گلوکز خوراکی چیست؟

تست تحمل گلوکز خوراکی (GTT) که به عنوان تست تحمل گلوکز نیز شناخته می‌شود، توانایی بدن را در متابولیسم قند (گلوکز) و پاک کردن آن از جریان خون اندازه‌گیری می‌کند.

در این آزمایش لازم است که یک محلول شربت را پس از یک دوره ناشتایی بنوشید. سپس یک نمونه خون گرفته می‌شود تا مشخص شود آیا گلوکز را آن‌طور که باید متابولیزه می‌کنید یا خیر.

از GTT می‌توان برای تشخیص دیابت نوع 1، دیابت حاملگی (دیابت در دوران بارداری) یا پیش دیابت (پیش‌بینی قند خون بالا برای دیابت نوع 2) استفاده کرد. GTT را می‌توان با اطمینان در بزرگسالان و کودکان انجام داد.

تشخیص دیابت

پزشکان از میزان قند خون ناشتا و مقادیر A1c هموگلوبین برای تشخیص دیابت نوع ۱ و ۲ و همچنین پیش دیابت استفاده می‌کنند.

دیابت نوع ۱ و ۲

پزشکان اغلب دیابت نوع ۱ را به سرعت تشخیص می‌دهند. این بیماری معمولا خیلی زود پیشرفت می‌کند و علائم شدیدتری مثل میزان قند خون خیلی بالا دارد. در مقابل دیابت نوع 2 معمولا در طول سال‌های پدیدار می‌شود. دیابت نوع ۲ شایع‌ترین نوع دیابت است و معمولا در دوران بزرگسالی بیشتر اتفاق می‌افتد.

تشخیص دیابت بارداری

پزشکان عمدتا از آزمایش تحمل گلوکز برای تشخیص دیابت در دوران بارداری (دیابت حاملگی) استفاده می‌کنند. دیابت حاملگی زمانی اتفاق می افتد که یک زن باردار دچار قند خون بالایی می‌شود. انجمن دیابت آمریکا بر این باور است که ۹٫۲ درصد از زنان باردار به این نوع از دیابت دچار می‌شوند.

انواع روش‌های انجام آزمایش تحمل گلوکز خوراکی

این آزمایش می‌تواند روش‌های مختلفی را شامل شود. غلظت محلول گلوکز خوراکی، زمان و تعداد دفعات خون‌گیری در روش‌های مختلف متفاوت است. نوع روش GTT می‌تواند به میزان قابل توجهی بر اساس اهداف آزمون متفاوت باشد.

دو نوع استاندارد آزمایش تحمل گلوکز خوراکی، برای هدف‌های غربالگری و تشخیصی مورد استفاده قرار می‌گیرد:

• دو ساعته: این آزمایش با دو نوبت خون‌گیری برای تشخیص دیابت و پیش دیابت در افراد غیر باردار، بالغین و کودکان انجام می‌گیرد.

• سه ساعته: این آزمایش با ۴ بار خون‌گیری برای غربال‌گری دیابت بارداری مورد استفاه قرار می‌گیرد.

توصیه‌های بارداری

انجام غربالگری معمول دیابت بارداری، در تمام زنان باردار بین هفته‌های 24 تا 28 بارداری توصیه می‌شود. با این گفته، پزشکان اغلب به جای اقدام مستقیم و انجام GTT سه ساعته، ابتدا آزمایش یک ساعته گلوکز را توصیه می‌کنند، که نیازی به روزه‌داری ندارد.

اگر چاق هستید، سابقه خانوادگی دیابت یا سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) دارید یا در گذشته دیابت حاملگی را تجربه کرده‌اید، ممکن است چالش یک ساعته گلوکز قبل از 24 هفته تجویز شود.

اگر نتایج آزمایش غیرطبیعی است (با مقادیر گلوکز خون برابر یا بیشتر از 140 میلی‌گرم در دسی‌لیتر) شما می‌توانید GTT کامل و سه ساعته را نیز انجام دهید.

مزایا و معایب تست GTT

دقت آزمایش GTT بیشتر از آزمایش گلوکز ناشتای پلاسما (FPG) است. در این آزمایش دیابت شما حتما تشخیص داده می‌شود در حالی که ممکن FPG کاملا طبیعی باشد.

با وجود این مزایا، GTT محدودیت‌هایی دارد:

• GTT یک تست زمان‌بر است و نیاز به روزه‌داری قبل از آزمون گسترده و یک دوره آزمایش طولانی مدت و انتظار دارد.
• نتایج آزمایش می‌تواند تحت تأثیر استرس، بیماری یا داروها تغییر کند
• پایداری خون پس از جمع‌آوری کمتر است، به این معنی که نتایج بعضاً می‌توانند در نتیجه دست زدن یا ذخیره‌سازی نامناسب نمونه تغییر کنند.

خطرات و موارد منع استفاده

GTT یک آزمایش ایمن و کم تهاجمی است که به دو تا چهار مورد خون‌گیری نیاز دارد. ایجاد عفونت در حین خون‌گیری غیرمعمول است اما ممکن است رخ دهد. با این حال، برخی ممکن است به محلول گلوکز خوراکی واکنش نشان دهند و دچار حالت تهوع یا استفراغ شوند.

اگر در هنگام آزمایش استفراغ رخ دهد، آزمایش ممکن است به پایان نرسد. اگرچه در صورت لزوم تحت نظارت و معالجه قرار می‌گیرید، اما باید بدانید که برخی از افراد در طول GTT دچار افت قند خون می‌شوند.

در موارد زیر GTT نباید انجام شود:

• قبلاً تشخیص دیابت در شما تایید شده است.
• به قند یا دکستروز حساسیت دارید.
• در حال بهبودی از جراحی، ضربه یا عفونت هستید.
• تحت فشار روانی شدید قرار دارید.
• تاکنون فلج هیپوکلمیک را تجربه کرده‌اید.

چه کسی نیاز به آزمایش تحمل گلوکز دارد؟

پزشکان برای تمام زنان باردار این آزمایش را تجویز می‌کنند. دیابت بارداری می‌تواند عوارض جدی بر روی مادر و کودک ایجاد کند، بنابراین تشخیص زودهنگام و درمان سریع آن مهم هستند.

اگر باردار هستید، معمولا این آزمایش بین هفته‌های ۲۴ و ۲۸ بارداری به شما توصیه می‌شود. پزشک شما همچنین ممکن است قبل از اقدام به بارداری از شما بخواهد این آزمایش را انجام دهید.

هدف از انجام آزمایش تحمل گلوکز

GTT نحوه مدیریت گلوکز در بدن بعد از غذا را ارزیابی می‌کند. گلوکز نوعی قند است که هنگام تجزیه کربوهیدرات‌ها در بدن تولید می‌شود. مقداری از گلوکز برای انرژی استفاده می‌شود. گلوکز اضافی برای استفاده در موقعیت‌های بعدی در بدن ذخیره می‌شود.

میزان گلوکز در خون شما توسط هورمون‌های انسولین و گلوکاگون کنترل می‌شود. در صورت وجود مقدار زیادی گلوکز در خون، لوزالمعده انسولین ترشح می‌کند تا به سلول‌ها در جذب و ذخیره گلوکز کمک کند. اگر مقدار این ماده در خون کمتر از حد نرمال باشد، پانکراس گلوکاگون ترشح می‌کند تا گلوکز ذخیره شده بتواند مجدداً در جریان خون آزاد شود.

در شرایط عادی، بدن قادر خواهد بود تعادل ایده‌آل گلوکز خون را حفظ کند. با این حال، در صورت نقص در هر بخشی از سیستم، گلوکز می‌تواند به سرعت تجمع یابد و منجر به افزایش قند خون (هایپرگلیسمی) و دیابت شود.

GTT یک تست بسیار حساس است که می‌تواند عدم تعادل‌هایی را که آزمایش‌های دیگر قادر به نشان دادن آن‌ها نیستند را تشخیص دهد. انستیتوی ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی GTT را برای اهداف زیر توصیه می‌کند:

• غربالگری و تشخیص پیش دیابت یا اختلال تحمل گلوکز (IGT)
• غربالگری و تشخیص دیابت نوع 2
• غربالگری و تشخیص دیابت بارداری

از این تست برای تشخیص هیپوگلیسمی واکنشی (که در آن قند خون بعد از غذا خوردن کاهش می‌یابد)، آکرومگالی (فعالیت بیش از حد غده هیپوفیز)، اختلال در عملکرد سلول‌های بتا (که در آن انسولین ترشح نمی‌شود)، متابولیسم (مانند عدم تحمل ارثی فروکتوز) و اختلالات نادر مربوط که متابولیسم کربوهیدارت‌ها هم استفاده می‌شود.

آماده شدن برای آزمایش تحمل گلوکز

اگر بیمار هستید یا اخیراً بیمار شده‌اید، حتی یک سرماخوردگی ساده، نمی‌توانید در این آزمایش شرکت کنید. اگر مطمئن نیستید با آزمایشگاه یا دکتر خود تماس بگیرید. از آنجا که باید در حالت ناشتا به این آزمایش را انجام دهید، آزمایشگاه‌ها تست GTT را معمولا صبح‌ها انجام می‌دهند.

بسته به اینکه در آزمون دو ساعته یا سه ساعته شرکت می‌کنید باید آماده باشید که سه تا چهار ساعت وقت بگذارید. استرس و اضطراب می‌تواند بر سطح قند خون شما تاثیر بگذارد پس سعی کنید حداقل 30 دقیقه قبل از انجام آزمایش در آزمایشگاه باشید.

GTT را می‌توان در مطب پزشک، کلینیک، بیمارستان یا یک آزمایشگاه مستقل انجام داد. از آنجا که نیاز به خون‌گیری است، سعی کنید آستین کوتاه یا لباسی بپوشید که به شما امکان دهد آستین خود را به راحتی بالا بزنید. لازم است هشت تا 12 ساعت قبل از آزمایش، خوردن و آشامیدن را متوقف کنید (زمان صرف شده در خواب).

به توصیه‌های پزشک خود عمل کنید. در صورت تمایل می‌توانید گاه‌گاهی آب بنوشید. اگر سیگار می‌کشید، باید یک روز تا پایان آزمایش آن را ترک کنید. سیگار کشیدن نه تنها میزان انسولین را افزایش می‌دهد، بلکه تحمل گلوکز را مختل می‌کند و فشار خون را افزایش می‌دهد.

آماده سازی برای آزمایش تحمل گلوکز شامل موارد زیر است:

• در روزهای پیش از آزمون یک رژیم غذایی سالم داشته باشید.
• قبل از انجام آزمایش می‌توانید آب بنوشید اما از نوشیدنی‌های دیگر مثل قهوه و چای اجتناب کنید. این مواد غذایی می‌توانند باعث تغییر نتایج آزمایش شما شوند.
• قبل از انجام آزمایش حمام نکنید.
• در صورتی که داروی خاصی مصرف می‌کنید به پزشک خود اطلاع دهید.

بعد از آزمون

در حالی که عوارض جانبی غیر معمول است، برخی از افراد ممکن است در اثر محلول خوراکی دچار نفخ، حالت تهوع، ناراحتی معده و اسهال شوند. این موارد را می‌توان غالباً با خوردن داروی ضد اسهال، نوشیدن چای زنجبیل یا جویدن آدامس نعناع تسکین داد.

بعضی از افراد هم ممکن است درد، تورم یا کبودی در محل خون‌گیری را تجربه کنند. در صورت بروز درد غیرمعمول، تورم یا خونریزی بیش از حد در محل خون‌گیری یا داشتن علائم عفونت از جمله تب شدید، لرز، ضربان قلب سریع، تنفس سریع یا تنگی نفس با پزشک خود تماس بگیرید.

بیشتر بخوانید: SGOT در آزمایش خون

کدام داروها نباید قبل از آزمایش GTT مصرف شوند؟

در مورد هر نوع دارویی که در حال حاضر مصرف می‌کنید با پزشک خود مشورت کنید. برخی از داروها در نتایج آزمایش اختلال ایجاد می‌کنند؛

• داروهای ضد تشنج مانند توپیرومات و والپروات
• کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزولون یا مدرول
• آنتی‌بیوتیک‌های کوئینولون مانند سیپروفلوکساسین یا لووفلوکساسین
• داروهای استاتین مانند آتروواستاتین و رزواستاتین
• داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای مانند کلومیپرامین یا ایمیپرامین
• داروهای سالیسیلاتی مانند آسپرین
• داروهای ضد روان‌پریشی غیرمعمول مانند کلوزاپین یا کئوتیاپین

چه زمانی بیمار احتیاج به یک تست GTT فوری دارد؟

در موارد زیر ممکن است پزشک دستور به انجام فوری این تست دهد:

• اضافه وزن یا چاقی
• موارد ارثی
• فشار خون بالا
• تری گلیسیرید بالا (یک نوع از چربی خون)
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (که باعث مشکلات قاعدگی می‌شود)
• زایمان نوزادی با وزن بالای ۹ کیلو
• دیابت بارداری در طول بارداری گذشته

بیشتر بخوانید: Uric Acid در آزمایش خون

تفسیر نتایج آزمایش GTT

پزشک شما باید نتایج آزمایش را طی دو تا سه روز دریافت کند. همراه با نتایج، محدوده‌های مرجع با مقادیر عددی بالا و پایین وجود خواهد داشت. هر عددی بین مقادیر بالا و پایین طبیعی است. نتایج خارج از محدوده مرجع، غیر عادی زیاد (غالباً با حرف «H» مشخص می‌شود) یا غیر عادی کم (با «L» مشخص می‌شود) هستند.. در برگه آزمایش GTT مقدار قند خون بر حسب میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg /dL) نوشته می‌شود؛ یعنی میزان قند بر حسب میلی‌گرم در یک دسی‌لیتر خون سنجیده می‌شود.

نتایج GTT دو‌ساعته برای بزرگسالان یا کودکان به شرح زیر تفسیر می‌شود:

• طبیعی: زیر 140 میلی‌گرم در دسی‌لیتر
• پیش دیابت: 140 تا 199 میلی‌گرم در دسی‌لیتر
• دیابت (احتمالاً): 200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر به بالا

اگر مقدار گلوکز خون بیش از 200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، پزشک آزمایش را تکرار می‌کند یا از آزمایش دیگری برای تایید تشخیص دیابت استفاده می‌کند. در صورت مثبت بودن هر دو آزمایش می‌توان تشخیص را قطعی دانست.

نتایج GTT سه‌ساعته متفاوت تفسیر می‌شوند. برای این منظور، یک تشخیص اولیه بر اساس یک یا چند مقدار گلوکز بالا در طی یک یا چند مورد از چهار خون‌گیری انجام می‌شود. مقادیر غیر عادی باید با تکرار GTT تأیید شود.

محدوده مرجع نرمال برای GTT سه‌ساعته به شرح زیر است:

• طبیعی در حالت ناشتا: کمتر از 95 میلی‌گرم در دسی‌لیتر
• طبیعی بعد از یک ساعت: کمتر از 180 میلی‌گرم در دسی‌لیتر
• طبیعی بعد از دو ساعت: کمتر از 155 میلی‌گرم در دسی‌لیتر
• طبیعی بعد از سه ساعت: کمتر از 140 میلی‌گرم در دسی‌لیتر

اگر هر یک از این مقادیر زیاد باشد، آزمایش در عرض چهار هفته تکرار می‌شود. اگر بعد از آزمایش دوم، دو یا چند مقدار افزایش یابد، دیابت حاملگی به طور قطعی تشخیص داده می‌شود.

بیشتر بخوانید: آزمایش تیروئید

راه‌های کنترل دیابت

پزشکان برای کنترل و پیشگیری از پیشرفت دیابت موارد زیر را توصیه می‌کنند:

• فعالیت بدنی
• کاهش وزن
• رژیم غذایی مناسب

انجام آزمایش GTT در چه شرایطی تجویز نمی‌شود؟

در صورت وجود یکی از شرایط زیر نباید تست GTT انجام شود:

• در آزمایشات قبلی دیابت بیمار مشخص شده است.
• بیمار به قند یا دکستروز حساسیت دارد.
• فرد دچار عفونت باشد.
• بیمار در شرایط فیزیولو‍ژیکی یا استرس و اضطراب بالا قرار دارد.
• بیمار در گذشته دچار فلج هیپوکالمیک بوده است.

استفاده از آزمایشGTT برای شناسایی بیماری‌های دیگر

آزمایش تحمل گلوکز خون نسبت به سایر آزمایشات قند خون، حساسیت بالاتری برای شناسایی این ناهماهنگی‌ها و عدم تعادل قند خون دارد. آزمایش تحمل گلوکز خون تنها به منظور غربالگری و تشخیص کاربرد دارد و هیچ نقشی در ارزیابی دیابت و یا پیش دیابت ندارد.

از این آزمایش می‌توان به منظور تشخیص بیماری‌های زیر استفاده کرد:

• هیپوگلیسمی واکنشی (شرایطی که در آن قند خون بلافاصله بعد از خوردن غذا افت می‌کند).
• آکرومگالی (پرکاری غده هیپوفیز)
• اختلال عملکردی سلول‌های بتا (شرایطی که در آن انسولین به خوبی ترشح نمی‌شود).
• یک اختلال بسیار نادر به نام عدم تحمل ارثی فروکتوز که تجزیه قند خون را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

پیگیری

هنگامی که به طور قطعی دیابت شما تشخیص داده شد، پزشک گاهی اوقات باید تشخیص دهد که شما دیابت نوع 1 دارید یا نوع 2. از آنجا که دیابت نوع 1 یک اختلال خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن شما به سلول‌های بتای لوزالمعده تولید کننده انسولین حمله می‌کند، پزشک می‌تواند آزمایشاتی را برای تشخیص اینکه آیا شما آنتی‌بادی مرتبط با این بیماری دارید، تجویز کند. ممکن است از آزمایش دیگری به نام آزمایش پپتید C استفاده شود.

صرف نظر از نوع دیابت شما، پزشک آزمایشات دیگری را برای دستیابی به مقادیر پایه انجام می‌دهد تا از طریق آن پیشرفت بیماری را کنترل کند. مهمترین این آزمایشات، آزمایش A1c است، که متوسط ​​قند خون شما را در سه ماه گذشته اندازه‌گیری می‌کند.

بسته به نتایج اولیه شما، پزشک ممکن است تغییراتی در رژیم غذایی و ورزش شما (که تحت عنوان درمان تغذیه‌ای پزشکی شناخته می‌شود) توصیه و آزمایش خون معمول را هر سه تا شش ماه تکرار کند. در مواقع دیگر، پزشک برای کنترل بهتر قند خون شما ممکن است درمان‌های دارویی مانند متفورمین یا انسولین را توصیه کند. توصیه‌های درمانی فعلی به شرح زیر است:

• پیش دیابت: متفورمین هنگامی توصیه می‌شود که گلوکز خون ناشتا بین 100 تا 125 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد یا گلوکز خون شما دو ساعت بعد از غذا به 140 تا 199 میلی‌گرم در دسی‌لیتر برسد. با این حال، مطالعات نشان داده است که اصلاح سبک زندگی، موثرترین روش در کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 است.
• دیابت نوع 2: متفورمین به طور معمول اولین داروی خوراکی است که برای کنترل قند خون شما تجویز می‌شود. در صورت نیاز، دسته‌های دیگری از داروها (سولفونیل اوره‌ها، مگلیتینیدها، تیازولیدیندیون‌ها، مهار‌کننده‌های DPP-4 و آگونیست‌های گیرنده‌های GLP-1) ممکن است اضافه شوند. اگر تحت درمان خوراکی دوگانه هستید و A1c شما طی دو تا سه ماه بیش از 7 درصد بوده است، انسولین درمانی باید شروع شود.
• دیابت بارداری: توصیه می‌شود که درمان انسولین زمانی شروع شود که قند خون ناشتا از 95 میلی‌گرم در دسی‌لیتر و یا گلوکز خون شما دو ساعت بعد از غذا بیش از 120 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد.

سخن پایانی

GTT یک آزمایش ارزشمند است که اغلب اوقات می‌تواند دیابت را تأیید کند در حالی که آزمایش‌های دیگر نمی‌توانند. اگر علائم دیابت دارید اما آزمایشات دیگر این موضوع را نشان نمی‌دهند، از پزشک خود بپرسید که آیا GTT گزینه مناسبی است یا خیر.

اگر برخی یا همه علائم زیر را دارید، مراجعه به پزشک مهم است:

• افزایش تشنگی
• تکرر ادرار
• خستگی مداوم
• تاری دید
• عفونت‌های مکرر یا زخم‌هایی که دیر بهبود می‌یابند
• افزایش گرسنگی
• کاهش وزن بدون دلیل
• لکه‌های تیره پوست مخملی، معمولاً در اطراف زیر بغل یا گردن

سوالات متداول