بیماری رفلاکس اسید معده چیست و چه روش‌های درمانی دارد؟

رفلاکس اسید معده یکی از شایع‌ترین بیماری های گوارشی است که به دلیل ورود اسید معده به مری رخ می‌دهد؛ به همین دلیل، به آن «برگشت اسید» یا «رفلاکس معده به مری» هم گفته می‌شود.

اگرچه بسیاری از افراد دو اصطلاح سوزش سر دل و رفلاکس را به جای یکدیگر به‌کار می‌برند، اما آن‌ها با هم متفاوت هستند. در حقیقت، سوزش سر دل یکی از علائم رفلاکس است.

اگر در طول هفته بیش از دو بار سوزش سر دل و ترش کردن را تجربه می‌کنید، احتمالا به‌ بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) مبتلا هستید. چنانچه GERD به موقع درمان نشود، می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند.

آمار نشان می‌دهد که تقریبا 20 درصد مردم از ابتلا به GERD رنج می‌برند و حدود 60 درصد این بیماران زن هستند. این مقاله ایده آل مگ به رفلاکس معده و درمان آن اختصاص دارد. با ما همراه باشید.

چه چیزی باعث بیماری رفلاکس معده می‌شود؟

معده حاوی یک اسید قوی به نام اسید کلریدریک است که به تجزیه مواد غذایی و محافظت از بدن در برابر عوامل بیماری‌زا مانند باکتری‌ها کمک می‌کند.

پوشش داخلی معده به گونه‌ا‌ی ساخته شده است که می‌تواند از معده در برابر این اسید قدرتمند محافظت کند، اما مری به دلیل نداشتن این پوشش حفاظتی، به اسید حساس است.

بین معده و مری یک دریچه عضلانی قرار دارد که اسفکنتر تحتانی مری (LES) نامیده می‌شود. این دریچه هنگام قورت دادن غذا شل و باز می‌شود تا غذا وارد معده شود؛ سپس سفت و بسته می‌شود تا محتویات معده به سمت مری برنگردند.

وقتی این دریچه از کار بیفتد و به درستی بسته نشود، اسید و سایر محتویات معده وارد مری می‌شود. در نتیجه، فرد به رفلاکس معده به مری مبتلا می‌شود که با سوزش سر دل همراه است.

سایر علل احتمالی رفلاکس معده عبارتند از:

• فتق هیاتال: این عارضه زمانی رخ می‌دهد که بخشی از معده به سمت بالای دیافراگم و قفسه سینه حرکت می‌کند. فتق هیاتال باعث می‌شود اسید راحت‌تر وارد مری شود.
• خوردن وعده‌های غذایی حجیم: پرخوری باعث اتساع قسمت فوقانی معده می‌شود؛ در نتیجه، فشار کافی روی اسفنکتر تحتانی مری وجود ندارد و این دریچه به درستی بسته نمی‌شود.
• دراز کشیدن بلافاصله بعد از صرف غذا: دراز کشیدن هم می‌تواند با کاهش فشار روی عملکرد اسفنکتر تحتانی مری تاثیر منفی بگذارد.

عوامل خطر رفلاکس اسید معده

سبک زندگی و بعضی عوامل مرتبط با سلامتی احتمال ابتلا به بیماری رفلاکس معده به مری را افزایش می‌دهند. 

از جمله:

• چاقی
• بارداری
• سیگار کشیدن
• مصرف بعضی از غذاها مانند غذاهای سرخ شده یا گوجه‌فرنگی
• مصرف نوشابه، قهوه یا الکل
• استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئید (NSAIDs) مانند آسپرین یا ایبوپروفن

علائم رفلاکس اسید معده چیست؟

علامت اصلی بیماری رفلاکس معده به مری، برگشت اسید است که باعث احساس سوزش در قفسه سینه، گردن و گلو می‌شود. این علامت شایع ممکن است چند ساعت طول بکشد و معمولا بعد از غذا خوردن و هنگام دراز کشیدن یا خم شدن بدتر می‌شود.

سایر علائم GERD عبارتند از:

• حالت تهوع
• درد قفسه سینه
• درد هنگام بلع غذا
• مشکل در بلع غذا
• سرفه مزمن
• صدای خشن
• بوی بد دهان

محرک‌های غذایی و سایر عوامل مرتبط با رفلاکس اسید معده

بین بعضی از غذاها و بیماری‌ها با رفلاکس اسید ارتباط وجود دارد. در این بخش، به بررسی این عوامل می‌پردازیم.

محرک‌های غذایی

بسیاری از افراد مبتلا به بیماری رفلاکس معده به مری متوجه می‌شوند که بعضی از غذاها و نوشیدنی‌ها در بروز علائم آن‌ها نقش دارند. اگرچه محرک‌ها می‌توانند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند، اما معمولا شامل موارد زیر هستند:

• غذاهای پرچرب (مانند غذاهای سرخ شده و فست فودها)
• مرکبات
• گوجه‌فرنگی و سس گوجه‌فرنگی
• پیاز
• نعناع
• قهوه

اضطراب

گاهی اوقات، بعضی از بیماری‌ها علائم رفلاکس معده به مری را تشدید می‌کنند. بر اساس تحقیقات، اضطراب و سوزش سر دل با هم مرتبط هستند و هنگامی که شدت یکی از آ‌ن‌ها افزایش می‌یابد، دیگری هم تشدید می‌شود.

اگر فکر می‌کنید اضطراب باعث بدتر شدن علائم شما می‌شود، با پزشک در مورد راه‌های مقابله با آن صحبت کنید.

بارداری

بارداری شانس شما را برای ابتلا به رفلاکس اسید معده افزایش می‌دهد؛ به‌علاوه اگر قبل از بارداری به GERD مبتلا باشید، ممکن است بعد از باردار شدن علائم شما بدتر شوند.

تغییرات هورمونی مرتبط با بارداری باعث شل شدن عضلات مری می‌شوند. از سوی دیگر، جنین در حال رشد به شکم شما فشار وارد می‌کند که این امر خطر ورود اسید معده به مری را افزایش می‌دهد.

آسم

غالبا آسم و بیماری رفلاکس معده به مری با هم ایجاد می‌شوند. اگرچه برای کشف ارتباط این دو بیماری به تحقیقات بیشتری نیاز است، اما مشخص شده است که GERD باعث بدتر شدن علائم آسم می‌شود؛ علاوه بر این، آسم و بعضی از داروهای آسم خطر ابتلا به GERD را افزایش می‌دهند.

اگر به آسم و بیماری رفلاکس معده به مری مبتلا هستید، مدیریت هر دو بیماری اهمیت زیادی دارد.

سندرم روده تحریک‌پذیر

سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) روده بزرگ را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به بروز علائم زیر منجر می‌شود:

• درد شکم
• نفخ
• یبوست
• اسهال

تحقیقات نشان داده‌اند که علائم مرتبط با GERD در افراد مبتلا به IBS نسبت به جمعیت عمومی شایع‌تر هستند.

اگر علائم IBS و GERD را تجربه کردید، با پزشک مشورت کنید. ممکن است به اصلاح رژیم غذایی، مصرف دارو یا سایر روش‌های درمانی نیاز داشته باشید.

روش‌ تشخیص رفلاکس معده چیست؟

اگر پزشک به ابتلای شما به GERD مشکوک باشد، یک معاینه بدنی انجام می‌دهد و در مورد علائمی که تجربه کرده‌اید سوال می‌کند.

سپس ممکن است شما را به متخصص گوارش ارجاع دهد یا انجام تست‌های زیر را توصیه کند:

• آزمایش 24 ساعته pH مری: یک لوله کوچک از طریق بینی به مری فرستاده می‌شود تا حسگر pH که نوک آن قرار دارد، میزان اسیدی شدن مری را اندازه‌گیری کرده و داده‌ها را به یک کامپیوتر قابل حمل ارسال کند. شما می‌توانید از این لوله به مدت 24 ساعت استفاده کنید. تست pH مری استاندارد طلایی برای تشخیص GERD در نظر گرفته می‌شود.
• ازوفاگرام: پس از نوشیدن محلول باریم، از تصویربرداری با اشعه ایکس برای بررسی دستگاه گوارش فوقانی استفاده می‌شود.
• آندوسکوپی فوقانی: یک لوله انعطاف‌پذیر با یک دوربین کوچک وارد مری می‌شود تا آن را بررسی کرده و در صورت نیاز از بافت آن نمونه‌برداری کند.
• مانومتری مری: یک لوله انعطاف‌پذیر از طریق بینی وارد مری می‌شود تا قدرت عضلات آن را اندازه‌گیری کند.

بیماری رفلاکس معده چگونه درمان می‌شود؟

برای درمان بیماری رفلاکس معده به مری، ممکن است پزشک مصرف داروهای زیر را توصیه کند:

آنتی اسیدها

آنتی اسیدها یا داروهای ضداسید معمولا برای درمان علائم خفیف رفلاکس اسید و GERD استفاده می‌شوند. اگر متوجه شدید که تقریبا هر روز از آنتی اسید استفاده می‌کنید، ممکن است به داروی قوی‌تری نیاز داشته باشید.

معمولا آنتی اسیدها حاوی کربنات کلسیم، بی‌کربنات سدیم، آلومینیوم و هیدروکسید منیزیم هستند. این ترکیبات با کاهش اسیدیته محتویات معده باعث تسکین سریع اما کوتاه‌مدت علائم رفلاکس می‌شوند.

مسدودکننده‌های گیرنده H2

مسدودکننده‌های گیرنده H2 مانند سایمتیدین و فاموتیدین تولید اسید معده را کاهش می‌دهند. بسیاری از این داروها بدون نیاز به نسخه پزشک در دسترس هستند، اما برای مصرف دوزهای بالا به تجویز پزشک نیاز دارید.

یکی از مسدودکننده‌های گیرنده H2 رانیتیدین است که اخیرا مصرف آن به دلیل داشتن یک ماده سرطان‌زا ممنوع اعلام شده است.

مهارکننده‌های پمپ پروتون

مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPI) مثل امپرازول و رابپرازول میزان اسید تولید شده توسط معده را کاهش می‌دهند.

از آنجاکه این داروها نسبت به مسدودکننده‌های H2 عملکرد بهتری دارند، برای بهبود پوشش مری مفیدتر هستند. اگر برای مدت نسبتا طولانی با رفلاکس اسید معده دست و پنجه نرم کنید، ممکن است پوشش مری آسیب ببیند.

همانند مسدودکننده‌های H2، می‌توانید مهارکننده‌های پمپ پروتون را بدون نسخه بخرید یا از دوزهای بالاتر آن‌ها که توسط پزشک تجویز می‌شوند استفاده کنید.

آنتی اسیدهای آلژینات

گاویسکون آنتی اسیدی است که عملکرد آن با سایر داروهای ضداسید کمی فرق می‌کند. این دارو علاوه بر یک ترکیب ضداسید، یک اسید آلژینیک هم دارد.

اسید آلژینیک با ایجاد یک سد مکانیکی در برابر اسید معده و تشکیل یک ژل کف‌آلود که در بالای معده قرار می‌گیرد، به کاهش علائم رفلاکس کمک می‌کند؛ در نتیجه هر رفلاکسی نسبتا بی‌ضرر می‌شود، چون به جای اسید معده که می‌تواند به مری آسیب برساند از اسید آلژینیک تشکیل شده است.

آیا رفلاکس معده با اصلاح سبک زندگی درمان می‌شود؟

اصلاح سبک زندگی و پیروی از رژیم غذایی سالم  به کاهش رفلاکس اسید معده کمک می‌کند. اگر در حال دست و پنجه نرم کردن با این بیماری آزاردهنده هستید، با رعایت نکات زیر علائم‌تان را تسکین دهید:

وزن خود را کنترل کنید

اگرچه سوزش سر دل ممکن است برای هر کسی اتفاق بیفتد، اما به نظر می‌رسد که بیماری رفلاکس معده به مری در بزرگسالان چاق یا دارای اضافه وزن شایع‌تر است.

اضافه وزن، به خصوص در ناحیه شکم، فشار زیادی روی معده وارد می‌کند و به دلیل جلوگیری از بسته شدن اسفنکتر تحتانی مری خطر برگشت اسید را افزایش می‌دهد.

اگر از چاقی رنج می‌برید، با پیروی از رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم وزن‌تان را کاهش دهید.

غذاها و نوشیدنی‌های مضر را بشناسید

بعضی از غذاها و نوشیدنی‌ها می‌توانند خطر رفلاکس اسید معده را افزایش دهند. سعی کنید از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های زیر اجتناب کنید:

• سس گوجه‌فرنگی و سایر محصولات حاوی گوجه‌فرنگی
• غذاهای پرچرب، مانند فست فودها و غذاهای سرخ شده
• مرکبات و آب مرکبات
• کافئین
• شکلات
• سیر
• پیاز
• نعناع
• نوشیدنی‌های الکلی

با محدود کردن یا اجتناب از این محرک‌ها، ممکن است علائم کمتری را تجربه کنید.

کمتر غذا بخورید و کمی بیشتر بنشینید

خوردن وعده‌های غذایی کم حجم فشار کمتری به معده وارد می‌کند که این امر می‌تواند از برگشت اسید معده به سمت مری جلوگیری کند. با کاهش غذای مصرفی خود می‌توانید سوزش سر دل را تسکین دهید و به طور کلی کالری کمتری دریافت کنید.

همچنین مهم است که بعد از غذا خوردن از دراز کشیدن خودداری کنید؛ چراکه انجام این کار می‌تواند باعث سوزش سر دل شود. متخصصان توصیه می‌کنند برای جلوگیری از سوزش سر دل در طول شب، هنگام خواب سر خود را بالاتر از بدن قرار دهید.

غذاهایی بخورید که به تسکین رفلاکس کمک می‌کنند

هیچ غذایی نمی‌تواند رفلاکس اسید را درمان کند، اما تغییر رژیم غذایی ممکن است کمک‌کننده باشد.

آکادمی پزشکان خانواده آمریکا خوردن وعده‌های غذایی کم چرب و پرپروتئین را توصیه می‌کند. کاهش مصرف چربی در رژیم غذایی می‌تواند علائم شما را تسکین دهد، در حالی که دریافت پروتئین و فیبر کافی شما را سیر نگه می‌دارد و از پرخوری جلوگیری می‌کند.

از پوشیدن لباس‌های تنگ خودداری کنید

لباس‌های تنگ باعث تشدید علائم بیماری رفلاکس معده به مری می‌شوند؛ چون فشار غیرضروری به شکم وارد می‌کنند.

شما باید در لباسی که می‌پوشید احساس راحتی داشته باشید؛ همچنین بهتر است از بستن کمربندهای سفت خودداری کنید.

سیگار کشیدن را ترک کنید

اگر سیگار می‌کشید و به سوزش سر دل یا رفلاکس اسید معده مبتلا هستید، ترک سیگار می‌تواند به بهبود بیماری شما کمک کند.

استعمال دخانیات به اسفنکتر تحتانی مری که مسئول جلوگیری از برگشت اسید معده است، آسیب می‌رساند. وقتی عضلات این اسفنکتر در اثر سیگار کشیدن ضعیف می‌شوند، ممکن است به طور مکرر سوزش سر دل را تجربه کنید.

از تکنیک‌های آرام‌سازی کمک بگیرید

بیماری رفلاکس معده به مری به خودی خود می‌تواند بسیار استرس‌زا باشد. از آنجاکه عضلات مری نقش زیادی در جلوگیری از برگشت اسید معده ایفا می‌کنند، یادگیری تکنیک‌هایی که می‌توانند ذهن و بدن را آرام کنند، مفید است.

برای اینکه سطح استرس خود را کاهش دهید، در طول روز یوگا، مدیتیشن و تنفس عمیق را امتحان کنید.

معایب درمان‌های خانگی برای رفلاکس معده چیست؟

بعضی از افراد ترجیح می‌دهند که برای درمان سوزش سر دل به سراغ داروهای خانگی بروند. بعضی از درمان‌های خانگی ممکن است به تسکین رفلاکس خفیف کمک کنند، اما اگر به GERD مبتلا باشید، به احتمال زیاد با یک مشکل مزمن سر و کار دارید.

مشکلات مزمن سلامتی با تغییر سبک زندگی کاهش می‌یابند، اما معمولا به یک نوع مداخله پزشکی هم نیاز دارند. وقتی صحبت از مشکلات مزمن به میان می‌آید، بهتر است در مقابل تمایل به خوددرمانی مقاومت کرده و قبل از شروع هر گونه درمان جدید با پزشک مشورت کنید.

در ادامه، شما را با چند درمان خانگی که ممکن است مضرات آن‌ها بیشتر از فوایدشان باشد، آشنا می‌کنیم:

نوشیدن محلول جوش شیرین و آب

از آنجاکه جوش شیرین قلیایی است، این توانایی را دارد که به خنثی کردن اسیدیته کمک کند. مصرف جوش شیرین در مقادیر کم عمدتا بی‌خطر است، اما این ماده سرشار از سدیم است و مصرف بیش از حد آن ممکن است به ایجاد عوارض جانبی منجر شود.

مصرف زنجبیل

زنجبیل یک داروی خانگی رایج برای درمان حالت تهوع و ترش کردن معده است، اما هنوز مشخص نیست که آیا واقعا می‌تواند به رفع علائم خفیف سوزش سر دل کمک کند یا خیر. از سوی دیگر، بعضی از مطالعات نشان داده‌اند که مصرف بیش از حد زنجبیل باعث سوزش سر دل می‌شود.

نوشیدن شیر

به دلیل قلیایی بودن شیر، نوشیدن آن اغلب به عنوان راهی برای کاهش علائم سوزش سر دل پیشنهاد می‌شود. ممکن است شیر در ابتدا باعث بهبود علائم شما شود، اما وقتی هضم می‌شود چربی و پروتئین موجود در آن می‌توانند علائم سوزش سر دل را بدتر کنند. احتمالا تحمل شیر کم‌ چرب برای بعضی از افراد آسان‌تر است.

جویدن آدامس

با توجه به اینکه بزاق کمی قلیایی است، بعضی از افراد بر این باورند که پس از غذا خوردن تحریک ترشح آن با جویدن آدامس به خنثی کردن اسیدیته در دهان و گلو کمک می‌کند. اگرچه نتایج یک مطالعه کوچک از این ایده حمایت می‌کند، اما باید در این زمینه تحقیقات بیشتری انجام شود.

آیا رفلاکس اسید معده با جراحی درمان می‌شود؟

در بیشتر موارد، تغییر سبک زندگی و داروها برای پیشگیری و تسکین علائم رفلاکس کافی هستند؛ اما گاهی اوقات، به جراحی نیاز است. برای مثال، اگر به عوارض GERD مبتلا شوید یا تغییر سبک زندگی و داروها به تنهایی علائم شما را متوقف نکنند، ممکن است پزشک جراحی را توصیه کند.

انواع مختلفی از جراحی برای درمان رفلاکس وجود دارد، از جمله فوندوپلیکاسیون (قسمت بالای معده در اطراف مری دوخته می‌شود) و جراحی چاقی (معمولا زمانی توصیه می‌شود که پزشک به این نتیجه برسد که GERD ممکن است با اضافه وزن بیش از حد تشدید شود).

عوارض اصلی بیماری رفلاکس معده چیست؟

در اکثر افراد، بیماری رفلاکس معده به مری عوارض جدی ایجاد نمی‌کند؛ اما در موارد نادر، درمان نکردن آن می‌تواند در درازمدت به بروز مشکلات زیر منجر شود:

• ازوفاژیت: پوشش داخلی مری ملتهب است و در بعضی موارد به ایجاد زخم و خونریزی منجر می‌شود.
• تنگی مری: آسیب ناشی از اسید معده به ایجاد اسکار (جای زخم) در مری و اختلال بلع منجر می‌شود. در این شرایط، به دلیل باریک یا سفت شدن مری، غذا در آن گیر می‌کند.
• مری بارت: یک عارضه جدی است که در مبتلایان به آن مواجهه طولانی‌مدت با اسید معده باعث تغییر سلول‌ها و بافت‌های پوشاننده مری می‌شود؛ به طوری که سلول‌های تغییر یافته پتانسیل تبدیل شدن به سلول‌های سرطانی را دارند.

کلام پایانی

رفلاکس اسید معده زمانی اتفاق می‌افتد که اسید معده وارد مری می‌شود. رفلاکس به ندرت نگران‌کننده است؛ اما اگر بیش از دو بار در هفته رخ دهد، ممکن است نشانه یک بیماری زمینه‌ای باشد. درمان نکردن رفلاکس به مشکلات جدی مانند آسم و تغییرات ساختاری مری منجر می‌شود.

تغییر سبک زندگی، برای مثال ترک سیگار، خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر، اجتناب از مصرف غذاهای محرک و کاهش وزن به درمان رفلاکس اسید کمک می‌کند.

اگر این راهکارها نتوانند علائم شما را تسکین دهند، پزشک برایتان دارو می‌نویسد یا استفاده از داروهای بدون نسخه را توصیه می‌کند؛ همچنین در موارد نادر، ممکن است به جراحی نیاز داشته باشید.

آیا تا به حال این بیماری شایع را تجربه کرده‌اید؟ برای درمان علائم خود از چه راهکارهایی استفاده می‌کنید؟ خوشحال می‌شویم که تجربیات و سوالات خود را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول