نحوه محاسبه دیه در پزشکی قانونی + جدول دیه 1403

تا به حال برایتان سوال پیش نیامده که به عنوان مثال، دیه شکستگی دست چگونه محاسبه می‌شود؟ بر چه اساسی تخمین زده می‌شود که برای شکستگی دندان، چه مبلغی باید پرداخت شود؟ پاسخ این سوالات، منوط به آشنایی کامل با راهنمای محاسبه دیه در پزشکی قانونی است.

دیه انواع مختلفی دارد که مبلغ هرکدام از آن‌ها با دیگری متفاوت است. به عنوان مثال، مبلغی که باید برای جراحت بدون خون پرداخت شود، کاملا با جراحتی که منجر به خون‌ریزی شود، متفاوت است.

در این مقاله از مجله اینترنتی ایده آل مگ قصد داریم به صورت کامل به بررسی نحوه محاسبه دیه در پزشکی قانونی بپردازیم. اگر چند دقیقه از وقت خود را به همراهی با ما اختصاص دهید، با انواع دیه و مبلغ هرکدام از آن‌ها، آشنا خواهید شد.

انواع دیه در موارد مختلف

دیه یکی از انواع مجازات‌های اسلامی است که برای تنبیه مجرمانی که به هر دلیلی، امکان قصاص آن‌ها وجود ندارد، در نظر گرفته شده است. در قانون مجازات‌های اسلامی، تعریف دیه این گونه است:

دیه در قانون مجازات اسلامی 6 نوع دارد که به این قرار هستند:

• قتل
• اعضای بدن (یکی از عضوهای بدن، قطع شده یا به صورت کامل، از کار بیفتد)
• منافع اعضا (یکی از حواس پنجگانه بدن انسان از کار بیفتد)
• جراحت
• جنین
• جنایت بر میت (آسیب رساندن به بدن بی‌جان)

برای هر کدام از این موارد، در قانون مجازات اسلامی، نرخ دیه مشخص شده است. اما قبل از هر کاری باید با مبحثی تحت عنوان “دیه کامل انسان” آشنا شویم.

دیه کامل انسان چیست؟

دیه کامل مبلغی است که در قانون مجازات‌های اسلامی، برای قتل نفس غیر عمد مرد مسلمان در نظر گرفته شده است. این مبلغ هر ساله و توسط ریاست قوه قضاییه تعیین شده و ابلاغ می‌گردد.

دیه کامل از آن‌جایی حایز اهمیت است که مبلغ تعیین شده برای سایر انواع دیه را بر اساس درصدی از آن محاسبه می‌کنند. در واقع، در قانون مجازات‌های اسلامی، برای هر کدام از جرائمی که مشمول پرداخت دیه می‌شوند، درصدی از دیه کامل انسان به عنوان جریمه در نظر گرفته شده است.

میزان دیه سال 1403 چقدر است؟

همانطور که گفته شد، مبلغ دیه کامل، در ابتدای هر سال توسط ریاست قوه قضاییه تعیین می‌شود. بر همین اساس، مبلغ دیه کامل انسان در سال 1403 به میزان یک میلیارد و 200 میلیون تومان، معادل 12 میلیارد ریال در نظر گرفته شد. نحوه محاسبه دیه در پزشکی قانونی هم به این شکل است که دیه اعضای بدن بر اساس درصدی از این یک میلیارد و 200 میلیون تومان تعیین می‌شود.

نحوه محاسبه دیه اعضای بدن در پزشکی قانونی

نحوه محاسبه دیه در پزشکی قانونی بر این دو قانون کلی استوار است:

1. قانون اول: اگر یکی از اعضای زوج بدن انسان قطع شود، دیه آن بر اساس نصف دیه کامل محاسبه می‌شود.
2. قانون دوم: اگر یکی از اعضای فرد بدن انسان قطع شود (تنها یک عضو از آن در بدن موجود باشد)، دیه آن برابر با دیه کامل انسان خواهد بود.

نکته: دیه منافع اعضا (از بین رفتن یکی از حواس پنجگانه انسان) برابر با دیه کامل انسان خواهد بود.

محاسبه دیه برای جراحات و زخم‌ها در پزشکی قانونی

جراحت یکی از انواع جرائمی است که بر اساس قانون مجازات‌های اسلامی، مشمول پرداخت دیه می‌شود. نحوه وارد کردن جراحت، در پرداخت دیه آن تاثیرگذار نیست، یعنی جراحتی که بر اثر تصادف ایجاد شود، فرقی با جراحت حاصل از نزاع خیابانی ندارد.

تعریف انواع جراحت

نحوه محاسبه دیه در پزشکی قانونی بر پایه تعاریف زیر است:

جراحت سر و صورت 

در شرع اسلام، انواع جراحت، دیه مختلفی دارد که برای سر و صورت به این قرار است:

نکته: گوش، بینی، زبان، فک، لب و داخل دهان، همگی بخش‌هایی از سر و صورت محسوب می‌شوند.

جراحت سایر اعضای بدن

درصدهایی که برای انواع جراحت سر و صورت در نظر گرفته شده‌اند، برای سایر اعضای بدن نیز صدق می‌کنند؛ البته یک تفاوت دارد. در جراحت سر و صورت، درصدی از دیه کامل پرداخت می‌شود اما وقتی یک بخش از بدن مجروح شود، درصدی از دیه کامل آن عضو پرداخت می‌شود.

به عنوان مثال، دیه جراحتی که روی دست ایجاد شود، نسبت به دیه کامل دست محاسبه و پرداخت می‌شود. به طور مثال دیه کبودی با دیه شکستگی اعضای بدن و یا بریدگی و جراحات عمیق متفاوت است. 

نحوه محاسبه دیه شکستگی‌ها در پزشکی قانونی

دیه شکستگی‌های رایج به این ترتیب است:

• شکستن استخوان بینی در صورتی که بدون عیب اصلاح شود، یک دهم دیه کامل معادل 120 میلیون تومان.
• شکستن مهره‌های کمر بدون عوارض جانبی، یک دهم دیه کامل معادل 120 میلیون تومان. فرق نمی‌کند یک مهره شکسته باشد یا هر 5 مهره کمر.
• شکستن مهره‌های کمر و از بین رفتن توانایی راه رفتن، نشستن یا کنترل ادرار، دیه کامل معادل یک میلیارد و 200 میلیون تومان.
• شکستن مهره‌های کمر به علاوه فلج پاها، دیه کامل به علاوه ارش پاها. ارش خسارتی است که مبلغ آن به عنوان دیه مشخص نشده.
• شکستگی هر استخوان انگشت در صورتی که به صورت کامل بهبود پیدا نکند، یک پنجم دیه انگشت معادل 24 میلیون تومان.
• شکستگی هر استخوان انگشت که به صورت کامل بهبود پیدا کند، چهار پنجم دیه شکستگی انگشت معادل 19 میلیون و 200 هزار تومان.
• شکستگی استخوان دست که خوب شود، چهار پنجم دیه شکستگی دست معادل 96 میلیون تومان.
• شکستگی استخوان پا که خوب شود، چهار پنجم دیه شکستگی پا معادل 96 میلیون تومان.

نکته: اگر استخوان بدن بشکند و درمان آن نیاز به جراحی نداشته باشد، به آن دیه هاشمه تعلق می‌گیرد اما اگر استخوان بشکند، به نحوی که خرده‌های استخوان جابه‌جا شوند و درمان آن به جراحی نیاز داشته باشد، به آن دیه منقله تعلق می‌گیرد.

عوامل موثر بر تعیین میزان دیه

در تعیین میزان دیه، عوامل متعددی دخالت دارند که گاه باعث می‌شوند محاسبه میزان دیه تبدیل به مساله‌ای پیچیده شود. بعضی از این عوامل عبارتند از:

شدت جراحت

شدت جراحت وارده، عاملی تعیین کننده در نحوه محاسبه دیه در پزشکی قانونی است. برای نمونه، بین جراحت حارصه (کبودی بدون خونریزی) با دامیه (با خونریزی) تفاوت است و دیه حارصه سر و صورت 12 میلیون و دیه دامیه سر و صورت 24 میلیون تومان است. مشخص است که اینجا دیه دامیه دو برابر دیه حارصه است.

نوع عضو آسیب دیده

آسیبی که به سر و صورت وارد می‌شود با آسیبی که به بدن وارد می‌شود، دیه متفاوتی دارد و روی نحوه محاسبه دیه در پزشکی قانونی اثر می‌گذارد. برای نمونه، دیه حارصه سر و صورت معادل یک درصد دیه کامل انسان است؛ یعنی اگر سر و صورت کبود شود و ورم کند اما خونریزی نداشته باشد، دیه آن 12 میلیون تومان می‌شود.

در مقابل، دیه حارصه بدن، دو حالت دارد: 

الف. دیه عضو مشخص باشد. در آن صورت، دیه حارصه برابر است با یک درصد دیه کامل آن عضو.

ب. دیه مشخص نباشد که در این صورت، قاضی بر اساس نظر پزشکی قانونی، ارش تعیین می‌کند. 

هم‌چنین دیه اعضای زوج با اعضای فرد بدن متفاوت است. برای نمونه، اگر دست یک نفر قطع شود، چون انسان دو دست دارد، نصف دیه کامل یعنی 600 میلیون تومان به او تعلق می‌گیرد؛ اما اگر بینی یک نفر به طور کامل از بین برود، چون فقط یک بینی دارد، دیه کامل انسان معادل یک میلیارد و 200 میلیون تومان به او خسارت داده می‌شود.

جنسیت فرد آسیب دیده

دیه مرد و زن در اسلام برابر نیست و جنسیت، بر نحوه محاسبه دیه در پزشکی قانونی اثر می‌گذارد. دیه کامل مرد یک میلیارد و 200 میلیون تومان و دیه کامل زن 600 میلیون تومان است؛ یعنی دیه زن نصف دیه مرد است. البته این قانون فقط وقتی اعمال می‌شود که مبلغ دیه بیش از یک سوم دیه کامل باشد.

به عبارت دیگر، وقتی دیه 400 میلیون تومان یا بیشتر باشد، دیه زن نصف مرد است و وقتی رقم مورد بحث کمتر از 400 میلیون تومان باشد، دیه مرد و زن برابر است. 

جدول دیه در سال 1403

دیه برخی از اعضای مهم بدن به این قرار است:

نکته: دیه از بین رفتن بیضه چپ مرد برابر با دو سوم دیه کامل (800 میلیون تومان) و بیضه راست برابر با یک سوم دیه کامل (400 میلیون تومان) است. 

نکته: دیه تورم بیضه دو دهم دیه کامل (240 میلیون تومان) و در صورتی که مانع از راه رفتن شود، هشت دهم دیه کامل (960 میلیون تومان) است. 

نحوه محاسبه دیه در جرایم عمدی و قتل 

نحوه محاسبه دیه در پزشکی قانونی برای جرایم عمد و غیرعمد یکسان است و مبلغ دیه در جرایم عمد و غیرعمد یکی است؛ تنها تفاوت میان این دو، در مهلت پرداخت دیه است. 

در مورد قتل، اگر دادگاه تشخیص دهد که قتل نفس به صورت غیر عمد اتفاق افتاده است، باید دیه کامل انسان از طرف فرد قاتل یا بستگان درجه اول او به اولیای دم مقتول پرداخت شود.

اگر قتل به عمد اتفاق افتاده باشد، اما اولیای دم مقتول از قصاص صرف نظر کرده و به دریافت دیه راضی شوند نیز دیه کامل انسان به عنوان جریمه در نظر گرفته می‌شود.

نحوه محاسبه دیه تصادف چگونه است؟

نحوه محاسبه دیه برای تصادفات رانندگی، تفاوتی با سایر جرایمی که منجر به پرداخت دیه می‌شوند، ندارد. به عنوان مثال، اگر در یک حادثه رانندگی، شخص ثالثی به قتل برسد، باید دیه کامل انسان به عنوان جریمه به اولیای دم او پرداخت شود.

نکته: از آنجایی که تمام وسایل حمل و نقل موتوری، باید دارای بیمه‌نامه شخص ثالث باشند، پرداخت دیه تصادفات معمولا بر عهده شرکت بیمه کننده خواهد بود. اگر وسیله نقلیه بیمه نبوده یا راننده متواری شده باشد، پرداخت دیه بر عهده «صندوق تامین خسارت‌های بدنی» خواهد بود.

برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه دیه تصادفات رانندگی، می‌توانید مقاله «دیه تصادف چیست و قانون پرداخت دیه در تصادفات رانندگی چگونه است» را مطالعه نمایید.

نحوه محاسبه دیه در ماه‌های حرام

در شرع اسلام، چهار ماه محرم، رجب، ذی‌القعده و ذی‌الحجه به عنوان ماه‌های حرام در نظر گرفته شده‌اند. در صورتی که قتل نفس در یکی از این چهار ماه رخ دهد، پرداخت دیه، مشمول قانون تغلیظ خواهد شد.

برای اطلاعات بیشتر از نحوه محاسبه دیه در ماه‌های حرام، می‌توانید مقاله «چرا دیه در ماه حرام با ماه‌های غیر حرام تفاوت دارد» را مطالعه نمایید.

موارد خاص در محاسبه دیه

موارد خاصی نیز وجود دارد که بر آن‌ها دیه تعلق می‌گیرد. برای نمونه، دیه سقط جنین به این شکل محاسبه می‌شود:

• تا دو هفتگی جنین: دو صدم دیه کامل
• تا چهارهفتگی جنین: چهار صدم دیه کامل
• تا 12 هفتگی، هنوز گوشت بر بدن جنین نروییده باشد: هشت صدم دیه کامل
• تا 16 هفتگی، هنوز روح در جنین دمیده نشده: یک دهم دیه کامل
• از 16 هفتگی به بعد که جنین کامل شده: دیه کامل برای جنین پسر و نصف دیه کامل برای جنین دختر. اگر جنسیت جنین مشخص نباشد، سه چهارم دیه کامل پرداخت می‌شود.

آسیب زدن به فرد مرده هم دیه دارد. بالاترین میزان دیه برای «جنایت بر میت» یک دهم دیه کامل انسان زنده است. برای نمونه، جدا کردن سر میت، جرم است و دیه آن معادل یک دهم دیه کامل (120 میلیون تومان) است. قطع یک دست فرد مرده نیز دیه‌ای معادل یک بیستم دیه انسان زنده را دارد، یعنی 60 میلیون تومان. سوزاندن بدن مرده نیز دیه خودش را دارد.

نکته جالب اینجا است که این دیه به ورثه میت نمی‌رسد و صرف پرداخت بدهی‌های او می‌شود و اگر بدهی نداشت، از طرف او صرف امور خیریه می‌شود.

کلام پایانی 

اکنون و با مطالعه کامل این مقاله، می‌توانید ادعا کنید که با نحوه محاسبه دیه در پزشکی قانونی آشنایی کافی دارید. اگر نکته و نظری در این باره دارید، می‌توانید در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول در ارتباط با محاسبه دیه