سندرم استکهلم چیست و بر چه کسانی تاثیر می گذارد؟
سندرم استکهلم یک وضعیت روانی است که در آن، قربانی، سوء استفاده کننده را شناسایی کرده و با او رابطه مثبت برقرار می‌کند. این سندرم در ابتدا زمانی مشاهده شد که گروگان‌هایی که ربوده شده بودند نه تنها با آدم ربایان خود رابطه داشتند، بلکه عاشق آنها نیز شده بودند!
در این مقاله از مجله اینترنتی ایده آل مگ قصد داریم به صورت تخصصی به بررسی سندروم استکهلم، علائم و ریشه‌ها آن و همچنین راه‌های درمان این وضعیت روانی خطرناک بپردازیم. پس حتما تا پایان با ما همراه باشید.
سندرم استکهلم چیست ؟
روانشناسان همچنان معتقدند که سندروم استکهلم را نمی‌توان یک بیماری روانی دانست! آنها این موضوع را به یک واکنش احساسی نسبت می‌دهند که افراد قربانی در مقابل فرد متجاوز یا سوء استفاده کننده، از خود بروز می‌دهند.
گاهی اوقات افرادی که اسیر شده یا مورد تجاوز قرار می‌گیرند، می‌توانند با فرد متجاوز یا اسیر کننده، احساس همدردی، محبت و حتی عشق داشته باشند. به نظر می‌رسد این اتفاق در طول روزها، هفته‌ها ماه‌ها و حتی سال‌ها ارتباط نزدیک این قربانیان با افراد متجاوز، رخ می‌دهد.
یکی از مشهورترین نمونه‌های ابتلا به سندروم استکهلم، پتی هرست (Patty Hearst) هنرپیشه معروف آمریکایی بود که در سال 1974 ربوده شد. هرست سرانجام به اسیرکننده‌گانش کمک کرد که از یک بانک دزدی کنند. این هنرپیشه در نوزده سالگی توسط یک گروه چپ‌گرا دزدیده شد و به مدت 19 ماه در اسارت به سر برد.با پایان دوران اسارت هرست، مشخص شد که وی در طول دوران اسارت به نحوی عجیب دلباخته اهداف سیاسی گروه مذکور شده بود. بعدها گفته شد این هنرپیشه در دوران اسارت خود، با بعضی از عاملان اسیر شدنش ارتباط جنسی نیز برقرار کرده است.
استیون نورتون روانشناس پزشکی قانونی در روچستر مینه‌سوتا می‌گوید:
سندرم استکهلم یک مفهوم روانشناختی است که برای توضیح برخی از واکنش‌ها استفاده می‌شود، اما این را نمی‌توان یک تشخیص رسمی دانست.
سندرم استکهلم در آخرین نسخه کتابچه راهنمای تشخیصی اختلالات روانی (DSM-5) ذکر نشده است . این کتاب یک ابزار مرجع است که روانشناسان برای تشخیص سلامت روان و شرایط رفتاری از آن استفاده می‌کنند. با این حال، متخصصان اجرای قانون و بهداشت روان تشخیص می‌دهند که سندرم استکهلم ممکن است رخ دهد.
فرد مبتلا به سندرم استکهلم ممکن است با افرادی که او را گروگان گرفته‌اند ارتباط برقرار کند. اسیر ممکن است شروع به همدردی با گروگان‌گیران کند و همچنین ممکن است از نظر عاطفی به آنها وابسته شود!
قربانیان مبتلا به سندرم استکهلم دو ویژگی مهم دارند: احساسات مثبت نسبت به فرد متجاوز و احساسات منفی مانند عصبانیت و بی‌اعتمادی نسبت به اجرای قانون. قربانی ممکن است از این نگران باشد که اقدامات پلیس ممکن است امنیت وی را تهدید کند.
علت نام‌گذاری سندرم استکهلم
این خصوصیات برای اولین بار در میان افرادی که در جریان یک سرقت از بانک، در سال 1973 و در شهر استکهلم سوئد گروگان گرفته شده بودند؛ مشاهده شدند. در آن حادثه دو مرد، چهار نفر از کارمندان یک بانک را به مدت 6 روز و در جریان یک سرقت مسلحانه به گروگان گرفتند.
علل ایجاد سندرم استکهلم
قبل از هر چیز، باید به این نکته توجه داشته باشید که همه افرادی که در موقعیت گروگانگیری یا تجاوز قرار می‌گیرند، سندروم استکهلم را تجربه نمی‌کنند. این اتفاق تنها در عده محدودی از قربانیان مشاهده می‌شود و دلیل آن هم هنوز به صورت قطعی، مشخص نشده است!
تصور می‌شود که سندروم استکهلم در ابتدا یک مکانیزم بقا است. قربانی ممکن است پیوندهای عاطفی با فرد متجاوز را راهی برای نجات خود و کنار آمدن با شرایط و وحشت شدید، در نظر بگیرد. موارد زیر می‌توانند احتمال ایجاد این سندروم را افزایش دهند:
- طولانی شدن گروگانگیری یا تجاوز
- قرار گرفتن در یک فضای مشترک با گروگانگیر همراه با شرایط نامناسب (مانند فضای ناراحت کننده جسمی یا غذای ناکافی)
- وقتی گروگانها برای رفع نیازهای اولیه، به گروگانگیر وابسته هستند.
- وقتی که گروگانها در طول گروگانگیری به مرگ تهدید نمی‌شوند.
- قربانیان در یک شرایطی هستند که تنها دیدگاه فرد مهاجم را می‌شنود و از بقیه دیدگاه‌ها جدا شده‌اند.
- قربانیان احساس کنند نمی‌توانند از وضعیت خود فرار کنند.
یکی از توضیحاتی که درباره پیشرفت این سندرم وجود دارد این است که گروگانگیر یا فرد مهاجم در ابتدا قربانی را تهدید به قتل می‌کند؛ اما در عمل آزاری به قربانی نمی‌رساند. این اتفاق باعث می‌شود که فرد گروگان، یک قدردانی درونی را نسبت به گروگانگیر در خود احساس کند.
وقتی با قربانیان آدم ربایی رفتار انسانی می‌شود یا به آنها اجازه زندگی می‌دهند، اغلب احساس سپاس‌گزاری می‌کنند و ویژگی‌های مثبت را به گروگان‌گیران خود نسبت داده و معتقدند که آنها در واقع افراد خوبی هستند.
اگرچه تحقیقات زیادی در زمینه سندروم استکهلم انجام نشده است؛ اما به نظر می‌رسد این موضوع در مواردی غیر از گروگانگیری یا تجاوز هم قابل مشاهده است!
علائم سندرم استکهلم
هیچ مجموعه مشخصی از معیارهای مورد استفاده برای تشخیص اینکه آیا کسی مبتلا به سندرم استکهلم است یا خیر، وجود ندارد. به علاوه بعضی از علامت‌های این سندرم ممکن است با علائم اختلال‌هایی مانند “استرس پس از ضربه” و “ناتوانی آموخته” یکی باشند.
با این حال، برخی از علائم سندروم استکهلم عبارتند از:
- توجه مثبت به عاملان سوء استفاده یا متجاوزان
- تلاش اندک برای فرار
- عدم همکاری با پلیس و سایر مقامات دولتی در مورد پاسخ‌گو بودن عاملان سوء استفاده یا آدم ربایی.
- اعتقاد به خوبی عاملان یا آدم ربایان
یکی از مهم‌ترین علائم سندروم استکهلم، درماندگی آموخته است:
احساس ترحم نسبت به فرد متجاوز، یکی دیگر از علائم این سندروم به شمار می‌رود. در این شرایط، فرد قربانی به این نتیجه می‌رسد که متجاوز، در واقع خودش هم یک قربانی است! بنابراین شروع به همکاری یا همدردی با او می‌کند.
چند نمونه از سندروم استکهلم
از زمان شناسایی سندروم استکهلم به عنوان یک مکانیزم بقا، افراد مشهور و شناخته شده‌ای که تحت تاثیر این وضعیت قرار گرفته‌اند، کم نبوده‌اند! در ادامه به برخی از نمونه‌های مطرح سندروم استکهلم اشاره خواهیم کرد:
شاون هورنبک (Shawn Hornbeck) و سندرم استکهلم
شاون هورنبک یازده ساله و ساکن میسوری، در 6 اکتبر 2002 در حال دوچرخه سواری به خانه یکی از دوستانش بود که عمدا توسط یک اتومبیل مورد اصابت قرار گرفت. راننده، مایکل جان دولین بیرون پرید، شاون را سوار ماشینش کرد و حرکت کرد. چهار سال و نیم بعد، یک کودک گمشده دیگر به نام ویلیام بنجامین اوونبی 13 ساله، در آپارتمان دولین به همراه شاون هورنبک نوجوان پیدا شد.
شاون در پاسخ به این سوال که چرا هرگز فرار نکرده گفت که دولین ترس عمیقی در او ایجاد کرده و این موضوع باعث شده تا شاون از نظر روانی، توانایی نجات خود را از دست بدهد!
مری مک الروی (Mary McElroy) و سندروم استکهلم
شامگاه 27 مه 1933، مری مک الروی 25 ساله در حال حمام با حباب در خانه پدرش بود که توسط چهار مرد، از جمله برادران جورج و والتر مک گی، ربوده شد. مردان با اسلحه ساچمه‌ای به خانه نفوذ کرده و سپس منتظر مانده بودند تا مری لباس بپوشد. آنها او را به یک مزرعه قدیمی برده و به دیوار زیرزمین، زنجیر کرده بودند.
سه نفر از آدم ربایان، کمتر از یک ماه بعد دستگیر و برای محاکمه فرستاده شدند. با این حال، مری گفت که در طول 29 ساعت در اسارت، از او به خوبی مراقبت شده بود. ظاهرا یکی از مردان حتی به او گل هم داده بود. هنگامی که محاکمه به پایان رسید و هر سه مرد محکوم شدند، مری به شدت احساس گناه می‌کرد!
سندرم استکهلم در جامعه امروز
همان‌طور که اشاره شد، سندروم استکهلم این روزها و در جوامع مدرن، به شکل‌های مختلفی خود را نشان می‌دهد. بنابراین در موارد متعددی (غیر از آدم ربایی) هم می‌توان نمونه‌هایی از ایم مکانیزم بقا را مشاهده کرد.
تجارت قاچاق جنسی
افرادی که قاچاق شده و مجبور به کار تجارت جنسی می‌شوند، برای نیازهای اولیه به اسیران وابسته می‌شوند. آنها ممکن است به عنوان راهی برای زنده ماندن، به برقراری رابطه عاطفی با قاچاق‌چیان بپردازند.
کودک آزاری
متجاوزان اغلب کودک را تهدید کرده یا به او آسیب فیزیکی می‌رسانند. با این‌حال، گاهی هم از خود مهربانی نشان می‌دهند و این موضوع، از طرف کودک به عنوان نوعی علاقه، محبت و عشق تلقی می‌شود. در نتیجه، یک پیوند عاطفی بین کودک و فرد متجاوز، ایجاد می‌شود!
روابط توهین آمیز
این موضوع که بیشتر در بانوان دیده می‌شود، باعث می‌شود افراد به مرور زمان، به رفتارهای توهین آمیز طرف مقابل خود عادت کرده و حتی به آنها، علاقمند شوند. البته در این مورد هم به نظر می‌رسد که سندروم استکهلم، راهی برای کنار آمدن با شرایط و جلوگیری از توهین و حتی آسیب‌های فیزیکی بیشتر مطرح می‌شود.
سندروم استکهلم سازمانی
ممکن است سندروم استکهلم در ارتباط میان کارفرما و کارگر هم دیده شود. در این شرایط، کارفرما شروع به استثمار کارگر کرده و در کنار این موضوع، با کارگر به مهربانی رفتار می‌کند! این اتفاق در نهایت باعث ایجاد تضاد روانی شده و کارگر به مرور، با کارفرمای سوء استفاده کننده، رابطه عاطفی برقرار می‌کند.
روش درمان سندرم استکهلم
سندرم استکهلم یک اختلال روانی شناخته نشده است و تعریف استانداردی ندارد. در نتیجه، هیچ توصیه درمانی رسمی هم برای آن وجود ندارد. با این حال، روان درمانی و دارو می‌تواند به تسکین مسائل مربوط به بهبود آسیب مانند افسردگی، اضطراب و PTSD کمک کند.
روانشناسان و مشاوران دارای مجوز بهداشت روانی، می‌توانند به افراد کمک کنند تا استراتژی‌ها و ابزارهایی را برای استفاده در هنگام درک و کارکردن تجربیات خود به کار گیرند.
نتیجه گیری
سندروم استکهلم یک وضعیت روانی شناخته نشده است که در آن، قربانی و متجاوز در یک نقطه به هم رسیده و رابطه عاطفی در میان آنها شکل می‌گیرد. در این مقاله سعی کردیم با زبانی ساده به بررسی این سندروم، علائم و علل ایجاد و همچنین درمان آن بپردازیم.
در صورتی که همچنان در این رابطه سوال یا ابهامی دارید، حتما در بخش نظرات همین مقاله با ما در میان بگذارید تا در اولین فرصت، پاسخ‌گوی شما عزیزان باشیم.
سوالات متداول
این سندروم برای اولین بار در یک گروگانگیری در جریان سرقت از یک بانک در شهر استکهلم سوئد مشاهده شد. از آن زمان به بعد، این مکانیزم، به سندروم استکهلم مشهور شد.
سندروم استکهلم در شرایطی که فرد قربانی تنها راه نجات خود را در دستان افراد متجاوز ببیند، یا به نوعی با آنها احساس همدردی داشته باشد یا احساس کند که بهتر است کنترل همه چیز را به گروگانگیر واگذار کند رخ می‌دهد .
ممکن است فرد در موقعیتی قرار بگیرد که به دلیل ترس شدید یا نجات جان خود، با گروگانگیر یا متجاوز، رابطه عاطفی برقرار کند. در این شرایط، سندروم استکهلم می‌تواند شکل بگیرد.
