دمانس و آلزایمر: چه تفاوت‌هایی بین این دو وجود دارد؟

بیشتر مردم از تفاوت دمانس و آلزایمر آگاه نبوده و از این دو کلمه به جای یکدیگر استفاده می‌کنند. دمانس یا زوال عقل یک اصطلاح کلی است که برای توصیف علائمی که بر حافظه، استدلال و مهارت‌های اجتماعی تاثیر می‌گذارند استفاده می‌شود، در حالی که آلزایمر نام یک بیماری مغزی است.

انواع مختلفی از دمانس وجود دارد که بیماری آلزایمر شایع‌ترین نوع آن است. با اینکه بالا رفتن سن خطر ابتلا به دمانس را افزایش می‌دهد و این بیماری در افراد بالای 65 سال شایع است، نمی‌توان از آن به عنوان بخش طبیعی پیری نام برد؛ چراکه بسیاری از سالمندان به آن مبتلا نمی‌شوند.

دمانس و آلزایمر ممکن است علائم مشابهی داشته باشند، اما وقتی پای درمان به میان می‌آید تشخیص این دو از یکدیگر اهمیت پیدا می‌کند.

مقاله امروز ایده آل مگ به تفاوت دمانس و آلزایمر اختصاص دارد. اگر می‌خواهید در این زمینه اطلاعات بیشتری کسب کنید، این متن را تا انتها بخوانید.

زوال عقل یا دمانس چیست؟

به گروهی از اختلالات مغزی که روی حافظه، تفکر، استدلال، تصمیم‌گیری و حتی کنترل احساسات تاثیر می‌گذارند، دمانس می‌گویند.

دمانس در اثر بیماری‌هایی ایجاد می‌شود که با از بین بردن سلول‌های عصبی به مغز آسیب می‌زنند. بیماری آلزایمر شایع‌ترین شکل دمانس است.

بعضی از افراد ممکن است به بیش از یک نوع دمانس مبتلا باشند که به این عارضه زوال عقل مختلط می‌گویند. در افراد مبتلا به زوال عقل مختلط علائم دو یا چند نوع زوال عقل مشاهده می‌شود. تشخیص دقیق دمانس مختلط فقط با کالبد‌شکافی امکان‌پذیر است.

با پیشرفت دمانس، بیمار استقلال خود را از دست داده و نمی‌تواند به تنهایی به امور روزمره‌اش رسیدگی کند. دمانس یکی از مهم‌ترین دلایل ناتوانی در دوران سالمندی است که برای خانواده‌ها بار عاطفی و مالی قابل توجهی را به همراه دارد.

چون علائم اولیه دمانس خفیف هستند، ممکن است در ابتدا چندان مورد توجه قرار نگیرند؛ اما با گذشت زمان شدت فراموشی و سردرگمی بیشتر شده و خودمراقبتی برای بیمار به یک چالش جدی تبدیل می‌شود.

در مراحل پیشرفته، افراد مبتلا به زوال عقل قادر به مراقبت از خود نیستند، در به خاطر آوردن افراد و مکان‌های آشنا دچار مشکل می‌شوند و ممکن است رفتار آن‌ها تغییر کرده و به افسردگی و پرخاشگری منجر شود.

علت ابتلا به زوال عقل

بالا رفتن سن احتمال ابتلا به زوال عقل را افزایش می‌دهد. بعضی از بیماری‌ها هم می‌توانند باعث زوال عقل شوند، از جمله بیماری‌های دژنراتیو مانند آلزایمر، پارکینسون و هانتینگتون. هر یک از علل زمینه‌ای دمانس باعث آسیب‌دیدگی مجموعه متفاوتی از سلول‌های مغزی می‌شود.

سایر عواملی که در ابتلا به دمانس نقش دارند عبارتند از:

• عفونت‌ها، مانند HIV
• بیماری عروقی
• سکته مغزی
• افسردگی
• استفاده از مواد مخدر

انواع زوال عقل

برای درک بهتر تفاوت دمانس و آلزایمر باید ابتدا با انواع دمانس آشنا شوید. دمانس انواع مختلفی دارد که بیماری آلزایمر شایع‌ترین دلیل آن است، اما برای این عارضه دلایل احتمالی دیگری هم وجود دارد که در این بخش به اختصار به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.

زوال عقل عروقی

زوال عقل عروقی بعد از آلزایمر دومین شکل شایع دمانس است، به طوری که از هر 10 بیمار مبتلا به دمانس یکی از آن‌ها زوال عقل عروقی دارد.

زوال عقل عروقی در اثر کاهش خون‌رسانی به مغز ایجاد می‌شود و اغلب با سکته مغزی یا ساخت پلاک در شریان‌ها مرتبط است. علائم این بیماری متنوع بوده و ممکن است به آرامی یا به طور ناگهانی شروع شود.

زوال عقل فرونتوتمپورال

در مبتلایان به دمانس فرونتوتمپورال، عملکرد بخشی از مغز که در نزدیکی پیشانی یا پشت گوش قرار دارد، کاهش پیدا می‌کند.

علائم این بیماری در حدود 60 سالگی ظاهر می‌شود، یعنی زودتر از سنی که معمولا علائم آلزایمر شروع می‌شود. تغییرات رفتاری اغلب اولین علامت دمانس فرونتوتمپورال هستند.

زوال عقل با اجسام لویی

زوال عقل با اجسام لویی یک بیماری پیشرونده است که در اثر رسوب پروتئین ایجاد می‌شود و با اختلال در سیگنال‌های الکتریکی همراه است. اجسام لویی توده‌های غیرطبیعی پروتئینی به نام آلفا-سینوکلئین هستند که در کورتکس مغز (بخشی از مغز که یادگیری و حافظه را بر عهده دارد) انباشته می‌شوند.

زوال عقل مرتبط با اجساد لویی با اختلال توجه، توهم بصری و حرکات آهسته و نامتعادل مشخص می‌شود. در مبتلایان به این بیماری حافظه در مراحل انتهایی مختل می‌شود.

زوال عقل ناشی از بیماری پارکینسون

این نوع دمانس که با کاهش توانایی‌های شناختی همراه است اغلب افراد مبتلا به پارکینسون را گرفتار می‌کند. تخمین زده می‌شود که تقریبا 50 تا 80 درصد بیماران مبتلا به پارکینسون بعد از مدتی دچار زوال عقل می‌شوند.

آتروفی کورتکس خلفی

آتروفی کورتکس خلفی یک بیماری پیشرونده است که روی لایه بیرونی و خلفی مغز که کورتکس نام دارد، تاثیر می‌گذارد.

علائم بیماری می‌تواند متنوع باشد، اما اغلب شامل مشکلات مربوط به کارهای بصری مانند خواندن یا درک اشیاء در حال حرکت است.

بیماری کروتزفلد-جاکوب

بیماری کروتزفلد-جاکوب (Creutzfeldt-Jakob) یک بیماری عفونی نادر است که اغلب با اختلال در هماهنگی عضلات، تغییر شخصیت و مشکلات بینایی شروع می‌شود. این بیماری می‌تواند به زوال عقلی منجر شود که به سرعت پیشرفت می‌کند. 70 درصد افراد مبتلا به بیماری کروتزفلد-جاکوب طی یک سال می‌میرند.

سندرم ورنیکه کورساکوف

سندرم ورنیکه کورساکوف (Wernicke-Korsakoff) یک اختلال مغزی است که به دلیل کمبود ویتامین B1 ایجاد می‌شود و شایع‌ترین علت بروز آن مصرف الکل است. علائم این سندرم شامل دوبینی، سردرگمی، افتادگی پلک‌های فوقانی و از بین رفتن هماهنگی عضلات است.

زوال عقل مختلط

زوال عقل مختلط زمانی رخ می‌دهد که بیمار به بیش از یک نوع دمانس مبتلا باشد. در بیشتر موارد، بیماران به طور همزمان به زوال عقل عروقی و بیماری آلزایمر مبتلا هستند.

هیدروسفالی با فشار طبیعی

هیدروسفالی با فشار طبیعی وضعیتی است که در اثر تجمع مایعات در بطن‌های مغز ایجاد می‌شود. این بیماری در حرکات، عملکردهای شناختی و کنترل مثانه اختلال ایجاد می‌کند.

در بیشتر موارد، علت هیدروسفالی مشخص نیست؛ اما آسیب‌د‌یدگی سر، عفونت‌، خونریزی در مغز و جراحی همگی می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند.

بیماری هانتینگتون

هانتینگتون (Huntington’s disease) یک بیماری نادر است که باعث تجزیه سلول‌های عصبی در مغز می‌شود. این بیماری بخش اصلی مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد، یعنی ناحیه‌ای که به شما در فکر کردن، حرکت کردن و نشان دادن احساسات کمک می‌کند.

بیماری هانتینگتون از یک ناهنجاری ژنی ناشی می‌شود و معمولا با تغییرات خلقی و روان‌پریشی همراه است. هیچ درمان شناخته شده‌ای برای این بیماری وجود ندارد.

آلزایمر چیست؟

صحبت در مورد تفاوت دمانس و آلزایمر بدون بررسی ویژگی‌های بیماری آلزایمر امکان‌پذیر نیست؛ چراکه حدود 60 تا 80 درصد افرادی که از زوال عقل رنج می‌برند به آلزایمر مبتلا هستند.

آلزایمر یک بیماری پیشرونده مغزی است که معمولا افراد بالای 65 سال را گرفتار می‌کند و با گذشت زمان باعث اختلال در حافظه و عملکرد شناختی می‌شود.

مشکل در به خاطر سپردن نام‌ها، کلمات و وقایع، اختلال تمرکز، تغییر شخصیت (برای مثال بی‌اعتمادی به دیگران یا پرخاشگری)، تغییر خلق و خو، افسردگی، گیجی و اختلال در قضاوت یا تصمیم‌گیری از علائم شایع آلزایمر هستند.

تاثیر آلزایمر بر مغز

در افراد مبتلا به آلزایمر، سلول‌های مغز می‌میرند و ارتباط بین سلول‌های مغزی از بین می‌رود. یکی از مشخصه‌های این بیماری، رسوبات غیرطبیعی پروتئین در مغز است که به آن‌ها پلاک و کلاف می‌گویند.

پلاک‌ها خوشه‌های متراکمی از پروتئین هستند که می‌توانند ارتباط بین سلول‌های عصبی را مسدود کنند. کلاف‌ها هم پروتئین‌هایی هستند که به مرگ سلول‌های مغزی سالم منجر می‌شوند. تغییرات مغزی ممکن است یک دهه قبل از شروع علائم آلزایمر رخ دهند.

پزشکان سعی می‌کنند با بررسی حافظه، توجه، بینایی و مهارت‌های زبانی و همچنین تصویربرداری از مغز تا حد زیادی از ابتلای شخص به آلزایمر مطمئن شوند؛ با این حال، تشخیص دقیق این بیماری تا زمان زنده بودن فرد غیرممکن است. تشخیص تنها زمانی قابل تایید است که مغز در طی کالبدشکافی زیر میکروسکوپ بررسی شود.

مقایسه علائم آلزایمر و زوال عقل

تفاوت دمانس و آلزایمر شامل علائم آن‌ها هم می‌شود. بین علائم دمانس و آلزایمر شباهت‌های زیادی وجود دارد، با این حال می‌توان تفاوت‌هایی را هم بین این دو پیدا کرد.

علائم مشترک هر دو عارضه عبارتند از:

• کاهش توانایی فکر کردن
• اختلال حافظه
• اختلالات ارتباطی

علائم زیر معمولا در بیماران مبتلا به آلزایمر مشاهده می‌شوند:

• مشکل در به خاطر آوردن رویدادها یا مکالمات اخیر
• بی‌تفاوتی
• افسردگی
• اختلال در قضاوت
• سرگردانی
• گیجی
• تغییرات رفتاری
• مشکل در صحبت کردن، بلع یا راه رفتن در مراحل پیشرفته بیماری

بعضی از انواع زوال عقل ممکن است با علائم فوق همراه باشند، اما معمولا علائم دیگری هم دارند که همین موضوع می‌تواند به تشخیص نوع دمانس کمک کند.

به عنوان مثال، زوال عقل مرتبط با اجسام لویی بسیاری از علائم آلزایمر را نشان می‌دهد؛ اما به احتمال زیاد افراد مبتلا به این نوع دمانس در مراحل اولیه بیماری به علائمی مانند توهم بصری، مشکلات تعادل و اختلال خواب دچار می‌شوند.

همچنین احتمال اینکه افراد مبتلا به زوال عقل ناشی از بیماری پارکینسون یا هانتینگتون در مراحل اولیه بیماری حرکات غیرارادی را تجربه کنند، زیاد است.

مقایسه روش‌های درمان آلزایمر و دمانس

هنگام صحبت در مورد تفاوت دمانس و آلزایمر باید نحوه درمان آن‌ها را مقایسه کرد. البته ذکر این نکته ضروری است که بیشتر زوال عقل‌ها غیرقابل درمان هستند و فقط می‌توان از بدتر شدن آن‌ها‌ جلوگیری کرد.

بسیاری از درمان‌های زوال عقل و آلزایمر با هم همپوشانی دارند. در این بخش، نگاهی به نحوه درمان این بیماری‌ها  می‌اندازیم.

درمان آلزایمر

درمان قطعی برای آلزایمر وجود ندارد، اما راهکارهای زیر به مدیریت علائم این بیماری کمک می‌کنند:

• دارو درمانی برای تغییرات رفتاری، مانند داروهای ضدروان‌پریشی
• دارو درمانی برای کاهش حافظه، مثل مهارکننده‌های کولین استراز (دونپزیل، ریواستیگمین و ممانتین)
• استفاده از طب سنتی برای درمان آلزایمر و یا دیگر روش های طب جایگزین که هدفش تقویت عملکرد مغز یا بهبود سلامت کلی است، مانند روغن نارگیل یا روغن ماهی
• دارو درمانی برای مشکلات خواب
• دارو درمانی برای افسردگی

درمان زوال عقل

در بعضی موارد، درمان مشکلی که باعث زوال عقل شده است می‌تواند کمک‌کننده باشد. معمولا زوال عقل ناشی از مصرف مواد مخدر، تومورها، اختلالات متابولیک و هیپوگلیسمی (افت قند خون) به درمان پاسخ می‌دهند.

درمان زوال عقل به علت بروز آن بستگی دارد و داروی مناسب به کنترل این بیماری کمک می‌کند. برای مثال، پزشکان زوال عقل مرتبط با اجسام لویی، زوال عقل ناشی از بیماری پارکینسون و آلزایمر را با مهارکننده‌های کولین استراز درمان می‌کنند.

درمان زوال عقل عروقی بر جلوگیری از آسیب‌دیدگی عروق خونی مغز و پیشگیری از سکته مغزی متمرکز است.

کلام پایانی

اگرچه بیشتر مردم از دو اصطلاح دمانس و آلزایمر به جای یکدیگر استفاده می‌کنند، اما در حقیقت این دو معانی متفاوتی دارند. آلزایمر یک بیماری است که روی بخش‌هایی از مغز که مرتبط با یادگیری هستند تاثیر می‌گذارد. این بیماری در ابتدا حافظه، تفکر و استدلال را تغییر می‌دهد و سپس باعث سردرگمی و تغییر رفتار می‌شود.

دمانس طیف وسیعی از بیماری‌ها را دربر می‌گیرد که آلزایمر یکی از آن‌ها است. دمانس روی حافظه و مهارت‌های ارتباطی تاثیر گذاشته و در انجام کارهای روزمره اختلال ایجاد می‌کند.

در متن حاضر سعی کردیم تفاوت دمانس و آلزایمر را از زوایای مختلف بررسی کنیم. شما می‌توانید سوالات خود را در بخش نظرات همین مقاله با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول