قوی ترین حس بویایی در حیوانات + 10 حیوان با بویایی فوق‌العاده

اگرچه از انسان به عنوان باهوش‌ترین موجود زنده یاد می‌شود، اما نباید از حیوانات و توانایی‌های منحصر به فرد آن‌ها غافل شد. حیوانات در طول هزاران سال به توانایی‌ها و مهارت‌های خاصی مجهز شده‌اند که امکان بقای آن‌ها را فراهم می‌کنند. حس بویایی یکی از این ویژگی‌های خارق‌العاده است.

بسیاری از حیوانات با حس بویایی قوی خود شکار می‌کنند، از دست انسان یا سایر حیوانات شکارچی فرار می‌کنند یا جفت انتخاب می‌کنند تا ادامه حیات‌شان تضمین شود. در حقیقت، حس بویایی یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های بعضی از حیوانات است.

اگر کنجکاو هستید و می‌خواهید بدانید، قوی ترین حس بویایی در حیوانات متعلق به چه جانوری است، مقاله امروز ایده آل مگ را تا انتها بخوانید.

قوی ترین حس بویایی در کدام حیوان است؟

قوی ترین حس بویایی در حیوانات به چه جانوری تعلق دارد؟ جواب دادن به این سوال کمی دشوار است چون در مورد همه حیوانات تحقیق کاملی نشده، اما چیزی که می‌دانیم این است که فیل، خرس و کوسه، حس بویایی قوی‌تری نسبت به بقیه جانوران دارند.

برای نمونه، کوسه سفید برای بقا نیاز مبرمی به حس بویایی خود دارد و می‌تواند بوی یک قطره خون را در میان 10 میلیارد قطره آب و از چند صد متری تشخیص دهد.

فیل‌‌ها می‌توانند از 20 کیلومتری بوی آب را متوجه شوند و حتی یک تحقیق در سال 2007 نشان داد که فیل‌های آفریقایی به کمک شامه قوی خود، می‌توانند بین افراد دو قبیله در کنیا (که فقط یکی از آنها، فیل‌ها را شکار می‌کرد) تمایز قایل شوند.

در میان خرس‌ها نیز خرس‌های گریزلی و خرس‌های قطبی به این معروف هستند که قوی ترین حس بویایی در حیوانات را دارند.

لیستی از قوی ترین حس بویایی حیوانات در مقایسه با انسان

در زیر فهرستی 10 تایی از قوی‌ترین شامه‌های طبیعت را برای شما گرد آورده‌ایم که اغلب حیوانات با توان بویایی قوی را در خود جای داده است. این شما و این قوی ترین حس بویایی در حیوانات:   

10- اسب

اسب اولین حیوان با بویایی قوی است که به معرفی آن می‌پردازیم. اسب نه تنها حس بویایی خوبی دارد، بلکه یکی از باهوش‌ترین حیوانات کره زمین به شمار می‌رود.

اگرچه حس بویایی اسب در تشخیص بوهای مختلف به خوبی سگ نیست، اما بسیار بهتر از حس بویایی انسان است. ما انسان‌ها غالبا به بینایی خود متکی هستیم، اما اسب‌ها با داشتن یکی از قوی ترین حس بویایی در حیوانات، به پیام‌های شیمیایی موجود در هوا توجه می‌کنند.

تمایل اسب به توقف و بو کشیدن از روی نافرمانی نیست، بلکه به این دلیل است که تلاش می‌کند اطلاعات کامل‌تری درباره محیط اطراف خود به دست آورد.

این حیوان به بوهای اطراف خود حساس است و تحت تاثیر آن‌ها قرار می‌گیرد. اسب از طریق حس بویایی خود می‌تواند بین حیوانات شکارچی و سایر اسب‌ها تمایز قائل شود؛ به‌علاوه، از بو برای تشخیص اقوام و دوستان خود، تمایز بین اعضای گله، رابطه جنسی، شناسایی قلمروها، پیدا کردن آب و غذا و احساس خطر استفاده می‌کند.

اسب ممکن است به بوی خاصی با ترس واکنش نشان دهد که این امر معمولا به یک تجربه منفی که در گذشته داشته است، مربوط می‌شود.

اسب هنگام عبور از مسیری که توسط حیوان یا انسان دیگری علامت‌گذاری شده است تردید می‌کند. ممکن است بایستد تا آن ناحیه را به دقت بو کند یا بسیار عصبی شود.

بسیاری از مردم می‌گویند که اسب‌های آن‌ها می‌دانند که چه زمانی وارد قلمروی خرس‌ها یا سایر حیوانات درنده می‌شوند. این حس مهم به حفظ ایمنی آن‌ها در طبیعت کمک می‌کند.

9- موش

موش‌‌ها را هم می‌توان به لیست حیوانات با حس بویایی قوی اضافه کرد. در حقیقت، آن‌ها یکی از بهترین حس‌هایی بویایی را در بین تمام پستانداران دارند.

این جانوران به دلیل توانایی‌ فوق‌العاده‌ای که در استشمام و تشخیص بوهای مختلف دارند، در مقایسه با گربه‌ها از رژیم غذایی متنوع‌تری برخوردارند.

در موش‌ها هوا از بینی عبور می‌کند و به قسمتی از پوست که حاوی گیرنده‌های بویایی است می‌رسد. چسبیدن مولکول‌های بو به گیرنده‌ها و اعصاب بویایی باعث واکنش حیوان می‌شود.

علاوه بر این، اندام بویایی دیگری در وسط بینی موش وجود دارد که در نزدیکی پره‌های بینی آن واقع شده است. حیوان می‌تواند با استفاده از این اندام بین دو عضو متفاوت یک گونه موش تمایز قائل شود.

موش‌های کیسه‌دار غول‌پیکر آفریقایی پستانداران کوچکی هستند که بینایی ضعیفی دارند، اما این نقطه ضعف را با حس بویایی قوی خود جبران می‌کنند؛ به همین دلیل، این موش‌ها که اندازه گربه هستند برای یافتن مین‌ها و بمب‌های مخفی در مناطق جنگی آموزش می‌بینند.

از بسیاری از موش‌های آفریقایی در کشورهایی مانند کامبوج استفاده می‌شود. حتی به بعضی از آن‌ها آموزش داده شده است که نمونه‌های بیمارستانی را از نظر بیماری سل بررسی کنند.

8- شاپرک

وقتی در مورد حیوانات با حس بویایی قوی صحبت می‌کنیم، می‌توانیم از بعضی از حشرات هم نام ببریم. شاپرک یکی از این حشرات است که گفته می‌شود به خوبی می‌تواند بوهای اطراف خود را تشخیص دهد.

شاپرک از نظر ظاهر و رفتار با پروانه متفاوت است. برای مثال، شاخک‌های شاپرک کوتاه و شاخک‌های پروانه بلند و باریک است. بیشتر شاپرک‌ها بر خلاف پروانه‌ها تک رنگ هستند، غالبا شب‌ها فعالیت می‌کنند و با بال‌های باز می‌خوابند.

علاوه بر این، پروانه از بینایی خود برای انتخاب جفت استفاده می‌کند، اما شاپرک با حس بویایی خود این کار را انجام می‌دهد. شاپرک نر می‌تواند از فاصله دور بوی شاپرک ماده را تشخیص دهد. این امر نشان می‌دهد که حس بویایی این حشره بسیار قوی است.

اگرچه شاپرک نر بینی مناسبی ندارد، اما از شاخک‌ها یا آنتن‌های بزرگ و حساسی برخوردار است؛ به همین دلیل، می‌تواند فرومون شاپرک ماده را از فاصله دور حس کند. شاپرک‌های ماده از بوی شاپرک‌های نر برای ارزیابی توانایی آن‌ها در تولید مثل استفاده می‌کنند.

7- گاو

از سایر حیوانات با حس بویایی قوی می‌توان به گاو اشاره کرد. گاو نه تنها شیر تولید می‌کند و در تامین گوشت مورد نیاز انسان‌‌ها نقش دارد، بلکه از حس بویایی قوی برخوردار است.

این علف‌خوار بهترین حس بویایی را در بین تمام حیوانات اهلی بزرگ دارد. تعداد ژن‌های‌ گیرنده‌های بویایی در گاو بیشتر از انسان است و همین ویژگی آن را به حیوانی تبدیل کرده است که توانایی زیادی در تشخیص بو دارد.

بینی قدرتمند گاو می‌تواند بوها را از فاصله دور تشخیص دهد؛ علاوه بر این، توانایی این حیوان برای تشخیص خطرات قریب‌الوقوع بسیار ارزشمند است. حس بویایی فوق‌العاده گاو شاید بهترین مکانیسم دفاعی آن باشد.

این حیوان می‌تواند بوها را از کیلومترها دورتر تشخیص دهد و حتی قبل از اینکه صدای تراکتور را به سمت انبارها بشنود، خود را برای خوردن غذا آماده کند.

گاو علاوه بر حس بویایی، از حس شنوایی خوبی برخوردار است. تحقیقات نشان داده‌اند که این حیوان حافظه خوبی دارد و می‌تواند بسته به سن خود مکان غذا را برای بیش از یک ماه به خاطر بسپارد (مانند انسان‌، حافظه گاو با افزایش سن بدتر می‌شود)؛ علاوه بر این، گاو می‌تواند چهره‌های مختلف انسان را تشخیص دهد.

شواهد بیانگر آن است که گوساله‌ها صدای مادرشان را از صدای سایر گاوها تشخیص داده و به آن واکنش نشان می‌دهند.

6- کیوی

پرنده کیوی هم از آن جانورانی است که قوی ترین حس بویایی در حیوانات را دارند. این پرنده نادر که ظاهر گلابی شکلی دارد، قادر به پرواز کردن نیست. کیوی که بومی نیوزیلند است، معمولا روزها استراحت می‌کند و شب‌ها به جستجوی غذا می‌پردازد.

پاهای کیوی بلند است، در انتهای هر بال آن یک چنگال کوچک وجود دارد و سطح بدنش با پرهای کوچکی که شبیه مو یا خز هستند پوشیده شده است. جوجه‌های این پرنده در زمان تولد پر دارند و بعد از 20 روز می‌توانند قلمروی جدیدی برای خود پیدا کنند.

برخلاف تصور بعضی از مردم، نام این پرنده هیچ ارتباطی با میوه کیوی ندارد. این پرنده هم‌نوعان خود را با حالت خاصی صدا می‌زند که شبیه kee-we شنیده می‌شود؛ به همین دلیل، نام کیوی برای آن انتخاب شده است.

پرنده کیوی از منقار عجیب و غریب خود برای تشخیص بوهای مختلف استفاده می‌کند.

موقعیت منحصر به ‌فرد سوراخ‌های بینی کیوی در نوک منقارش، تشخیص و مکان‌یابی غذا را برای این پرنده آسان کرده است. از آنجا که کیوی نمی‌تواند پرواز کند و باید روی زمین به دنبال غذای خود بگردد، بدن این پرنده یک مکانیسم بویایی فوق‌العاده را ایجاد کرده است که به آن در پیدا کردن طعمه و زنده ماندن کمک می‌کند.

5- سگ

سگ‌‌ها گونه‌ جانوری دیگری هستند که حس بویایی استثنایی دارند و می‌توان آن‌ها را در لیست حیوانات با حس بویایی قوی قرار داد. این موجودات جذب بوهایی می‌شوند که برایشان غیرعادی، جذاب و ناآشنا هستند.

حس بویایی نژاد خاصی از سگ‌ها که به عنوان سگ‌های بلادهاند شناخته می‌شوند، در مقایسه با انسان‌ 300 برابر قوی‌تر است. آن‌ها می‌توانند بوهای قدیمی را که به دو هفته قبل تعلق دارند، شناسایی کنند.

پلیس به دلیل مهارت‌های شگفت‌انگیز این نوع سگ، اغلب از آن برای بررسی صحنه جرم، یافتن افراد گمشده یا تعقیب مجرمان استفاده می‌کند؛ علاوه بر این، زیرگونه باست هاند سگ‌های کوچکی هستند که گوش‌های بلند و آویزان دارند و از آن‌ها برای هدایت بو به سمت بینی خود استفاده می‌کنند.

تحقیقات نشان می‌دهد که به احتمال زیاد حس بویایی سگ می‌تواند ترس، اضطراب و حتی غم و اندوه را تشخیص دهد. هورمون آدرنالین توسط بینی ما قابل تشخیص نیست، اما ظاهرا سگ‌ها می‌توانند آن را بو کنند.

علاوه بر این، ترس یا اضطراب اغلب با افزایش ضربان قلب و جریان خون همراه است که مواد شیمیایی بدن را سریع‌تر به سطح پوست می‌فرستد؛ بنابراین، شاید بتوانید با یک لبخند معمولی احساسات خود را از دوست‌تان پنهان کنید، اما قادر نیستند حس بویایی سگ را فریب دهید.

4- مار

اگر می‌خواهید با حیوانات با حس بویایی قوی آشنا شوید، باید بگوییم که مار یکی از این آن‌ها است. بیشتر مارها بینایی ضعیفی دارند؛ بنابراین، هنگام شکار طعمه، جستجوی جفت یا تعیین خطر باید به سایر حواس خود تکیه کنند که یکی از آن‌ها حس بویایی است.

مارها حس بویایی بسیار توسعه‌ یافته‌ای دارند، اما از بینی خود برای تشخیص بوهای مختلف استفاده نمی‌کنند. بینی مار در درجه اول به نفس کشیدن او کمک می‌کند.

علیرغم داشتن بینی، حساسیت این حیوان به بو توسط یک جفت اندام بویایی که در بالای دهان‌ قرار دارند، یعنی اندام ژاکوبسون یا ومرونازال، افزایش می‌یابد.

مارها دهان خود را باز می‌کنند و زبان‌شان را به سمت بیرون تکان می‌دهند تا بوهای پیرامون خود را بررسی کنند و بر این اساس واکنش نشان دهند.

زمانی که مارها زبان‌شان را به داخل دهان برمی‌گردانند، مولکول‌های بو راه خود را به اندام‌های ومرونازال باز می‌کنند. اندام‌های پیاز مانند ومرونازال در بالای سقف دهان قرار دارند و از طریق یک جفت سوراخ کوچک در کام به داخل دهان باز می‌شوند.

برای ردیابی سریع بوی طعمه، مغز این حیوانات به سرعت بو را پردازش می‌کند؛ به همین دلیل، حس بویایی از مارها موجودات مرگباری می‌سازد که دنیا از آن‌ها وحشت دارد.

همانند کوسه‌ها، مارها هم از حس بویایی عالی خود برای بررسی محیط اطراف‌شان استفاده می‌کنند تا زنده بمانند.

3- کوسه

برای تکمیل شدن لیست حیوانات با حس بویایی قوی باید کوسه را هم در نظر بگیریم. کوسه‌ خطرناک‌ترین ماهی‌ شکارچی است که عمدتا برای شکار غذا از حس بویایی خود کمک می‌گیرد.

به دلیل توانایی خارق‌العاده و ساختار بدنی منحصر به فرد کوسه، آب به طور مداوم روی بینی او جریان دارد؛ به همین دلیل، این حیوان از حس بویایی قوی برخوردار است. حس بویایی کوسه صدها برابر قوی‌تر از انسان است.

کوسه بو را به کمک جریان آب احساس می‌کند؛ بنابراین، مدتی طول می‌کشد که بو از راه دور به بینی او برسد. مولکول‌های بو توسط آب اقیانوس حمل می‌شوند؛ از این‌رو، هر چقدر سرعت حرکت آب بیشتر باشد، بو سریع‌تر به حیوان منتقل می‌شود.

سوراخ‌های بینی کوسه در اطراف دهان او قرار دارند. از آنجا که این حیوان با آبشش نفس می‌کشد، بینی او فقط برای بو کردن است.

2- خرس

وقتی از قوی ترین حس بویایی در حیوانات صحبت به میان می‌آید، می‌توان به خرس اشاره کرد. این حیوان به خاطر توانایی غیرعادی‌ خود در تشخیص بوی غذا از فواصل دور مشهور شده است.

داستان‌های زیادی در مورد این وجود دارد که خرس‌ها می‌توانند لاشه حیوانات را از کیلومترها دورتر بو بکشند (بعضی از افراد می‌گویند از فاصله 32 کیلومتری).

مشاهده شده است که خرس‌های سیاه 29 کیلومتر را در یک خط مستقیم تا منبع غذا طی می‌کنند، در حالی که خرس‌های گریزلی‌ می‌توانند لاشه گوزن را در زیر آب بیابند و خرس‌های قطبی قادرند از میان 9 متر یخ، بوی فُک را حس کنند.

البته باید در مورد این ادعاها کمی با تردید فکر کرد، چون تحقیقات کمی در مورد حس بویایی خرس‌ها انجام شده است؛ با این حال، آنچه که ما در مورد خرس‌ها می‌دانیم این ایده را تایید می‌کند که می‌توان آن‌ها را در لیست حیوانات با حس بویایی قوی قرار داد. 

گیرنده‌های بویایی خرس حساس‌تر از گیرنده‌های بویایی انسان است. وقتی در جنگل کمپ می‌زنید، خرس‌ها می‌توانند بوی غذای شما را حس کنند. اگر غذای خود را داخل یک کیسه پلاستیکی ضدبو قرار ندهید، در این شرایط دور نگه داشتن خرس بسیار چالش‌برانگیز خواهد بود.

1- فیل

بیشتر ما فکر می‌کنیم قدرت بویایی سگ از سایر حیوانات کره زمین قوی‌تر است؛ اما یک مطالعه نشان داده که این افتخار در حقیقت نصیب فیل‌ها می‌شود.

اگرچه همه فیل‌ها از حس بویایی خوبی برخوردارند، اما فیل آفریقایی قوی‌ترین حس بویایی را در کل قلمروی حیوانات دارد. بر اساس تحقیقات، فیل‌ آفریقایی می‌تواند بین مولکول‌های بو با تغییرات ساختاری بسیار جزیی، تمایز قایل شود؛ در حالی که انسان و سایر نخستی‌سانان چندان قادر به تشخیص آن نیستند؛ به همین دلیل، می‌توان آن را در لیست حیوانات با حس بویایی قوی قرار داد.

فیل‌ها در بو کشیدن آب و به ویژه آب‌های زیرزمینی عملکرد خوبی دارند و آن را از فاصله 20 کیلومتری تشخیص می‌دهند؛ همچنین می‌توانند به خاطر بیاورند که قبلا کجا آب پیدا کرده‌اند. فیل‌ها از حس بویایی خود برای شناسایی مقدار غذا هم استفاده می‌کنند.

آناتومی حس بویایی در حیوانات

خرطوم بلند فیل تا حدود 2 متر رشد می‌کند و حدود 140 کیلوگرم وزن دارد. فیل می‌تواند با کمک خرطوم خود بیش از 300 کیلوگرم بار بردارد. کارکرد خرطوم به عنوان دست اضافی باعث شده خیلی‌ها فراموش کنند، فیل‌ از آن برای بویایی هم استفاده می‌کند.

چنین دماغ بزرگی به فیل اجازه می‌دهد بوها را از فاصله‌های بسیار دور تشخیص دهد. 

قدرت بویایی پستانداران به تعداد و نوع ژن‌های گیرنده بویایی بستگی دارد. این ژن‌ها در حفره بینی هستند و فیل آفریقایی با توجه به طول خرطومش، بیشترین تعداد این ژن‌ها را دارد که تقریبا 2 هزار عدد می‌شود. در مقابل، سگ‌ها 1000 و انسان‌ها و شامپانزه‌ها کمتر از 400 ژن دارند.

کم بودن تعداد ژن‌ها در انسان و شامپانزه می‌تواند به این دلیل باشد که نخستی‌سانان بیشتر به بینایی خود وابسته هستند و کمتر از حس بویایی‌شان استفاده می‌کنند.

اگرچه سگ‌ها تعداد زیادی ژن گیرنده بویایی ندارند، اما در تشخیص بوها توانمندتر از انسان هستند. بخشی از مغز سگ که به ارزیابی بوها اختصاص دارد، تقریبا 40 برابر بزرگ‌تر از همین بخش در مغز انسان است.

توانایی خاص خرس در بویایی نیز به دلیل پیازهای بویایی بزرگ این حیوانات است. پیاز بویایی در مغز واقع شده و اندازه آن در خرس 5 برابر پیاز بویایی انسان است. بینی بزرگ خرس‌ها چندین هزار گیرنده بو دارد که در مقایسه با بینی انسان قوی‌تر هستند. به این ترتیب، شامه خرس حدود 2100 بار حساس‌تر از انسان است. 

اما شاید یکی از عجیب‌ترین پیازهای بویایی را کوسه داشته باشد. توانایی تشخیص بو به قدری در زندگی کوسه‌ مهم و تعیین‌کننده است که پیاز بویایی دو سوم مغز این جانور را اشغال می‌کند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که اندازه پیاز بویایی در کوسه سفید بزرگ در مقایسه با سایر کوسه‌ها بیشتر است.

اما توانایی‌های عجیب بویایی فقط در این چند حیوان معروف نیست. کیوی هم از منقار عجیب و غریب خود برای تشخیص بوهای مختلف استفاده می‌کند. کیوی علیرغم بینایی ضعیفی که دارد، از حس بویایی قوی برخوردار است که این ویژگی خاص به لطف منقار بلند این پرنده ایجاد شده است.

محققان کشف کرده‌اند که منقار کیوی دارای حفره‌های حسی است که به آن اجازه می‌دهد طعمه‌های زیر زمین را تشخیص دهد. علاوه بر این، کیوی یکی از بزرگ‌ترین پیازهای بویایی را در میان پرندگان دارد. 

موقعیت منحصر به ‌فرد سوراخ‌های بینی کیوی در نوک منقارش، تشخیص و مکان‌یابی غذا را برای این پرنده آسان کرده است. از آنجا که کیوی نمی‌تواند پرواز کند و باید روی زمین به دنبال غذای خود بگردد، بدن این پرنده یک مکانیسم بویایی فوق‌العاده را ایجاد کرده است که به آن در پیدا کردن طعمه و زنده ماندن کمک می‌کند.

عوامل موثر بر حس بویایی حیوانات

البته حس بویایی حیوانات ممکن است تحت تاثیر محیط پیرامون‌شان قرار بگیرد و در شرایط مختلف بیشتر و کمتر شود. برای نمونه، دمای هوا، فشار هوا، رطوبت و شدت جریان باد می‌تواند روی توانایی شامه آنها اثر بگذارد.

تحقیقاتی که در مورد سگ‌ها شده، نشان می‌دهد بیماری، کم و زیاد شدن آب بدن و حتی وجود آنتی بیوتیک در خون آنها می‌تواند روی قدرت بویایی‌شان اثر بگذارد.

کلام پایانی

حیوانات از حس بویایی خود برای جستجوی غذا، معاشرت، علامت‌گذاری قلمرو، جذب جفت و شناسایی سایر شکارچیان استفاده می‌کنند.

ذکر این نکته ضروری است که کاربرد حس بویایی می‌تواند برای حیوانات مختلف متفاوت باشد، چون محیط زندگی و نیازهای آن‌ها با هم فرق دارد. به عنوان مثال، بعضی از حیوانات برای پیدا کردن غذا حس بویایی قوی دارند. در مقابل، تعدادی از آن‌ها ممکن است در استشمام بوی شکارچیان خود مهارت داشته باشند.

اگر بعد از خواندن این مقاله درباره حیوانات با حس بویایی قوی سوالی دارید یا فکر می‌کنید جانوری هست که قوی ترین حس بویایی در حیوانات را دارد و نامش جا افتاده، می‌توانید آن را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول