آموزش همه نکات و ترفندهای کاشت نهال پسته

پسته هم بسیار مغذی است و هم طعم دلپذیری دارد؛ به همین دلیل، یکی از پرطرفدارترین تنقلات عید نوروز و شب یلدا است. از پسته در صنایع غذایی، بستنی‌سازی و شیرینی‌پزی هم استفاده می‌شود.

جالب است بدانید که مصرف پسته به 300 هزار سال قبل برمی‌گردد. در حال حاضر، پسته در بسیاری از نقاط جهان از جمله ایران کاشته می‌شود. ایران، آمریکا و ترکیه از کشورهایی هستند که بخش قابل توجهی از محصول تولید شده خود را به سایر کشورها صادر می‌کنند.

روش‌های مختلفی برای کاشت نهال پسته وجود دارد. حتی این گیاه را می‌توان در داخل گلدان هم کاشت. در مقاله امروز ایده آل مگ نحوه کاشت درخت پسته را توضیح می‌دهیم. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.

ویژگی‌های درخت پسته

قبل از اینکه نحوه کاشت نهال پسته را توضیح دهیم، بهتر است با این درخت و ویژگی‌های آن آشنا شوید. پسته یک گیاه نیمه گرمسیری از خانواده آناکاردیاسه است که خاستگاه آن به آسیای میانه و خاورمیانه برمی‌گردد. گیاهان خانواده آناکاردیاسه به شکل درخت و درختچه هستند. ارتفاع درخت پسته به 5 تا 15 متر می‌رسد.

پسته یک درخت دوپایه است، یعنی گل‌های نر و ماده آن روی درخت‌های جداگانه قرار دارند؛ بنابراین، در اطراف درخت‌های ماده باید تعدادی درخت نر بکارید تا گرده‌افشانی توسط باد انجام شود و درخت‌های ماده میوه دهند.

برای کسب بهترین نتیجه توصیه می‌شود نسبت درخت نر به درخت ماده 1 به 8 یا 1 به 10 باشد؛ البته در بعضی از نقاط جهان این نسبت 1 به 15 است. در صورتی که تعداد درختان نر در مقایسه با درختان ماده خیلی کم باشد، گرده‌افشانی کاهش می‌یابد.

گرده‌افشانی درخت پسته

گل‌های نر و ماده درخت پسته گلبرگ ندارند و قبل از تشکیل برگ‌ها به وجود می‌آیند. درختان نر زودتر از درختان ماده شکوفا می‌شوند، اما پس از آن‌ها برگ‌های خود را از دست می‌دهند.

در این روش، دانه‌های گرده‌ جمع‌آوری شده و در شرایط مناسب نگهداری می‌شوند تا پس از شکوفه دادن درختان ماده به روی آن‌ها منتقل شوند.

بعد از ظاهر شدن کلاله گل‌های ماده از محور خوشه، گرده‌افشانی شروع می‌شود. طی این فرآیند، گرده‌ها به کمک باد از درختان نر آزاد شده و به کلاله چسبناک درختان ماده مننقل می‌شوند تا جوانه‌زنی انجام شود.

پس از جوانه‌زنی، لوله گرده رشد می‌کند و برای لقاح خود را به تخمدان می‌رساند. هر دانه گرده دو هسته زایشی دارد که یکی از آن‌ها با تخمک ترکیب می‌شود و گیاهچه را به وجود می‌آورد. هسته زایشی دوم یک بافت ذخیره‌ای به نام آندوسپرم را تشکیل می‌دهد که همان بخش خوراکی پسته است.

بارندگی و گرد و غبار زیاد روی گرده‌افشانی درختان پسته تاثیر منفی دارد. بارندگی دانه‌های گرده را خیس می‌کند و باعث می‌شود نتوانند به خوبی از روی گل‌های نر جدا شوند.

گرد و غبار هم از قرار گرفتن دانه‌های گرده روی کلاله گل‌های ماده جلوگیری می‌کند. بعضی از ذرات گرد و غبار شبیه دانه‌‌های گرده هستند و با انتقال روی کلاله باعث تحریک آن می‌شوند، اما چون نمی‌توانند عمل تلقیح را انجام دهند، پسته پوک به وجود می‌آورند.

انواع درخت پسته

در ایران، درخت پسته انواع مختلفی دارد که بعضی از آن‌ها از شهرت بیشتری برخوردارند و به صورت گسترده کشت می‌شوند. تفاوت‌ بین گونه‌های مختلف پسته به خصوصیات درخت، شکل جوانه، زمان گلدهی و میوه‌دهی و ظاهر محصول نهایی مربوط می‌شود. از محبوب‌ترین انواع پسته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

پسته اوحدی

پسته اوحدی بخش زیادی از باغات کرمان و درصد قابل توجهی از صادرات را به خود اختصاص داده است. این پسته به دلیل شکل گردی که دارد به نام پسته فندقی هم شناخته می‌شود.

ارتفاع درخت پسته اوحدی متوسط است و محصول آن در اواخر شهریور ماه برداشت می‌شود. از پسته فندقی در کارخانه‌های صنایع غذایی به وفور استفاده می‌شود.

پسته اکبری

پسته اکبری یکی از معروف‌ترین گونه‌های پسته در ایران است که میوه درشت و تخم‌مرغی شکل دارد. پسته اکبری از طعم بسیار خوب و کیفیت بسیار بالایی برخوردار است؛ به همین دلیل، یک نوع پسته صادراتی محسوب می‌شود که می‌تواند سود زیادی نصیب باغدار کند.

پسته کله قوچی

از سایر ارقام مهم پسته در ایران می‌توان به پسته کله قوچی اشاره کرد که شبیه پسته اوحدی است، اما در مقایسه با آن بزرگ‌تر است. در حقیقت، پسته کله قوچی از سایر انواع پسته وزن بیشتری دارد و درشت‌تر است.

شهریور ماه بهترین زمان برای برداشت پسته کله قوچی است. این درخت به گرما مقاوم است، اما سرمای بهار و گرمای بسیار شدید را تحمل نمی‌کند؛ به‌علاوه، نسبت به کمبود آب و مواد غذایی حساسیت زیادی دارد.

پسته احمد آقایی

پسته احمد آقایی هم یکی از گونه‌های پرطرفدار و بازارپسند است که کاشت آن می‌تواند سودآوری زیادی به همراه داشته باشد. میوه این درخت بسیار خوشمزه است و ظاهر کشیده شبیه بادام دارد.

گلدهی این درخت از اوایل فروردین ماه شروع شده و میوه آن در شهریور ماه برداشت می‌شود. پسته احمد آقایی باردهی خیلی خوبی دارد، به طوری که از هر هکتار آن سه تن میوه به دست می‌آید. با بالغ شدن درخت میزان باردهی به هشت تن در هر هکتار می‌رسد.

پسته سفید نوق

پسته سفید نوق درخت دیگری است که محصول آن در اواخر شهریور برداشت می‌شود. میوه این درخت ظاهر کشیده و بادامی شکل دارد. از مهم‌ترین ویژگی‌های پسته سفید نوق می‌توان به مقاومت بالای آن نسبت به خشکی و کم آبی اشاره کرد.

پسته قزوین

پسته قزوین یا پسته کله بزی همان‌طور که از نام آن مشخص است در استان قزوین کاشته می‌شود. میوه این درخت کوچک، کشیده و بادامی شکل است و در مرداد ماه می‌رسد.

پسته قزوین چربی بالایی دارد و به راحتی ورقه ورقه می‌شود؛ به همین دلیل، در صنایع غذایی و صنایع شیرینی‌پزی کاربرد زیادی دارد و از آن برای تهیه خلال استفاده می‌شود.

پسته قزوین نسبت به خشکی هوا و کم آبی مقاوم است، اما نیاز آن به آب باید به دقت تامین شود.

پسته شاه پسند دامغان

پسته شاه پسند دامغان در شهر دامغان رشد می‌کند، اما می‌توان آن را در سایر مناطق کشور هم کاشت. میوه این درخت بادامی شکل و کشیده است و در اواخر شهریور ماه برداشت می‌شود.

پسته خنجری دامغان

پسته خنجری گونه دیگری است که منشاء آن به شهر دامغان و استان سمنان برمی‌گردد. این پسته هم ظاهر بادامی شکل دارد و در بیشتر مناطق ایران می‌تواند رشد کند.

زمان برداشت محصول

تقریبا پنج تا 6 سال طول می‎کشد که درخت پسته شروع به تولید محصول کند، اما در بعضی از گونه‌ها ممکن است این زمان کوتاه‌تر بوده و به سه سال برسد؛ بنابراین، به طور کلی باید برای پرورش درخت پسته و بهره‌مندی از مزایای اقتصادی آن صبور باشید.

بعد از 20 سال، میزان باردهی درخت پسته به اوج خود می‌رسد. یکی از ویژگی‌های مهم این گیاه، عمر طولانی آن است. با مراقبت صحیح، درخت پسته برای سالیان سال روی کره زمین باقی خواهد ماند و حتی ممکن است تا 300 سال عمر کند.

معمولا پسته در اواخر تابستان و اوایل پاییز برداشت می‌شود. میزان محصول به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهم‌ترین آن نوع خاک است. میزان نفوذپذیری خاک روی محصول تاثیر مستقیم دارد، چون به توزیع بهتر آب و مواد مغذی کمک می‌کند.

خواص پسته

میوه درخت پسته طعم دلپذیری دارد و حاوی مواد مغذی فراوانی است. 30 گرم پسته که تقریبا معادل 49 عدد پسته است، 159 کالری انرژی دارد و از 5/7 گرم پروتئین، 7/7 گرم کربوهیدرات، 12/8 گرم چربی و 3 گرم فیبر تشکیل شده است.

پسته فاقد کلسترول است و منبع خوب منگنز، فسفر، مس و ویتامین B6 محسوب می‌شود؛ علاوه بر این، غنی از پتاسیم است. در حقیقت، 60 گرم پسته بیشتر از یک عدد موز بزرگ پتاسیم دارد و میزان فیبر آن به اندازه یک لیوان کلم بروکلی پخته شده است.

انواع روش‌های کاشت نهال پسته

روش‌های مختلفی برای کاشت درخت پسته وجود دارد که در این بخش به سه مورد آن‌ها اشاره می‎‌کنیم.

کاشت بذر در زمین

برای کاشت بذر در زمین باید در اواخر اسفند یا اوایل بهار اقدامات لازم را انجام دهید. بذرها را 24 تا 48 ساعت در آب خیس کرده و سپس آبکشی کنید. در مرحله بعد، آن‌ها را به کمک سموم قارچ‌کش ضدعفونی کنید.

بذرها را داخل یک کیسه پارچه‌ای بگذارید و آن‌ها را به مدت چهار تا پنج روز مرطوب نگه دارید تا جوانه بزنند. پس از آن، بذرها را با استفاده از قارچ‌کش ضدعفونی کنید و در زمین بکارید. عمق چاله کاشت باید دو تا پنج برابر اندازه بذر باشد.

کاشت نهال پسته در گلدان

اوایل بهار برای کاشت نهال پسته در گلدان مناسب است.

کیسه‌های سیاه رنگ با قطر 10 تا 15 سانتی‌متر و ارتفاع 25 تا 30 سانتیمتر را با کود زراعی، کود حیوانی و ماسه پر کنید؛ سپس بذرهایی را که از قبل خیس کرده‌اید در عمق دو تا سه سانتی‌متری خاک بکارید. وقتی جوانه‌زنی بذرها شروع شد آن‌ها را به داخل گلدان منتقل کنید.

کاشت درخت پسته در خزانه

بذرها را خیس کنید و آن‌ها در زمینی که مساحت آن 10 الی 30 متر است بکارید. بین بذرها باید 10 تا 15 سانتی‌متر فاصله در نظر بگیرید.

هر هفت روز یک‌بار بذرها را آبیاری کنید تا تبدیل به نهال شوند. می‌توانید نهال‌‌ها را یک تا دو سال در همین زمین نگه داشته و سپس آن‌ها را به زمین اصلی منتقل کنید.

آب مورد نیاز برای درخت پسته مناطق مختلف

درخت پسته به آبیاری روزانه نیاز ندارد؛ به همین دلیل، می‌تواند در مناطق گرمسیر به خوبی رشد کند.

آبیاری درخت پسته به روش‌های مختلفی انجام می‌شود:

• آبیاری غرقابی: در سال اول و دوم کشت باید هر هفت روز یک‌بار به درخت آب داد. از سال سوم تا نهم (شروع محصول‌دهی) آبیاری هر 14 تا 20 روز یک‌بار و در درختان بارور هر 25 تا 35 روز یک‌بار انجام می‌شود.
• آبیاری قطره‌ای: در این روش ابتدا نهال‌ها یک روز در میان آبیاری می‌شوند، اما از سال دوم تا سوم هر هفت روز یک‌بار و بعد از آن هر 10 تا 15 روز یک‌بار به آبیاری نیاز است.

به طور کلی، درختان پسته در فصل رشد (از اول فروردین تا پایان آبان) به 700 تا 750 میلی‌لیتر آب نیاز دارند. اگر در مناطق سردسیر با بارش مداوم زندگی می‌کنید. باران می‌تواند نیاز درخت پسته را به آب تامین کند.

بهترین خاک برای کاشت نهال پسته

درخت پسته می‌تواند در بیشتر خاک‌ها رشد کند، اما خاک‌هایی که به خوبی زهکشی شده‌اند و بافت لومی یا شنی دارند را ترجیح می‌دهد.

خاک‌های رسی آب زیادی را در خود نگه می‌دارند و باعث پوسیدگی‌ ریشه می‌شوند؛ به همین دلیل، برای کاشت نهال پسته مناسب نیستند.

خاک‌هایی که کمی قلیایی هستند (pH بین هفت تا هشت) برای درختان پسته گزینه مناسب‌تری محسوب می‌شوند. با استفاده از اسید یا گوگرد می‌توان pH خاک را تنظیم کرد.

کوددهی مناسب تاثیر چشمگیری روی رشد درخت و محصول نهایی آن دارد. توصیه می‌شود دو بار در سال به درخت پسته کود بدهید. در فصل پاییز و زمستان، از کود حیوانی و در دوره آبیاری درخت، از کودهای شیمیایی ازته و فسفره استفاده کنید.

علائم کمبود مواد مغذی

درخت پسته برای رشد و تولید محصول باکیفیت به مواد مغذی مختلفی نیاز دارد. معمولا با بررسی برگ‌ها، شاخه‌ها و سایر ویژگی‌های ظاهری گیاه می‌توان به کمبود مواد مغذی در آن پی برد.

کمبود نیتروژن

نیتروژن به تولید پروتئین گیاهی در میوه پسته کمک می‌کند؛ در نتیجه، کمبود آن کیفیت محصول را کاهش می‌دهد.

کمبود نیتروژن روی رشد برگ‌ها و شاخه‌های گیاه تاثیر می‌گذارد و باعث می‌شود برگ‌های پایینی درخت کم‌رنگ‌تر و کوچک‌تر باشند. در فصل پاییز، کمبود نیتروژن به ریزش زودهنگام برگ‌ها منجر می‌شود.

کمبود فسفر

ناکافی بودن فسفر رشد ریشه‌ را کاهش می‌دهد و ساقه‌ها را باریک‌تر می‌کند. دیر باز شدن جوانه‌ها و رنگ پریده بودن برگ‌های سبز هم از علائم کمبود فسفر است.

کمبود فسفر باعث می‌شود برگ‌های پیر تیره‌تر به نظر برسند؛ همچنین نقطه‌های سوخته در حاشیه برگ‌های پیر ایجاد می‌کند که به تدریج باعث خشک شدن برگ‌ها و ریزش آن‌ها می‌شود.

کمبود پتاسیم

کمبود پتاسیم با تغییر رنگ برگ‌های درخت پسته مشخص می‌شود. وقتی درخت پتاسیم کافی دریافت نمی‌کند، برگ‌ها کم‌رنگ می‌شوند و بخش زیرین آن‌ها به رنگ قهوه‌ای یا خاکستری درمی‌آید. برگ‌های پیر سریع‌تر از برگ‌های جوان به کمبود پتاسیم واکنش نشان می‌دهند.

کمبود کلسیم

کمبود کلسیم را هم می‌توان از روی ویژگی‌های ظاهری درخت تشخیص داد. اگر کلسیم کافی در اختیار درخت پسته قرار نگیرد، برگ‌های جوان چروکیده می‌شوند و نوک آن‌ها به سمت بالا یا پایین لوله می‌شود.

کمبود منیزیم

منیزیم برای تولید کلروفیل ضروری است؛ بنابراین، کمبود آن مقدار کلروفیل را کاهش می‌دهد و باعث زرد شدن برگ‌های پیر می‌شود. درختی که منیزیم کافی دریافت نمی‌کند رشد خوبی ندارد.

کمبود آهن

علائم کمبود آهن ابتدا در برگ‌های جوان ظاهر می‌شود و به تدریج روی تمام برگ‌ها تاثیر می‌گذارد. کمبود این ماده معدنی مهم باعث زرد شدن برگ‌ها می‌شود. کمبود آهن روی رشد میوه پسته هم تاثیر منفی دارد و آن را پوک می‌کند.

کمبود روی

روی به رشد لوله گرده کمک می‌کند؛ به همین دلیل، کمبود آن می‌تواند فرآیند گرده‌افشانی و لقاح را مختل کند. در صورت کمبود روی، جوانه‎‌های درخت دیرتر از موعد باز می‌شوند؛ به‌علاوه، ممکن است سرشاخه‌ها خشک شوند و اندازه میوه کاهش پیدا کند.

کمبود مس

کمبود مس با سوختگی برگ‌ها در تابستان شروع شده و به تدریج به ریزش آن‌ها منجر می‌شود. شاخه‌های درختی که با کمبود مس مواجه است تیره رنگ می‌شوند و ممکن است به شکل عصا به سمت پایین خم شوند.

مراقبت از نهال پسته

آفت از مشکلات مهمی است که احتمال دارد بعد از کاشت نهال پسته با آن مواجه شوید. آفت‎‌ها بر اساس میزان خسارتی که به درخت پسته وارد می‌کنند به سه دسته تقسیم می‌شوند:

• آفت‌های درجه اول: هر سال به باغ‌های پسته حمله کرده و خسارت زیادی به درختان وارد می‌کنند؛ به همین دلیل، مبارزه با آن‌ها اهمیت زیادی دارد.
• آفت‌های درجه دوم: معمولا از نظر اقتصادی خسارت زیادی به درختان پسته وارد نمی‌کنند، اما در بعضی از مناطق یا در بعضی از سال‌ها ممکن است تاثیر زیادی روی محصول داشته باشند.
• آفت‌های درجه‌ سوم: به ندرت جمعیت این آفت‌ها به حدی افزایش می‌یابد که بتواند به درختان پسته آسیب وارد کند.

در ادامه مطلب، با چند نمونه از شایع‌ترین آفات درخت پسته آشنا می‌شوید.

پسیل پسته

پسیل پسته یکی از مهم‌ترین آفات درجه اول باغ‌های پسته است. عسلک دفع شده از انتهای بدن این حشره در مجاورت هوا خشک شده و به دانه‌هایی شبیه شکر تبدیل می‌شود که روی برگ‌های زیرین درخت می‌ریزند؛ به همین دلیل، به این آفت شیره خشک هم می‌گویند.

برای مبارزه با پسیل پسته از کارت‌های زرد و سموم (مثل کنسالت، انویدور، میتاک و دارتون) استفاده می‌شود.

پروانه چوب‌خوار پسته

پروانه چوب‌خوار پسته هم یکی از آفات درجه اول است که در اکثر مناطق کشور دیده می‌شود. طول این حشره چهار میلی‌متر است و هنگام باز کردن بال‌ها عرض آن به 10 تا 12 میلی‌متر می‌رسد. روی بال‌های پروانه چوب‌خوار دو لکه زرد رنگ وجود دارد.

هر حشره ماده روی قسمت‌های مختلف درخت پسته 49 تا 54 تخم می‌گذارد. لاروهای پروانه یا وارد شاخه می‌شوند و از مغز چوب تغذیه می‌کنند، یا با تغذیه کردن از مغز محور خوشه باعث از بین رفتن میوه‌ها می‌شوند.

هرس کردن شاخه‌های آلوده بهترین راه حل برای مبارزه با پروانه چوب‌خوار است. راهکار دیگر این است که فاصله بین درختان پسته افزایش پیدا کند؛ چون این حشره از نظر پرواز کردن فعال نیست.

سن‌های زیان‌آور پسته

سن‌های زیان‌آور پسته می‌توانند از مرحله تشکیل میوه تا رسیدن کامل آن از گیاه تغذیه کرده و به آن خسارت وارد کنند. سن‌های زیان‌آور باعث سیاه شدن و ریزش میوه‌ها می‌شوند.

در سال‌های اخیر، به دلیل از بین رفتن دشمنان طبیعی این آفت، میزان آن در باغ‌های پسته به طور قابل توجهی افزایش یافته است؛ به همین دلیل، به نظر می‌رسد که به تدریج بعد از پسیل پسته و پروانه چوب‌خوار به عنوان سومین آفت مهم درختان پسته مطرح شود.

اگر جمعیت سن‌ها زیاد بود، با نظر کارشناس سم‌پاشی کنید. معمولا استفاده از تیودان یا اندوسولفان با نسبت دو در هزار و فنتیون با نسبت 1/5-1 در 1000 می‌تواند روی سن‌ها تاثیر بگذارد.

کاشت نهال پسته در مناطق سردسیر

در مناطق سردسیر نباید نهال پسته را در ابتدای زمستان بکارید، چون درخت دچار سرمازدگی می‌شود و از بین می‌رود؛ بنابراین، توصیه می‌شود تا تمام شدن زمستان صبر کنید. درمناطق سردسیر بهترین زمان برای کاشت نهال پسته اواخر اسفند ماه است.

اگر در منطقه نیمه سردسیر زندگی می‌کنید، می‌توانید نهال پسته را در فصل پاییز بکارید. این کار را باید در هفته‌های اول پاییز انجام دهید تا ریشه نهال قبل از فرا رسیدن زمستان در خاک تثبیت شود.

کلام پایانی

درخت پسته محصول پرطرفدار و گران‌قیمتی دارد و به همین دلیل کاشت آن می‌تواند از نظر اقتصادی بسیار پرسود باشد؛ با این حال، قبل از اینکه نهال پسته را بکارید باید در مورد شرایط مناسب برای رشد آن اطلاعات کافی کسب کنید.

در مقاله امروز ایده آل مگ سعی کردیم شما را با روش‌های مختلف کاشت نهال پسته و نحوه مراقبت از آن آشنا کنیم. اگر در مورد کاشت این درخت سوال یا نظری دارید، می‌توانید آن را با در میان بگذارید.

سوالات متداول