سرفه یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در کودکان است. شایع‌ترین علت سرفه در کودکان عفونت دستگاه تنفسی بر اثر عواملی مانند سرماخوردگی است. کودکان خردسال سالیانه معمولا ۶ تا ۱۲ عفونت دستگاه تنفسی را تجربه می‌کنند. عامل شکل‌گیری بیشتر این عفونت‌ها، ویروس است.
متاسفانه آنتی بیوتیک‌ها به عفونت‌های ناشی از ویروس کمک نمی‌کنند. حتی گاهی اوقات ممکن است کودک چندین هفته پس از عفونت، شروع به سرفه کردن نماید. البته در صورتی که عفونت، از نوع باکتریایی باشد، پزشک مجبور به تجویز آنتی بیوتیک خواهد شد.
در این مقاله از مجله اینترنتی ایده آل مگ قصد داریم به بررسی سرفه در کودکان بپردازیم. همچنین در ارتباط با علت‌های بروز این بیماری و راه‌های درمان آن نیز صحبت خواهیم کرد. اگر سرفه کردن کودکتان شما را نگران کرده است، حتما تا پایان با ما همراه باشید.
علت‌های سرفه کودکان
سرماخوردگی، آنفولانزا و کروپ همگی می‌توانند منجر به سرفه طولانی مدت برای کودکان شوند. سرماخوردگی یکی از بیماری کودکان است که باعث ایجاد سرفه خفیف تا متوسط می‌شود. این در حالیست که آنفولانزا گاهی اوقات سرفه شدید و خشک به همراه دارد. سرفه‌های کروپ معمولا در خواب و همراه با سر و صدای زیاد هستند.
علاوه بر مواردی که به آن‌ها اشاره شد، علت‌های دیگری هم می‌توانند به سرفه در کودکان منجر شوند. در ادامه و به صورت تخصصی، به بررسی این عوامل خواهیم پرداخت.
رفلکس اسید معده
علائم این بیماری در کودکان شامل سرفه، استفراغ، بوی بد دهان و احساس سوزش در قفسه سینه است. درمان رفلاکس به سن کودک، وضعیت سلامتی او و … بستگی دارد. با این‌حال، کارهای زیر می‌توانند در درمان این وضعیت موثر باشند:
- غذاهای محرک را از سبد غذایی کودکان حذف کنید. (شکلات، نعنا، غذاهای سرخ کردنی، غذاهای تند، کافئین، نوشیدنی‌های گازدار و …)
- حداقل دو ساعت قبل از خواب به آن‌ها غذا ندهید.
- غذای آن‌ها را به وعده‌های کوچک‌تر تقسیم کنید.
رفلاکس معده می‌تواند یکی از علت‌های سرفه در کودکان باشد. در صورتی که نگران این موضوع هستید، حتما در اولین فرصت با پزشک مشورت کنید.
آسم
تشخیص آسم کمی دشوار است؛ زیرا علائم این بیماری در کودکان مختلف، متفاوت است. با این حال، سرفه خیس، خس خس سینه، سرفه‌ای که در هنگام فعالیت بدنی یا بازی در کودک ظاهر می‌شود و … از مهم‌ترین علائم آسم در کودکان هستند.
درمان آسم به علت ایجاد آن بستگی دارد و ممکن است شامل اجتناب از عوامل محرک مانند آلودگی هوا، دود یا عطر باشد. در صورتی که احساس می‌کنید کودک شما دارای علائم آسم است، سریعا به پزشک مراجعه کنید.
آلرژی و سینوزیت
آلرژی و سینوزیت از دیگر عوامل سرفه در کودکان هستند که می‌توانند باعث سرفه طولانی مدت و همچنین آبریزش بینی، خارش گلو، آبریزش بینی، آبریزش چشم، گلودرد و … شود. با پزشک مشورت کنید تا مشخص شود کدام آلرژن‌ها باعث ایجاد حساسیت در کودک شما شده‌اند.
آلرژن‌ها می‌توانند شامل غذا، گرده گل و گیاه، شوره حیوانات خانگی و گرد و غبار باشند. پزشک ممکن است برای رفع این عوامل، داروها یا واکسن آلرژی را تزریق کند.
سیاه سرفه
سیاه سرفه یک بیماری است که با سرفه‌های پشت سر هم که در نهایت به یک نفس سنگین ختم می‌شوند، خود را نشان می‌دهد. علائم دیگر این بیماری ممکن است شامل آبریزش بینی، عطسه و تب پایین باشند.
سیاه سرفه یک بیماری مسری است که با تزریق واکسن، می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد. علاوه بر این، این بیماری با آنتی بیوتیک درمان می‌شود. به هر حال، سیاه سرفه هم یکی دیگر از عوامل سرفه در کودکان به شمار می‌رود.
سایر عوامل
کودکان ممکن است بر اثر عوامل دیگری هم سرفه کنند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استنشاق یک جسم خارجی
- عادت کردن به سرفه بعد از بیمار شدن
- قرار گرفتن در معرض دود سیگار
- قرار گرفتن در معرض دود شومینه
علت سرفه کودک شما هر چه که باشد، باید بلافاصله به فکر رفع آن باشید. همان‌طور که در ابتدای مقاله هم اشاره شد، در اکثر مواقع، سرفه در خردسالان خطرناک نیست و نشانه‌ای از ی بیماری ویروسی یا باکتریایی است.
داروهای مربوط به سرفه کودکان
در جدول زیر می‌توانید انواع داروهای مربوط به سرفه در کودکان و اطلاعات مربوط به هر کدام را مشاهده نمایید:
| خانواده دارو | مثال | موارد احتیاطی |
|---|---|---|
| مسکن‌ها و داروهای ضد تب | پاراستامول و ایبوپروفن | مصرف آسپرین در کودکان زیر ۱۶ سال توصیه نمی شود مگر اینکه پزشک دستور دیگری داده باشد. |
| ضد احتقان‌ها | افدرین و فنیل افرین | ضد احتقان‌ها نباید بیش از ۷ روز استفاده شوند، زیرا ممکن است احتقان برگشتی رخ دهد. |
| قطره بینی | قطره بینی نمک طبیعی | تجویز قبل از تغذیه، ممکن است مشکلات تغذیه‌ای ناشی از احتقان بینی را کاهش دهد. |
| داروهای سرفه | دکسترومتورفان و فلکدین | از مصرف کدئین در نوجوانان ۱۲ تا ۱۸ ساله که دارای عوامل خطر دیگری هستند که ممکن است حساسیت آن‌ها را نسبت به اثرات تنفسی کدئین افزایش دهد، خودداری کنید؛ مگر اینکه مزایای آن بیشتر از خطراتش باشد. |
| آنتی هیستامین‌ها | کلرفنیرامین و دیفن هیدرامین | آنتی هیستامین‌ها نباید در درمان سرفه‌های قفسه سینه استفاده شوند؛ زیرا ترشحات برونش را کاهش می‌دهند و منجر به تولید مخاط چسبناک‌تر می‌شوند که حذف آن، دشوار است. |
تذکر مهم: هیچ‌کدام از داروهای ضد سرفه برای کودکان زیر ۶ سال توصیه نمی‌شوند. اگر فرزند شما از علائم سرفه و سرماخوردگی رنج می‌برد، باید برای مناسب‌ترین درمان با پزشک خود مشورت کنید.
انواع سرفه در کودکان
سرفه در کودکان و حتی بزرگسالان انواع مختلفی دارد. در ادامه با ما همراه باشید تا با انواع مختلف سرفه، بیشتر آشنا شوید:
سرفه خشک
سرفه خشک معمولا به دلیل ایجاد کروپ ناشی از آلرژی، تغییر درجه حرارت بدن در شب یا عفونت‌های ویروسی در قسمت فوقانی دستگاه تنفسی ظاهر می‌شوند. در این شرایط، ممکن است اطراف مجرای تنفسی کودک ملتهب شده و تنفس برای او سخت شود.
نکته: کودکان ممکن است نیمه شب به کروپ دچار شده و باعث ترس و نگرانی شما شوند. در این شرایط خونسردی خود را حفظ کرده و سعی کنید کودک خود را آرام نمایید.
سیاه سرفه
سیاه سرفه (سرفه سیاه) عفونت مجاری تنفسی است که توسط باکتری Bordetella pertussis ایجاد می‌شود. کودکان مبتلا به سیاه سرفه، دچار سرفه‌های پشت سر هم می‌شوند و در بین این سرفه‌ها، نفس کشیدن برایشان دشوار می‌شود.
سیاه سرفه در هر سنی می‌تواند رخ دهد. با این وجود، این بیماری در نوزادان زیر ۱ سال که هنوز واکسن سیاه سرفه را تزریق نکرده‌اند، شدیدتر خواهد بود. این مریضی بسیار مسری است؛ بنابراین همه نوزادان باید در ۲ ماهگی، ۴ ماهگی، ۶ ماهگی، ۱۵ ماهگی و ۴ الی ۶ سالگی، واکسن سیاه سرفه را دریافت کنند.
سرفه همراه با خس خس سینه
در صورتی که کودک شما هنگام نفس کشیدن (باز دم) صدایی شبیه به خس خس (سوت) تولید می‌کند، نشان دهنده تورم مجاری تنفسی تحتانی در ریه‌ها است. این مورد می‌تواند با آسم یا عفونت ویروسی برونشیولیت اتفاق بیفتد.
سرفه شبانه
بیشتر سرفه‌ها در شب بدتر می‌شوند. هنگامی که کودک شما سرماخوردگی دارد، مخاط بینی و سینوس‌ها می‌توانند از گلو خارج شده و باعث ایجاد سرفه در هنگام خواب شوند. علاوه بر این، آسم هم می‌تواند باعث تشدید سرفه در شب شود؛ زیرا مجاری تنفسی در شب، بیشتر حساس و تحریک‌پذیر هستند.
سرفه خروسک
خروسک یک بیماری رایج است که باعث ایجاد عفونت در مجاری تنفسی فوقانی شده و منجر به تنگی نفس و سرفه در کودکان می‌شود. این بیماری در بسیاری از موارد، در ابتدا مانند یک سرماخوردگی شروع شده و به تدریج، گسترش پیدا می‌کند.
سرفه خشک، تشدید سرفه‌ها در شب، تب، اضطراب و بیقراری از مهم‌ترین علائم خروسک در کودکان هستند. در بسیاری از موارد، صدای سرفه خروسک، به چیزی مانند “پارس کردن سگ” شباهت دارد. علائم این بیماری، معمولا بین ۳ تا ۵ روز طول می‌کشند .
برونشیولیت
برونشیولیت یک عفونت شایع دستگاه تنفسی تحتانی است که نوزادان و کودکان زیر ۲ سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در اکثر موارد، این بیماری خفیف بوده و طی ۲ تا ۳ هفته و بدون نیاز به درمان، برطرف می‌شود.
سرفه پنومونی یا ذات الریه کودک
پنومونی یا ذات‌الریه یک عفونت در ریه‌ها است که می‌تواند باعث بروز مشکلاتی از قبیل تنگی نفس، سرفه، تب و خس خس سینه شود. این بیماری در هر سنی ممکن است رخ دهد؛ اما نوزادان و کودکان خردسال در معرض خطر بیشتری هستند.
پنومونی اغلب توسط باکتری‌ها یا ویروس‌ها ایجاد می‌شود. باکتری‌ها و ویروس‌های شایع که ممکن است باعث ذات الریه شوند عبارتند از:
- ویروس پاراآنفلوانزا
- ویروس آنفولانزا
- ویروس آدنوویروس
سرفه‌های پنومونی معمولا همراه با درد و مخاط هستند. اسهال و استفراغ، از دست دادن اشتها، تب و … از دیگر علائم ذات‌الریه در کودکان به شمار می‌روند.
سرفه کرونا
سرفه همراه با تب و تنگی نفس، شایع‌ترین علائم ویروس کرونا محسوب می‌شوند. اگرچه این بیماری در کودکان چندان شایع نیست، اما تحقیقات اخیر، نشان داده که کووید ۱۹ می‌تواند به کودکان و حتی نوزادان نیز جمله کند. بنابراین اصلا عجیب نیست که والدین با هر سرفه فرزند خود، نگران ابتلای او به کرونا باشند.
بر اساس مطالعات صورت گرفته، سرفه کرونا در کودکان، معمولا خشک است و مخاط یا بلغم تولید نمی‌کند. احساس قلقلک در گلو، گرفتگی صدا و قطع نشدن سرفه‌ها، از دیگر نشانه‌ها و علائم سرفه کرونا محسوب می‌شوند.
توجه داشته باشید که هر سرفه خشکی، نمی‌تواند لزوما نشانه کرونا باشد. همان‌طور که در قسمت‌های قبل هم اشاره شد، آنفولانزا، سرماخوردگی، آسم، آلرژی و … نیز می‌توانند باعث ایجاد سرفه خشک در کودکان شوند.
چه موقع برای سرفه فرزندتان باید سریعا با پزشک تماس بگیرید؟
بیشتر سرفه‌های دوران کودکی جای نگرانی ندارند. با این‌حال، در موارد زیر و برای اطمینان خاطر بیشتر، می‌توانید با پزشک متخصص مشورت کنید:
- اگر کودک شما در تنفس مشکل دارد یا به سختی نفس می‌کشد.
- اگر رنگ لب‌ها، صورت یا زبان کودک شما آبی یا آبی تیره شده است.
- در صورتی که کودک تب بالایی دارد.
- اگر نوزاد کوچک (کمتر از ۳ ماه) شما بیش از چند ساعت است که صرفه می‌کند.
- اگر کودک شما بعد از سرفه، نفس‌های سنگین و خش‌دار می‌کشد.
- اگر کودک سرفه‌های خونی دارد.
- در صورتی که در هنگام باز دم، خس خس سینه دارد.
- اگر کودک شما بیش از حد بی‌حال است.
درمان انواع سرفه
درمان سرفه در کودکان معمولا نیازی به مراجعه به پزشک ندارد. در صورتی که فرزند خردسال شما به صورت مداوم سرفه می‌کند، موارد زیر را برای درمان سریع او رعایت کنید:
- دود سیگار سرفه را بدتر می‌کند، بنابراین ضروری است که کودک خود را در معرض سیگار قرار ندهید.
- داروهای سرفه در درمان سرفه در کودکان مفید نیستن. در واقع، مطالعات اخیر نشان می‌دهد که برخی از داروهای سرفه ممکن است برای کودکان کوچک‌تر مضر باشند. داروهای سرفه در کودکان زیر شش سال نباید استفاده شود.
- کودکان بالای ۶ سال فقط باید با نظر پزشک متخصص از داروهای سرفه استفاده کنند. با این حال، هیچ شواهد علمی مبنی بر مفید بودن داروهای سرفه در این کودکان وجود ندارد.
- شواهدی وجود دارد که عسل می‌تواند شدت و مدت سرفه را کاهش دهد. به عنوان یک راه حل کوتاه مدت، یک تا دو قاشق چای‌خوری عسل که ۳۰ دقیقه قبل از خواب مصرف شود، ممکن است برای کودکان بالای ۱۲ ماه مفید باشد.
کلام آخر
سرفه در کودکان معمولا چندین بار در سال رخ می‌دهد. در بیشتر موارد، این عارضه خطرناک نیست و با گذشت زمان، خود به خود خوب می‌شود. با این حال و برای اطمینان بیشتر شما عزیزان، در این مقاله به بررسی این بیماری و علت‌ها و درمان آن پرداختیم.
در صورتی که هم‌چنان در ارتباط با سرفه در کودکان سوال یا ابهامی دارید، حتما در بخش نظرات همین مقاله مطرح نمایید تا در اولین فرصت، پاسخ‌گوی شما عزیزان باشیم.
سوالات متداول
سرفه در کودکان زمانی خطرناک است همراه با تب شدید باشد یا در نوزادان زیر ۳ ماه و برای چند ساعت متوالی، ادامه پیدا کند. در صورت وجود خون در سرفه هم باید سریعا به پزشک مراجعه نمایید.
معمولا برای درمان سرفه در کودکان نیازی به مراجعه به پزشک نیست. سرفه کودک غالبا با گذشت زمان، خود به خود رفع می‌شود. با این حال، بهتر است فرزند خردسال خود را در معرض دود سیگار، آلرژن‌ها، غذاهای محرک و … قرار ندهید.
بله. کودکان خردسال سالیانه و به طور متوسط، ۶ الی ۱۲ بار به عفونت‌های ویروسی و باکتریایی تنفسی دچار می‌شوند. این عفونت‌ها همگی منجر به سرفه در کودکان می‌شوند.
