تصمیم گیری چیست و چه عواملی بر آن تاثیر دارند؟

زندگی پر از انتخاب است، انتخاب‌هایی که بعضی از آن‌ها، آسان و بعضی دیگر، جدی‌ و مهم هستند. صرف نظر از اینکه یک تصمیم چقدر مهم است، آموختن مهارت‌های تصمیم گیری در زندگی اهمیت زیادی دارد.

موفقیت‌ها و شکست‌هایی که در زندگی شخصی، حرفه‌ای یا اجتماعی کسب می‌کنیم، همگی نتیجه اقداماتی هستند که با توجه به تصمیم‌های خود انجام داده‌ایم.

در حقیقت، کیفیت زندگی و سرنوشت ما با تصمیم‌هایی که می‌گیریم، ارتباط مستقیم دارد. اگر می‌خواهید بدانید تصمیم گیری چیست و چه اهمیتی دارد، این مقاله از ایده آل مگ را تا انتها بخوانید.

تعریف تصمیم گیری

به فرآیند انتخاب بین دو یا چند راهکار صحیح و موثر که همگی آن‌ها می‌توانند ما را به نتیجه مطلوب برسانند، تصمیم گیری می‌گویند.

تصمیم گرفتن تنها زمانی مطرح می‌شود که برای یک موضوع یا مشکل انتخاب‌ها یا راه حل‌های مختلفی وجود داشته باشد. در غیر این صورت، چیزی به نام تصمیم گیری وجود ندارد و همه چیز به ما تحمیل می‌شود.

تصمیم گیری در زندگی شخصی و شغلی ما جایگاه ویژه‌ای دارد. در محیط کار، این تصمیم گیری است که می‌تواند یک سازمان را به اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت خود برساند. هر کاری که یک مدیر می‌خواهد انجام دهد، باید ابتدا درباره آن تصمیم بگیرد.

اهمیت تصمیم گیری

زندگی ترکیبی از لحظات خوب و بد است که برای حل و فصل آن‌ها به تصمیم گیری نیاز داریم. ما هر روز برای جنبه‌های مختلف زندگی خود، از سطح خانواده گرفته تا محیط کار، در حال تصمیم گرفتن هستیم.

تصمیم درست و به موقع می‌تواند تاثیر زیادی روی زندگی ما داشته باشد، از جمله:

• شک و تردید را از بین می‌برد و به ما اطمینان می‌دهد که در مسیر درستی حرکت می‌کنیم.
• تصمیم گرفتن در لحظه مناسب اعتماد به نفس را بهبود می‌بخشد و انگیزه‌ را افزایش می‌دهد. وقتی به موقع تصمیم نمی‌گیریم، سردرگم می‌شویم و نمی‌دانیم که چه کاری باید انجام دهیم.
• وقتی درباره آنچه که می‌خواهیم انجام دهیم، تصمیم می‌گیریم، وقت خود را برای جستجوی سایر چیزها تلف نمی‌کنیم؛ در نتیجه می‌توانیم از وقت خود بهتر استفاده کنیم.
• اگر در زمان مناسب تصمیم‌ صحیح بگیریم، می‌توانیم از منابع و امکانات خود به طور موثر و هوشمندانه استفاده کنیم.
• تصمیم گرفتن به ما این امکان را می‌دهد که به جای سرزنش کردن دیگران مسئولیت‌ها و نقاط ضعف خود را بپذیریم. این کار ما را از احساس گناه دور می‌کند و این قدرت را به ما می‌دهد که به سمت جلو حرکت کنیم.
• افرادی که به موقع تصمیم می‌گیرند، خود و دیگران را از برنامه‌های آینده آگاه می‌کنند؛ در نتیجه، منبع خوبی از اطلاعات را در اختیار همه قرار می‌گیرند که می‌توان از آن برای رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده استفاده کرد.

تصمیم گیری موثر

عوامل زیادی وجود دارند که می‌توانند از تصمیم‌گیری منطقی یا موثر جلوگیری کنند، از جمله:

کافی نبودن اطلاعات

تصمیم گرفتن بدون داشتن اطلاعات کافی بسیار سخت و حتی غیرممکن است. عدم دسترسی به اطلاعات معتبر و قابل اعتماد می‌تواند مانع بزرگی برای تصمیم گیری باشد. در چنین شرایطی باید زمان کافی برای جمع‌آوری اطلاعات در نظر بگیرید و اگر با کمبود وقت مواجه هستید، اطلاعات مورد نیازتان را اولویت‌بندی کنید.

اطلاعات بیش از حد

داشتن اطلاعات فراوان که بخش زیادی از آن هم ممکن است ضد و نقیض باشد، مشکل دیگری است که در فرآیند تصمیم گیری با آن روبرو می‌شوید. معمولا در این شرایط بر سر دوراهی قرار می‌گیرید و نمی‌توانید اطلاعات درست و نادرست را از هم تشخیص دهید.

برای رفع این مشکل بهتر است با افراد آگاه و باتجربه مشورت کنید. همچنین دقیقا مشخص کنید که کدامیک از اطلاعات مهم‌تر هستند و دلیل اهمیت آن‌ها چیست.

زیاد بودن تعداد افراد تصمیم‌گیرنده

تصمیم گرفتن به صورت گروهی کیفیت کار را بهبود می‌بخشد و احتمال بروز خطا و اشتباه را کم می‌کند؛ اما معایبی هم دارد.

تصمیم گیری گروهی به زمان بیشتری نیاز دارد؛ چون همه افراد گروه می‌خواهند نظرات و ارزش‌های خاص آن‌ها لحاظ شود. برای رفع این مشکل باید ضمن توجه به دیدگاه‌ها و نظرات همه افراد، یک نفر مسئولیت تصمیم گیری را بر عهده بگیرد.

منافع اختصاصی

فرآیندهای تصمیم گیری اغلب تحت فشار منافع اختصاصی قرار می‌گیرند. با توجه به اینکه این منافع به طور آشکار بیان نمی‌شوند، شناسایی آن‌ها سخت است؛ اما گاهی اوقات، می‌توان به کمک یک فرد خارج از گروه که در موقعیت مشابهی قرار دارد، آن‌ها را پیدا کرد.

دلبستگی‌های عاطفی

بیشتر مردم به شرایط و وضعیت فعلی خود عادت کرده‌اند و به آن وابسته شده‌اند؛ به همین دلیل، به سختی می‌توانند برای ایجاد تغییر تصمیم بگیرند.

انعطاف‌ناپذیری ذهن مانع بزرگی بر سر راه اصلاحات مثبت به شمار می‌رود. شما باید به هر تجربه به عنوان یک معلم بزرگ نگاه کنید، از تجربه‌های قبلی خود درس بگیرید و ظرفیت تصمیم‌ گیری‌تان را تقویت کنید. به عبارت دیگر، سعی کنید در درجه اول ریسک‌پذیری خود را بهبود بخشید تا بتوانید یک تصمیم خوب بگیرید.

عدم وابستگی عاطفی

گاهی اوقات، بی‌تفاوتی نسبت به یک موضوع تصمیم گرفتن را با مشکل روبرو می‌کند. در این شرایط، تصمیم گیری ساختاریافته به شما در شناسایی مزایا و معایب اقداماتی که می‌توانید انجام دهید، کمک می‌کند.

اصول تصمیم گیری

یکی از سخت‌ترین کارهایی که باید در زندگی انجام دهیم، گرفتن تصمیم‌های قاطعانه است. ترس از نتایج ناشناخته‌ای که ممکن است کسب کنیم، می‌تواند مانع تصمیم گیری ‌شود.

گاهی اوقات هم وقتی می‌خواهیم درباره موضوع خاصی تصمیم بگیریم، دیگران ما را دلسرد می‌کنند یا شروع به انتقاد و عیب‌جویی می‌کنند. برای اینکه بتوانید تصمیم‌های خوبی بگیرید و آن‌ها را عملی کنید، باید با اصول و مراحل تصمیم گیری آشنا باشید:

1. موضوع تصمیم گیری

موضوعات یا مشکلاتی که باید درباره آن‌ها تصمیم بگیرید به دو گروه موضوعات برنامه‌ریزی شده و برنامه‌ریزی نشده تقسیم می‌شوند.

موضوعات برنامه‌ریزی‌ شده به ‌دلیل داشتن ماهیت روتین و تکراری به ‌راحتی قابل تعریف هستند و به همین دلیل معمولا به راه‌ حل‌های ساده و آسان نیاز دارند. اما اگر مسئله‌ای که با آن روبرو هستید برنامه‌ریزی نشده باشد، باید آن را به خوبی تجزیه و تحلیل کنید و با توجه به شرایط تصمیم بگیرید.

2. ساختار سازمانی

ساختار سازمانی نقش مهمی در فرآیند تصمیم گیری دارد. اگر ساختار سازمان سفت و سخت و بسیار متمرکز باشد، اختیار تصمیم گیری به سطح مدیریت محدود می‌شود. در این شرایط احتمال بروز اشتباه و نارضایتی کارکنان افزایش پیدا می‌کند.

برعکس، اگر ساختار سازمان به گونه‌ای باشد که امکان تفویض اختیار و تمرکززدایی را فراهم کند، تصمیم گرفتن به یک فرآیند انعطاف‌پذیرتر، سریع‌تر، موثرتر و قابل قبول‌تر تبدیل می‌شود.

3. تجزیه و تحلیل اهداف و سیاست‌ها

برای اینکه بهتر تصمیم بگیرید، باید اهداف و سیاست‌های خود را تجزیه و تحلیل کنید و تعریف روشنی از آن‌ها داشته باشید. در غیر این صورت، تصمیم گیری بی‌هدف و بدون نتیجه خواهد بود.

4. مطالعه تحلیلی گزینه‌های جایگزین

برای تصمیم گرفتن، مطالعه همه گزینه‌های موجود و بررسی مزایا و معایب آن‌ها ضروری است. این کار به شما کمک می‌کند که انتخاب مناسب‌تری داشته باشید.

5. سیستم ارتباطی مناسب

تصمیم گیری موثر مستلزم وجود سیستمی برای انتقال صحیح اطلاعات به کلیه بخش‌های سازمان است. تا زمانی که این ساختار ایجاد نشود، ناآگاهی از تصمیم‌ها یا گرفتن تصمیم‌های ناآگاهانه می‌تواند باعث سوء تفاهم و عدم هماهنگی شود.

6. در نظر گرفتن زمان کافی

وقتی تحت فشار و استرس قرار می‌گیرید، فکر کردن سخت می‌شود. از سوی دیگر، گاهی اوقات اولین ایده‌ای که به ذهن‌تان می‌رسد، بهترین ایده نیست.

به خودتان این فرصت را بدهید که برای مدتی درباره موضوعی که می‌خواهید در مورد آن تصمیم بگیرید، فکر کرده و گزینه‌های مختلف را ارزیابی کنید. با این حال، مراقب باشید که تصمیم گیری را برای مدت نامحدود به تعویق نیندازید.

7. مطالعه تاثیر یک تصمیم

هر تصمیمی که در هر زمینه‌ای بگیرید، می‌تواند سایر جنبه‌های زندگی شما یا سایر بخش‌های سازمان را تحت تاثیر قرار دهد. با توجه به اینکه تمام فعالیت‌های تجاری به هم مرتبط هستند و نیاز به هماهنگی دارند، لازم است اثرات هر تصمیمی را قبل از اقدام کردن بررسی کنید.

8. مشارکت تصمیم‎‌گیرنده

تصمیم‌گیرنده نباید فقط یک ناظر باشد؛ بلکه باید همانند سایرین در تکمیل کاری که برای آن تصمیم گرفته است، شرکت کند. وقتی فرد تصمیم‌گیرنده  در انجام کار مشارکت می‌کند، می‌تواند به خوبی عملی بودن تصمیم خود را درک کند. این تجربه به او کمک می‌کند که در آینده تصمیم‌‌های بهتری بگیرد.

9. انعطاف پذیری ذهن

تصمیمی که گرفته می‌‌شود نمی‌تواند همه افراد را راضی کند. انعطاف‌پذیری ذهن به تصمیم‌گیرنده این امکان را می‌دهد که با توجه به شرایط تصمیم خود را تغییر داده و همکاری گروه‌های مختلف را جلب کند.

10. بررسی زنجیره اقدامات

تمام فعالیت‌های یک سازمان به طور زنجیره‌ای به هم مرتبط هستند. هر تصمیمی که برای یک بخش گرفته می‌شود، می‌تواند روی سایر بخش‌ها تاثیر داشته باشد؛ بنابراین، قبل از تصمیم گیری باید رابطه زنجیره‌ای بین فعالیت‌های مختلف را در نظر بگیرید.

کلام پایانی

گاهی اوقات در مسیر زندگی به یک دوراهی می‌رسیم که ما را مجبور به تصمیم گیری می‌کند. این تصمیم‌ها می‌توانند بر همه جنبه‌های زندگی ما و حتی زندگی اطرافیان‌مان تاثیر بگذارند. از این نقاط عطف می‌توان به تصمیم گیری در مورد تغییر شغل، خرید یا فروش خانه، پایان یا شروع یک رابطه، فرزندخواندگی، بازنشستگی و… اشاره کرد.

در این شرایط ما باید بتوانیم فرصت را از خطر تشخیص دهیم. برای رسیدن به این هدف باید به خوبی موضوعی را که می‌خواهیم درباره‌ آن تصمیم بگیریم، تجزیه و تحلیل کرده و نقاط ضعف و قوت راه‌های عملی کردن آن را بررسی کنیم.

سوالات متداول