علل ایجاد یبوست در نوزادان و راه‌های درمانی آن کدامند؟

یبوست در نوزادان زمانی اتفاق می‌افتد که مدفوع سفت و خشک باشد یا دفع آن به سختی انجام شود. یبوست، به بروز درد در هنگام اجابت مزاج منجر می‌شود. کودک به دلیل ترس از درد عمل دفع را به تاخیر انداخته و در نتیجه مشکلش بدتر می‌شود.

دلیل اصلی بروز یبوست در نوزادان این است که او به اندازه کافی مایعات در برنامه غذایی خود دریافت نکرده است. این بیماری در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، کمتر دیده می‌شود؛ اما شیوع آن در کودکانی که شیر خشک می‌خورند یا تغذیه تکمیلی برای آن‌ها شروع شده، بیشتر است.

این مقاله از ایده آل مگ به بررسی بهترین روش‌های خانگی برای درمان یبوست نوزادان اختصاص دارد. اگر در دوران بارداری بسر می‌برید یا به تازگی صاحب فرزند شده‌اید، توصیه می‌کنیم این مطلب را تا انتها دنبال کنید.

علائم یبوست در نوزادان

مهم‌ترین علامت این بیماری کودکان، خشک و سفت بودن مدفوع است. سایر علائم یبوست در نوزادان عبارتند از:

• کودک قبل از انجام دفع احساس ناراحتی دارد و گاهی اوقات گریه می‌کند (بعضی از زور زدن‌ها در هنگام اجابت مزاج طبیعی بوده و یبوست محسوب نمی‌شود).
• نوزاد مبتلا به یبوست باد معده و مدفوع بدبو دارد.
• نوزاد به اندازه کافی غذا نمی‌خورد.
• شکم نوزاد سفت می‌شود.

اگر یبوست شدید و مدفوع بسیار سفت باشد، باعث ایجاد پارگی‌های کوچک در اطراف مقعد کودک می‌شود. ممکن است این پارگی‌ها خونریزی کرده و درد و ناراحتی کودک را افزایش دهند.

علائم طبیعی بودن اجابت مزاج در کودکان

سختی و نرمی مدفوع نوزادان، بستگی به نوع تغذیه آن‎ها دارد. به مرور که در برنامه غذایی کودک تغییر ایجاد می‌شود و مواد جامد جایگزین شیر می‌شوند، سیستم گوارشی بالغ‌تر، مدفوع سفت‌تر و تعداد دفعات اجابت مزاج کمتر می‌شود.

بعضی از والدین تصور می‌کنند که اگر کودکشان هر روز اجابت مزاج نداشته باشد، به یبوست مبتلا است. در بعضی کودکان، ممکن است بین هر اجابت مزاج چند روز فاصله وجود داشته باشد و این موضوع غالبا مشکل‌ساز نیست.

مدفوع کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، در ابتدا شل و آبکی است. با گذشت زمان، مدفوع آن‌ها سفت‌تر شده و تعداد دفعات اجابت مزاجشان کمتر می‌شود. بعضی از کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، چند بار در روز و بعضی دیگر فقط یک یا دو بار در هفته اجابت مزاج دارند که هر دوی این‌ها طبیعی تلقی می‌شود.

بعد از ۶ ماهگی، با شروع تغذیه تکمیلی و مصرف غذاهای جامد مدفوع سفت‌تر می‌شود. این تغییرات در سیستم گوارش کودک، بخشی از رشد طبیعی او به حساب می‌آید. مدفوع طبیعی می‌تواند از شل و آبکی تا نرم ولی سفت متغیر باشد.

درمان‌های خانگی برای یبوست نوزاد

به کودک خود بدون تجویز پزشک دارو ندهید. درمان‌های خانگی که می‌توانید از آن‌ها برای رفع یبوست در نوزادان استفاده کنید، به سن کودک و نحوه تغذیه او بستگی دارند:

کودکان زیر ۶ ماه

اگر کودک از شیر مادر تغذیه می‌کند، برای برطرف کردن یبوست ممکن است نیاز باشد تعداد دفعات شیردهی را افزایش دهید. شما می‌توانید برای مشاوره در این مورد به پزشک یا پرستار کودکان مراجعه کنید.

اگر کودک مبتلا به یبوست با شیر خشک تغذیه می‌شود:

• ممکن است از آب کافی برای تهیه شیر خشک استفاده نکرده باشید. دوباره دستورالعمل تهیه شیر خشک را که روی قوطی آن درج شده، چک کنید.
• برای تهیه شیر خشک از پیمانه‌ای که داخل همان قوطی شیر خشک وجود دارد، استفاده کنید. پیمانه مارک‌های مختلف شیر خشک با یکدیگر متفاوت است.
• پودر شیر خشک را خیلی محکم به درون پیمانه فشار ندهید. باید پیمانه را بدون فشردن شیر خشک در داخل آن پر کرده و سپس به آرامی با استفاده از چاقو سطح آن را صاف کنید.
• برای درست کردن شیر خشک، ابتدا آب را داخل بطری ریخته و سپس پودر را به آن اضافه کنید. اگر ابتدا پودر را داخل بطری بریزید، ممکن است آب کمی به داخل بطری اضافه کنید.

کودکان بالای ۶ ماه

اگر کودک شما بیش از ۶ ماه سن دارد و غذاهای جامد وارد برنامه غذایی او شده است، برای رفع یبوست موارد زیر پیشنهاد می‌شود:

• بین وعده‌های غذایی به کودک آب یا آبمیوه رقیق شده به خصوص آب آلو بدهید. برای رقیق کردن آبمیوه، سه برابر حجم آن آب اضافه کنید.
• سعی کنید به کودک با توجه به میزان توانایی او برای جویدن میان وعده‌هایی مانند میوه و سبزیجات پوره شده یا خرد شده بدهید. این موارد می‌تواند آلو، زردآلو و سبزیجات بخارپز شده باشد.

اقدامات دیگری که به بهبود یبوست در نوزادان کمک می‌کنند، عبارتند از:

• پاهای کودک را به آرامی به حالت دوچرخه حرکت دهید. این کار می‌تواند باعث تحریک روده‌ها شود و عمل دفع را آسان‌تر کند.
• سعی کنید شکم کودک را به آرامی ماساژ دهید.
• حمام گرم می‌تواند به شل شدن و تحریک عضلات شکم کمک کند. احتمال اجابت مزاج کودک در حمام وجود دارد؛ بنابراین، برای این موضوع آماده باشید.

پیشگیری از یبوست کودکان

مایعات و فیبر به تنظیم حرکات دستگاه گوارش و پیشگیری از یبوست کمک می‌کنند. اگر کودک فقط شیر خشک می‌خورد، مراقب باشید که از آب کافی برای درست کردن شیر خشک استفاده کنید.

وقتی کودک به حدود ۶ ماهگی رسید و تغذیه تکمیلی را شروع کردید، به تدریج میوه‌ها و سبزیجات را در برنامه غذایی او گنجانده و میزان مصرف آب را افزایش دهید. پوره سیب، گلابی یا آلو و آب آلو برای این منظور بسیار مناسب هستند.

کودکان در ماه‌های اول زندگی توانایی زیادی برای حرکت کردن و فعالیت ندارند. حرکت دادن پاهای کودک به حالت دوچرخه باعث تحریک حرکات روده شده و از بروز یبوست جلوگیری می‌کند.

در صورت بروز یبوست در نوزادان، چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

کمتر پیش می‌آید که یبوست در نوزادان علامت یک مشکل جدی باشد. اگر کودکی که کمتر از ۶ هفته سن دارد دچار یبوست شود، باید به پزشک مراجعه کنید تا علت بروز این مشکل مشخص شود. در موارد زیر هم توصیه می‌شود با پزشک مشورت کنید:

• مدفوع خشک یا گلوله مانند است یا به نظر می‌رسد که اجابت مزاج کودک با درد و ناراحتی همراه است.
• نوزاد به یبوست مبتلا است و وزن او به کندی افزایش پیدا می‌کند.
• در مدفوع کودک خون وجود دارد.

کلام پایانی

یبوست باعث درد، ناراحتی و بی‌قراری نوزاد می‌شود. شما می‌توانید از درمان‌های خانگی مثل ماساژ دادن شکم یا حمام گرم برای رفع یبوست کمک بگیرید. در کودکان زیر ۶ ماه استفاده از آب کافی برای تهیه شیر خشک و در کودکان بالای ۶ ماه مصرف آب آلو و سبزیجات بخارپز شده در درمان یبوست مفید است. اگر درمان‌های خانگی موثر نبودند، با پزشک درباره سایر راهکارها برای درمان یبوست در نوزادان مشورت کنید.