تکرر ادرار چیست و چگونه درمان می‌شود؟
تکرر ادرار به معنی نیاز به دفع ادرار، بیشتر از حد معمول است. این مشکل ممکن است روال عادی زندگی فرد و حتی خواب او را مختل کند. تکرر ادرار از عوامل زیادی ناشی می‌شود و می‌تواند راه حل‌های متنوعی داشته باشد.
در بعضی از مقاطع زندگی، مانند دوران بارداری، ممکن است نیاز به دفع ادرار افزایش پیدا کند. این یک علامت طبیعی است که معمولا پس از زایمان از بین می‌رود؛ اما گاهی اوقات تغییر الگوی ادرار کردن نشان‌دهنده یک مشکل جدی است که شناسایی به موقع آن می‌تواند از بروز عوارض احتمالی جلوگیری کند.
تقریبا 30 درصد مردان و 40 درصد زنان در مقطعی از زندگی خود تکرر ادرار را تجربه می‌کنند. برای آشنایی با علل احتمالی تکرر ادرار و نحوه درمان آن، مقاله امروز ایده آل مگ را تا انتها بخوانید.
تکرر ادرار چیست؟
ادرار کردن روشی است که بدن از طریق آن مایعات و مواد زائد را دفع می‌کند. ادرار که حاوی آب، اسید اوریک، اوره و سموم است، تا زمانی که مثانه پر شود در آن باقی می‌ماند. وقتی حجم ادرار به مقدار مشخصی می‌رسد، فرد احساس می‌کند که نیاز دارد مثانه خود را تخلیه کند.
اکثر مردم 6 تا 7 بار در روز ادرار می‌کنند. تکرر ادرار زمانی اتفاق می‌افتد که فرد در طول روز حدود دو لیتر مایعات مصرف کند، اما در 24 ساعت بیش از هفت بار نیاز به دفع ادرار داشته باشد.
تکرر ادرار در چه افرادی شایع است؟
تولید ادرار یکی از اعمال طبیعی بدن است و نیاز به ادرار کردن چیزی است که همه آن را تجربه می‌کنند؛ با این حال، این تجربه مشترک می‌تواند برای بعضی از افراد مشکلاتی ایجاد کند.
گاهی اوقات، ممکن است نیاز به دفع ادرار در مقایسه با حالت معمول بیشتر باشد. این مشکل می‌تواند برای هر کسی اتفاق بیفتد. مردان، زنان و کودکان همگی ممکن است این علامت را داشته باشند. با این حال، در بعضی از مقاطع زندگی یا در صورت ابتلا به بعضی از بیماری‌ها احتمال وقوع آن افزایش می‌یابد. برای مثال، در بین زنان باردار، افراد سالمند و مردانی که پروستات‌شان بزرگ شده است، شایع‌تر است.
تکرر ادرار در زنان
عفونت دستگاه ادراری شایع‌ترین دلیل تکرر ادرار در زنان است؛ چون در زنان پیشابراه کوتاه‌تر است و باکتری‌ها راحت‌تر می‌توانند خود را به مثانه برسانند. پیشابراه لولهای است که ادرار را از بدن دفع می‌کند.
عوامل خطر ابتلا به عفونت دستگاه ادراری عبارتند از: تحریک و التهاب واژن، رابطه جنسی و تمیز کردن نادرست بدن بعد از اجابت مزاج (از پشت به سمت جلو) که پیشابراه را در معرض باکتری اشریشیا کلی (E.Coli ) قرار می‌دهد.
از سایر عواملی که می‌توانند باعث افزایش دفع ادرار در زنان شوند می‌توان به بارداری، فیبروئید رحم، کاهش سطح استروژن به دلیل یائسگی و سرطان تخمدان اشاره کرد.
تکرر ادرار در بارداری
بعضی از زنان باردار تغییرات کمی را در الگوی دفع ادرار خود مشاهده می‌کنند، در حالی که بعضی دیگر ممکن است تغییرات بسیار محسوس‌تری را تجربه کنند و دائما مجبور باشند در طول روز و شب به سرویس بهداشتی بروند.
تکرر ادرار در اوایل بارداری بسیار شایع است. گاهی اوقات در اواسط بارداری کاهش می‌یابد، اما دوباره عود می‌کند. در ادامه مطلب، تغییر الگوی ادرار کردن را در طول بارداری بررسی می‌کنیم.
سه ماهه اول
ممکن است مجبور شوید تا دو هفته پس از لقاح یا درست در زمان اولین قاعدگی خود، بیشتر ادرار کنید. در کنار حساس شدن سینه‌ها و تهوع صبحگاهی، تکرر ادرار از مهم‌ترین علائمی است که ممکن است شما را وادار به انجام تست بارداری کند.
تغییرات هورمونی در ابتدای بارداری به افزایش جریان خون و بیشتر شدن مایعات بدن منجر می‌شوند؛ علاوه بر این، فعالیت کلیه‌ها افزایش می‌یابد تا مواد زائد را از بدن خارج کنند؛ از سوی دیگر، در سه ماهه اول بارداری رحم شروع به رشد کرده و به مثانه فشار می‌آورد.
افزایش مایعات بدن و فعال‌تر شدن کلیه‌ها روی حجم ادرار تاثیر می‌گذارد؛ به‌علاوه، به دلیل فشاری که رحم به مثانه وارد می‌کند احساس می‌کنید باید دائما مثانه خود را تخلیه کنید.
سه ماهه دوم
با ادامه بارداری، بدن با تغییرات جدید سازگار می‌شود؛ همچنین رحم در حال رشد به سمت داخل حفره شکمی بالا می‌رود و فشار کمتری به مثانه وارد می‌کند؛ به همین دلیل، در سه ماهه دوم نیاز به دفع ادرار کاهش پیدا می‌کند.
سه ماهه سوم
تکرر ادرار معمولا در سه ماهه سوم بارداری دوباره برمی‌گردد، چون رحم و جنین در حال رشد به داخل لگن فرو می‌روند و بار دیگر بر مثانه فشار می‌آورند.
پس از زایمان
تولد نوزاد فشار وارد شده به مثانه و میل مکرر به ادرار کردن را کاهش می‌دهد؛ اما بدن هنوز برای بازیابی خود به زمان نیاز دارد. معمولا ۸ تا ۱۲ هفته طول می‌کشد تا سیستم ادراری به حالت قبل از بارداری برگردد.
تکرر ادرار در کودکان
پولاکیوری که به آن تکرر ادرار ایدیوپاتیک خوش خیم هم گفته می‌شود، بدون علت خاصی باعث می‌شود کودکان در طول روز بیشتر ادرار کنند. اگرچه این بیماری در کودکان سه تا پنج ساله شایع است، اما می‌تواند نوجوانان را هم گرفتار کند.
پس از سه سالگی، کودک شما تقریبا 12 بار در روز ادرار می‌کند. با رشد کودک و بزرگ‌تر شدن مثانه، دفعات ادرار کردن به 4 تا 7 بار در روز کاهش می‌یابد.
بارزترین علامت پولاکیوری این است که کودک به طور ناگهانی در طول روز خیلی بیشتر از حد معمول ادرار می‌کند. به عنوان مثال، هر نیم ساعت یک‌بار به دستشویی می‌رود. گاهی اوقات، کودک متوجه می‌شود که در هر بار مراجعه به سرویس بهداشتی فقط مقدار کمی ادرار از مثانه او خارج می‌شود.
دلایل ابتلا به پولاکیوری در کودکان
علت دقیق پولاکیوری مشخص نیست. در بسیاری از موارد، کودک شما ممکن است به دلیل یک تغییر بزرگ در زندگی خود، برای مثال رفتن به مدرسه، دچار استرس شود. هر رویداد مهمی در خانه، مدرسه یا در زندگی شخصی می‌تواند باعث ایجاد یک دوره پولاکیوری شود.
گاهی اوقات، وقتی کودک می‌داند که برای مدتی نمی‌تواند به دستشویی برود، احساس می‌کند که نیاز بیشتری به انجام این کار دارد. به عنوان مثال، این مشکل در طول یک سفر جاده‌ای یا در حین امتحان به سراغ او می‌آید.
سایر عواملی که می‌توانند باعث پولاکیوری شوند عبارتند از:
- سیستیت غیرباکتریایی
- تغییرات در مواد شیمیایی بدن، مانند افزایش مصرف نمک
- التهاب در مجرای ادرار یا مثانه
- افزایش سطح کلسیم در ادرار
- اختلالات اضطرابی
اگر فرزندتان به طور مکرر ادرار می‌کند، به متخصص اطفال مراجعه کنید تا علت بروز آن مشخص شود. پزشک کودک را معاینه و تاریخچه پزشکی او را بررسی می‌کند؛ همچنین برای رد هر گونه مشکلی که می‌تواند باعث افزایش ادرار کردن شود، برای او آزمایش خون و ادرار می‌نویسد.
تکرر ادرار در پیری
طیف وسیعی از عوامل می‌توانند در افراد سالمند روی الگوی دفع ادرار تاثیر بگذارند. در حقیقت، بیش از ده‌ها بیماری یا شرایط وجود دارد که می‌توانند باعث تکرر ادرار شوند، از دیابت گرفته تا بی‌اختیاری ادرار.
به تکرر ادراری که شب‌ها به سراغ افراد سالمند می‌آید ناکچوریا (ادرار مکرر شبانه) می‌گویند. ناکچوریا می‌تواند نتیجه دیابت، مشکلات کلیوی، بی‌خوابی یا حتی نوشیدن بیش از حد آب قبل از خواب باشد.
اگرچه بیماری‌های مختلف، مصرف بعضی از داروها و چاقی از دلایل رایج تکرر ادرار در سالمندان هستند، اما تغییر مثانه به دلیل افزایش سن نقش مهمی در بروز این مشکل دارد. پیری بر تمام اندام‌های بدن تاثیر می‌گذارد و دستگاه ادراری هم از این قاعده مستثنی نیست.
عملکرد طبیعی مثانه ذخیره ادرار و دفع آن در فواصل زمانی مناسب است. هنگامی که افزایش سن ساختار مثانه را تغییر می‌دهد، ممکن است این عملکردها مختل شوند. تحقیقات نشان می‌دهد که با افزایش سن سه تغییر مهم در ارتباط با مثانه اتفاق می‌افتد:
- کاهش ظرفیت مثانه: مقدار ادراری که مثانه می‌تواند نگه دارد کاهش می‌یابد.
- کاهش حجم تخلیه: مقدار ادراری که مثانه می‌تواند تخلیه کند کمتر می‌شود.
- افزایش حجم باقیمانده پس از خالی شدن مثانه: مقدار ادراری که پس از تخلیه مثانه در آن باقی می‌ماند افزایش می‌یابد.
عوامل ابتلا به تکرر ادرار
ادرار کردن فرآیند پیچیده‌ای است که سیستم‌های مختلف بدن را درگیر می‌کند؛ به همین دلیل، عوامل متعددی می‌توانند در آن مشکل ایجاد کنند. بسیاری از این عوامل به سن و جنسیت مربوط هستند.
ممکن است به دلایل مختلف چند بار در طول زندگی خود تکرر ادرار را تجربه کنید. این دلایل می‌توانند از موارد جزئی و قابل کنترل تا مشکلات جدی گسترده باشند.
مشکلات مثانه و دستگاه ادراری
مشکلات مثانه و دستگاه ادراری، به ویژه عفونت‌های دستگاه ادراری، یکی از شایع‌ترین عواملی هستند که باعث تکرر ادرار می‌شوند.
در طول عفونت ادراری، یک عفونت خارجی وارد بدن شده و باعث التهاب و تورم سیستم ادراری می‌شود. این سیستم از کلیه‌ها، میزنای یا حالب (لولهای که کلیه را به مثانه متصل می‌کند)، مثانه و پیشابراه (لولهای که ادرار را از بدن خارج می‌کند) تشکیل شده است.
سایر بیماری‌های این سیستم که می‌توانند باعث تکرر ادرار شوند عبارتند از: سندرم مثانه بیش فعال و سیستیت بینابینی. در موارد بسیار نادر، تکرر ادرار می‌تواند از علائم سرطان مثانه باشد.
دلایل ابتلا به عفونت دستگاه ادراری
عفونت دستگاه ادراری زمانی رخ می‌دهد که باکتری از طریق پیشابراه وارد مثانه می‌شود. عوامل خطر رایج عبارتند از:
- افزایش سن
- کم آبی بدن
- نگه داشتن ادرار برای مدت طولانی یا تخلیه نشدن کامل مثانه
- تغییر در ساختار سیستم ادراری، برای مثال به دلیل یائسگی
- بیماری‌های مزمنی که بر سیستم ایمنی بدن تاثیر می‌گذارند
دلایل ابتلا به سندرم مثانه بیش فعال
مثانه بیش فعال باعث می‌شود به طور مکرر و ناگهانی نیاز به دفع ادرار پیدا کنید. ممکن است در طول روز و شب بارها این احساس را تجربه کنید و حتی دچار بی‌اختیاری ادرار شود.
معمولا سندرم مثانه بیش فعال از موارد زیر ناشی می‌شود:
- آسیب‌دیدگی نواحی مختلف بدن مانند مثانه، ستون فقرات و لگن
- بیماری‌های مربوط به مغز و اعصاب، مانند سکته مغزی و ام اس (MS)
- چاقی و اضافه وزن که باعث می‌شود فشار بیشتری بر مثانه وارد شود
دلایل ابتلا به سیستیت بینابینی
سیستیت بینابینی یک بیماری مزمن است که باعث فشار و درد مثانه و گاهی اوقات درد لگن می‌شود. شدت درد می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.
مثانه یک اندام توخالی و عضلانی است که ادرار را ذخیره می‌کند. این اندام تا زمانی که بتواند منبسط شود با ادرار پر می‌شود و سپس از طریق اعصاب لگن به مغز سیگنال می‌دهد که وقت ادرار کردن است.
در افراد مبتلا به سیستیت بینابینی، این سیگنال‌ها دچار اختلال می‌شوند و بیمار علیرغم کم بودن حجم ادرار احساس می‌کند باید مثانه خود را تخلیه کند.
علت دقیق سیستیت بینابینی مشخص نیست، اما به احتمال زیاد عوامل زیادی در بروز آن نقش دارند. به عنوان مثال، افراد مبتلا به این بیماری ممکن است در پوشش محافظ (اپیتلیوم) مثانه نقص داشته باشند که این باعث می‌شود مواد سمی موجود در ادرار باعث تحریک دیواره مثانه شوند.
از سایر عواملی که ممکن است به سیستیت بینابینی منجر شوند می‌توان به واکنش خودایمنی، ژنتیک، عفونت یا آلرژی اشاره کرد.
بارداری
در طول بارداری فشار زیادی به مثانه وارد می‌شود، چون جنین فضای زیادی را در داخل بدن مادر اشغال می‌کند.
تکرر ادرار از علائم بسیار شایع و طبیعی بارداری است. این علامت نباید در هفته‌ها و ماه‌های پس از زایمان مشکل‌ساز باشد، چون بدن مادر به حالت عادی برمی‌گردد.
جالب است بدانید که بیشتر زنان تکرر ادرار را در سه ماهه اول و سوم بارداری تجربه می‌کنید؛ چون در سه ماهه دوم رحم بالاتر می‌آید و فشار از روی مثانه برداشته باشد؛ با این حال، پژوهش‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از زنان در سه ماهه دوم هم دچار تکرر ادرار می‌شوند.
دیابت
تکرر ادرار یکی از علائم بسیار شایع دیابت است، به طوری که بسیاری از مبتلایان به دیابت نوع 1 و 2 آن را تجربه می‌کنند.
در افراد مبتلا به دیابت به دلیل بالا بودن قند خون فعالیت کلیه‌ها افزایش می‌یابد و مایعات بیشتری از طریق آن‌ها دفع می‌شود؛ در نتیجه، بیمار بیشتر از سایر افراد احساس تشنگی می‌کند و مایعات می‌نوشد که این امر به نوبه خود می‌تواند باعث حجم ادرار شود.
مشکلات پروستات در مردان
پروستات غده‌ای به اندازه یک توپ گلف است که در تولید مایعی که هنگام انزال خارج می‌شود، نقش دارد. بزرگ شدن بیش از حد پروستات می‌تواند به سیستم ادراری فشار وارد کند و باعث تکرر ادرار شود.
در بیشتر مردان رشد پروستات با افزایش سن ادامه پیدا می‌کند، اما در بعضی از آن‌ها پروستات به قدری بزرگ می‌شود که علائم ایجاد می‌کند.
دقیقا مشخص نیست که چه چیزی باعث بزرگ شدن بیش از حد پروستات می‌شود؛ با این حال، به نظر می‌رسد تغییرات هورمونی که با افزایش سن رخ می‌دهند، در بروز آن نقش دارند. افزایش سن، سابقه خانوادگی، دیابت، بیماری قلبی و چاقی احتمال ابتلا به این مشکل را در مردان افزایش می‌دهند.
سایر دلایل تکرر ادرار
سایر عواملی که می‌توانند دفعات ادرار کردن را افزایش دهند عبارتند از:
- سکته مغزی
- وجود تومور در لگن
- استفاده از دیورتیک‌ها (داروهایی که از طریق افزایش ادرار به دفع نمک و آب اضافی از بدن کمک می‌کنند)
- واژینیت (التهاب واژن)
- پرتو درمانی در ناحیه لگن
- مصرف بیش از حد الکل یا کافئین
علائم ابتلا به تکرر ادرار
تغییر الگوی ادرار کردن و افزایش ادرار از اولین علائم تکرر ادرار است. بسته به علت زمینه‌ای، افراد مبتلا به این مشکل ممکن است علائم دیگری را هم تجربه کنند که عبارتند از:
- نیاز فوری به دفع ادرار یا ناتوانی در به تعویق انداختن دفع آن
- بی‌اختیاری ادرار
- شب‌ادراری یا تکرر ادرار در طول شب
- احساس درد یا سوزش هنگام ادرار کردن
- وجود خون در ادرار
- تب
- لرز
- حالت تهوع
راه‌های درمان تکرر ادرار
درمان تکرر ادرار به علت بروز آن بستگی دارد، برای مثال:
- اگر به دیابت مبتلا باشید، پزشک برنامه درمانی مناسبی برای کنترل سطح قند خون طراحی می‌کند.
- چنانچه عفونت باکتریایی مقصر باشد، برای خلاص شدن از شر آن باید از آنتی بیوتیک استفاده کنید.
- در صورتی که مثانه بیش فعال علت تغییر الگوی ادرار کردن باشد، ممکن است لازم باشد از داروهایی موسوم به آنتی کولینرژیک استفاده کنید. این داروها از بروز انقباضات عضلانی غیرطبیعی در دیواره مثانه جلوگیری می‌کنند.
درمان تکرر ادرار در خانه
علاوه بر درمان‌های پزشکی، راه‌کارهای دیگری هم وجود دارند که به جای درمان بیماری زمینه‌ای به کنترل دفعات ادرار کردن کمک می‌کنند. این راه‌کارها عبارتند از:
تمرینات کگل
این تمرینات روزانه که اغلب زنان در دوران بارداری انجام می‌دهند، می‌توانند عضلات لگن و مجرای ادرار را تقویت کرده و از عملکرد مثانه حمایت کنند.
برای کسب بهترین نتیجه، باید تمرینات کگل را سه بار در روز، در ست‌های 10 تا 20 تایی و حداقل به مدت چهار تا هشت هفته انجام دهید.
گاهی اوقات، تمرینات کگل با بیوفیدبک ترکیب می‌شوند تا بیمار آگاهی بیشتری از نحوه عملکرد بدن خود کسب کند. این افزایش آگاهی می‌تواند به او در بهبود کنترل عضلات لگن کمک کند.
نظارت بر مصرف مایعات
با نزدیک شدن به ساعات پایانی روز سعی کنید از مصرف غذاها و نوشیدنی‌هایی که احتمال تکرر ادرار را در طول شب افزایش می‌دهند، اجتناب کنید.
نوشیدنی‌های الکلی، قهوه، چای، گوجه‌فرنگی و محصولات حاوی آن، آب مرکبات و شیرین‌کننده‌های مصنوعی از جمله مواردی هستند که می‌توانند روی الگوی ادرار کردن تاثیر بگذارند.
درمان یبوست
یبوست می‌تواند با فشار بر مثانه دفعات ادرار کردن را افزایش دهد. اگر از این مشکل آزاردهنده رنج می‌برید، غذاهای حاوی فیبر مانند میوه، سبزی، حبوبات و غلات کامل را در رژیم غذایی خود بگنجانید و به طور منظم ورزش کنید.
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
از آنجا که تکرر ادرار می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، باید در مورد هر چیزی که باعث تغییر الگوی ادرار کردن شما می‌شود با پزشک صحبت کنید.
در بعضی موارد، تکرر ادرار فقط یک علامت آزاردهنده است که با کاهش مصرف کافئین یا بعد از اتمام دوران بارداری برطرف می‌شود؛ اما اگر مطمئن نیستید که چرا دفعات ادرار کردن شما در مقایسه با گذشته بیشتر شده است، بهتر است به پزشک مراجعه کرده و در مورد آن صحبت کنید.
اگر علاوه بر تکرر ادرار علائم و مشکلات زیر را تجربه کردید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:
- درد یا ناراحتی هنگام ادرار کردن
- مشاهده خون در ادرار
- از دست دادن کنترل مثانه یا بی‌اختیاری ادرار
- نیاز فوری به دفع ادرار
- مشکل در ادرار کردن با وجود اضطرار
- درد در قسمت پایین شکم
- کمردرد
- افزایش تشنگی
- تب
- حالت تهوع، استفراغ یا هر دو
- خروج ترشحات از واژن یا آلت تناسلی
کلام پایانی
تکرر ادرار مشکل شایعی است که بسیاری از افراد، به خصوص زنان و افراد سالمند، آن را تجربه می‌کنند.
اگر متوجه شدید بیشتر از گذشته ادرار می‌کنید، برای تشخیص علت بروز آن به پزشک مراجعه کنید. در صورتی که علاوه بر تکرر ادرار، علائم دیگری مثل تب، درد شکم، حالت تهوع و استفراغ را تجربه کردید، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید.
تشخیص به موقع بیماری شانس درمان را افزایش و احتمال بروز عوارض جانبی را کاهش می‌دهد. افزایش دفع ادرار دلایل مختلفی دارد که عفونت دستگاه ادراری و مثانه بیش فعال از شایع‌ترین موارد آن هستند.
چنانچه بعد از خواندن این مقاله در مورد تکرر ادرار سوالی دارید، می‌توانید آن را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
سوالات متداول
بیماری‌هایی که روی پروستات تاثیر می‌گذارند می‌توانند الگوی دفع ادرار را در مردان تغییر دهند. از این بیماری‌ها می‌توان به هیپرپلازی خوش خیم پروستات، پروستاتیت (التهاب پروستات در اثر عفونت باکتریایی) و سرطان پروستات اشاره کرد.
درمان این مشکل به علت زمینه‌ای بروز آن بستگی دارد. در اغلب موارد می‌توان به کمک درمان‌های پزشکی و تغییر سبک زندگی دفعات ادرار کردن را کنترل کرد.
پیروی از رژیم غذایی متعادل و داشتن سبک زندگی فعال به تنظیم حجم ادرار کمک می‌کند. این توصیه به معنی محدود کردن مصرف کافئین و حذف غذاهایی است که به عنوان ادرارآور عمل می‌کنند یا باعث تحریک مثانه شوند، مانند شکلات و شیرین‌کننده‌های مصنوعی.
