آزمایش FSH چیست و نحوه تفسیر آن چگونه است؟
هورمون محرک فولیکول (FSH)، بخش مهمی از سیستم تولید مثل است. این هورمون در زنان، مسئول رشد فولیکول‌های تخمدان است. فولیکول‌ها استروژن و پروژسترون را در تخمدان تولید کرده و به حفظ چرخه قاعدگی کمک می‌کنند.
در مردان، FSH بخشی از فرایند رشد غدد جنسی و همچنین تولید اسپرم است. آزمایش FSH میزان این هورمون را در خون بررسی می‌کند.
اما آزمایش FSH چیست و چه چیزی را نشان می‌دهد؟ در ادامه این مقاله از ایده آل مگ، هر آنچه باید درباره آزمایش FSH بدانید را به شما خواهیم گفت. همراه ما باشید.
آزمایش FSH چیست؟
آزمایش FSH همانطور که از نامش پیدا است، میزان هورمون محرک فولیکول (FSH) را در خون اندازه‌گیری می‌کند. این هورمون توسط غده هیپوفیز (غده کوچکی که زیر مغز قرار دارد) ساخته می‌شود. هورمون FSH نقش مهمی در رشد دستگاه تولید مثل و عملکرد جنسی دارد.
هم مردان و هم زنان این هورمون را در بدن خود دارند. FSH به آزادسازی تخمک در زنان کمک می‌کند. در مردان نیز در روند تولید اسپرم دخالت دارد. کمبود این هورمون، باردار شدن را سخت‌تر می‌کند. داشتن FSH بیش از حد نیز می‌تواند همین مشکل را ایجاد کند.
به طور کلی، تولید نامتعادل FSH می‌تواند باعث مشکلات مختلفی از جمله ناباروری، مشکلات قاعدگی در زنان، کاهش میل جنسی در مردان و بلوغ زودرس یا دیررس در کودکان شود. به همین دلیل است که برای برخی از افراد، آزمایش FSH تجویز می‌شود.
هدف از انجام آزمایش FSH چیست؟
در زنان، آزمایش FSH برای موارد زیر استفاده می‌شود:
- یافتن علت ناباروری
- بررسی اختلالات احتمالی در عملکرد تخمدان
- تشخیص اختلالات غده هیپوفیز
- یافتن علت قاعدگی نامنظم
- تأیید شروع دوره یائسگی
در مردان، آزمایش FSH برای اهداف زیر انجام می‌شود:
- یافتن علت ناباروری
- تشخیص علت کاهش تعداد اسپرم
- بررسی مشکلات بیضه
در کودکان نیز، این آزمایش برای کمک به تشخیص بلوغ زودرس یا دیررس استفاده می‌شود.
نتیجه آزمایش FSH چه چیزی را نشان می دهد؟
بالا یا پایین بودن سطح FSH خون، برای هر سن و جنسیتی معنای متفاوتی دارد. در ادامه، تفسیر آزمایش FSH را با هم بررسی می‌کنیم. البته، هر آزمایشگاه دارای محدوده مرجع متفاوتی است. به همین دلیل لازم است نتیجه آزمایش را حتما با پزشک در میان بگذارید.
بالا بودن سطح FSH خون
اگر خانم هستید و سطح FSH بالایی دارید، ممکن است دچار موارد زیر باشید:
- توقف عملکرد تخمدان یا نارسایی تخمدان
- یائسگی
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- ناهنجاری کروموزومی
- کاهش شانس باردار شدن
اگر آقایی با هورمون FSH بالا هستید، ممکن است نشان‌دهنده موارد زیر باشد:
- سندرم کلاین فلتر (یک بیماری نادر در مردان که توسط یک کروموزوم X اضافی ایجاد می‌شود)
- عملکرد نادرست بیضه‌ها
- آسیب‌دیدگی بیضه‌ها در اثر بیماری، اعتیاد به الکل، اشعه ایکس یا شیمی‌درمانی
بالا بودن میزان FSH در کودکان، ممکن است به این معنی باشد که دوره بلوغ در حال شروع شدن است.
پایین بودن سطح FSH خون
پایین بودن FSH ممکن است نشان‌دهنده این باشد که:
- خانم تخمک تولید نمی‌کند.
- آقا اسپرم تولید نمی‌کند.
- هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز که مراکز کنترل هورمون در مغز هستند، به درستی کار نمی‌کنند.
- یک تومور بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارد و در فرایند تولید هورمون FSH، اختلال ایجاد می‌کند.
آمادگی های لازم برای قبل از آزمایش FSH چیست؟
به طور کلی، آزمایش FSH نیاز به آمادگی خاصی ندارد. اما پزشک ممکن است برای زنانی که به دوره یائسگی نرسیده‌اند، آزمایش را به زمان خاصی از چرخه قاعدگی موکول کند.
روش انجام تست FSH چگونه است؟
آزمایش FSH ساده است و به روش زیر انجام می‌شود:
- پرستار یک رگ‌بند را در بالای ناحیه‌ای که از آن خون گرفته می‌شود، می‌بندد. خون معمولا از بازو گرفته می‌شود.
- ناحیه با استفاده از یک ضدعفونی کننده، تمیز می‌شود.
- پرستار یک سوزن را مستقیما به رگ وارد می‌کند. بسیاری از افراد چند لحظه درد شدید احساس می‌کنند؛ اما این درد به سرعت از بین می‌رود.
- سوزن بعد از چند دقیقه برداشته می‌شود. سپس پرستار از شما می‌خواهد که با یک توپ پنبه‌ای یا پارچه کوچک، به ناحیه فشار وارد کنید.
- یک بانداژ روی ناحیه قرار داده می‌شود.
این مراحل معمولا 5 دقیقه به طول می‌انجامند.
در کنار این آزمایش چه آزمایش های دیگری انجام می شود؟
هورمون FSH با هورمون دیگری به نام هورمون لوتئینه کننده (LH در آزمایش خون) رابطه تنگاتنگ دارد. هردوی این هورمون‌ها در کنترل عملکرد جنسی نقش مهمی ایفا می‌کنند. به همین دلیل است که اغلب همراه با آزمایش FSH، آزمایش LH نیز انجام می‌شود.
آزمایش FSH، می‌تواند همراه با آزمایش‌های هورمونی دیگری مانند آزمایش استرادیول و آزمایش پروژسترون نیز انجام شود. این آزمایش‌ها بسته به سن و جنسیت فرد، به روش‌های مختلفی صورت می‌گیرند.
نکات مهم درباره آزمایش FSH چیست؟
این آزمایش می‌تواند عوارض جانبی خفیفی به همراه داشته باشد. مانند:
- سرگیجه
- کبودی
- هماتوم
- درد
- قرمزی در محل سوزن
- عفونت (نادر)
- غش کردن به دلیل دیدن خون
در انتها، به بررسی سوالات متداول درباره آزمایش FSH می‌پردازیم.
سوالات متداول
مقدار طبیعی هورمون FSH بسته به سن و جنسیت افراد متفاوت است.
مردان:
قبل از بلوغ؛ 0 تا 5.0 mIU/mL
در دوره بلوغ؛ 0.3 تا 10.0 mIU/mL
بزرگسالان؛ 1.5 تا 12.4 mIU/mL
زنان:
قبل از بلوغ؛ 0 تا 4.0 mIU/mL
در دوره بلوغ؛ 0.3 تا 10.0 mIU/mL
برای زنانی که هنوز قاعدگی دارند؛ 4.7 تا 21.5 mIU/mL
بعد از یائسگی؛ 25.8 تا 134.8 mIU/mL
هنگامی که سطح FSH خون یک خانم، دائما در محدوده mIU/mL 30 یا بالاتر قرار داشته باشد و به مدت یک سال عادت ماهانه نشده باشد، به این معنا است که او به یائسگی رسیده است.
این آزمایش سطح هورمون محرک فولیکول (FSH) را در خون اندازه‌گیری می‌کند. FSH توسط غده هیپوفیز ساخته می‌شود؛ غده کوچکی که زیر مغز قرار دارد. این هورمون نقش مهمی در رشد دستگاه تولیدمثل و عملکرد جنسی دارد. از این رو، برهم خوردن تعادل آن می‌تواند مشکلاتی را برای باروری زنان و مردان ایجاد کند.
