همه چیز درباره لک لک ها : گونه‌های عجیب لک‌لک را بشناسید
لک‌لک‌ها در کشورها و باورهای فرهنگی مختلف، جنبه نمادین دارند و گاهی حتی موجوداتی مقدس و محترم محسوب می‌شوند. در باورهای سنتی ایرانی نیز لک لک نماد شانس، خوش‌یُمنی و گاهی برکت و روزی است. از لک‌لک‌ها همچنین به‌عنوان نشانه‌ای برای اثبات امکان دوستی و ارتباط بین انسان و حیات وحش یاد می‌شود. اکنون قصد داریم درمورد این پرنده زیبا و نمادین بیشتر صحبت کرده و همه‌چیز را درباره آنها بررسی کنیم.
ویژگی‌های عمومی و مشترک در انواع لک لک
لک لک (STORK) از رسته پرندگان گردن دراز (Ciconiidae) است که بین ۶۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر قد و ۳.۱ تا ۹ کیلوگرم وزن دارد. رسته پرندگان گردن‌دراز شامل پرندگانی مانند درنا، فلامینگو، غاز و حواصیل می‌شود.
لک‌لک‌ها همچنین در بین پرندگان مهاجر قرار می‌گیرند و گونه‌های مختلف آن معمولا با رنگ پرهایش شناسایی می‌شود. منقار تیز و بلند، پرهای عمدتا سفید و سر بی‌مو از دیگر ویژگی‌های این پرنده زیبا است. نر و ماده آنها هم‌شکلند (در برخی گونه‌ها نرها کمی بزرگترند و گاهی رنگ عنبیه در نر و ماده متفاوت است) و اغلب زندگی گله‌ای دارند.
همچنین این پرنده نسبتا بزرگ در دسته پرنده‌های شناور قرار می‌گیرد. یعنی پرنده‌هایی که برای شکار در آب‌های کم‌عمق راه می‌روند. البته که لک‌لک‌ها بیشتر در نزدیکی آب‌ها لانه می‌کنند اما بعضی از آنها را هم می‌توان در زمین‌های خشک پیدا کرد.
معروف‌ترین گونه‌های لک لک در جهان
تاکنون بیش از ۲۰ گونه از انواع لک‌لک‌ها در جهان شناسایی شده است. این گونه‌ها براساس رنگ پرها، جثه (قد و وزن)، محل زندگی، تغذیه و سبک جفت‌گیری تقسیم‌بندی و تفکیک می‌شوند. بیشتر این گونه‌ها در مناطق گرم آفریقا، آسیا و اروپا زندگی می کنند. این پرنده را کمتر می‌توان در قاره آمریکا و استرالیا پیدا کرد. معروف‌ترین گونه‌های لک‌لک عبارتند از:
1. لک‌لک سفید (Ciconia ciconia)
لک لک سفید در جنوب و مرکز اروپا و آسیا زندگی می‌کند و در فصل زمستان به آفریقا می‌رود. این پرنده را می‌توان از پرهای سفید، بال‌های حاشیه دار با پرهای سیاه، منقار و پاهای صورتی و چشمان تیره‌اش تشخیص داد. این گونه که معمولا با انسان زود انس می‌گیرد، در ارتفاعات و روی خانه‌ها و بام‌ها لانه کرده، هنگام ایستادن یک پای خود را بالا می‌گیرد. لک‌لک سفید رفتار اجتماعی بسیار منحصر به‌فردی دارد.
2. لک‌لک سیاه (Ciconia nigra)
این لک لک با پرهای سیاه، پاهای قرمز، منقار قرمز و چشمان تیره که با رنگ قرمز روشن احاطه شده، قابل تشخیص است. پرهای سفید در قسمت شکمی تنه علامت دیگری برای این نوع لک‌لک محسوب می‌شود. می‌توان آن را در جنوب اروپا پیدا کرد، اگرچه در طول زمستان به سمت جنوب صحرای آفریقا و آب و هوای گرم‌تر حرکت می‌کند.
3. لک‌لک شکم سفید (Ciconia abdimii)
این پرنده به‌وسیله تنه و شکم سفید، شاه‌پرهای سیاه براق در بال، گردن دراز، نوک و پاهای دراز به رنگ سرخ و روشن به آسانی تشخیص داده می‌شود. آرام راه می‌رود. در پرواز آهسته بال می‌زند و اغلب با بال‌های کاملا باز اوج می‌گیرد و در ارتفاع زیاد پرواز می‌کند. به صورت گله‌های نامنظم مهاجرت می‌کند.
4. لک‌لک توفان (Ciconia stormi)
این پرنده با قد حدود یک متر، پرهایی که در گردن و تنه سیاهند و در شکم سفید، چشم‌هایی که با حلقه‌های زرد احاطه شده‌اند، منقار صورتی و پاهای قرمز ماتش شناسایی می‌شود. لک‌لک توفان در اندونزی، مالزی و جنوب تایلند زندگی می‌کند.
5. لک‌لک خاوری (Ciconia boyciana)
این پرنده که بیشتر در چین، ژاپن، منچوری و سیبری دیده می‌شود را می‌توان از پرهای سفیدش که در انتهای بال‌ها تیره می‌شود، پاهای قرمز روشن و منقار تیره‌اش شناخت. قد لک لک شرقی به ۱.۵ متر و وزن آن به بیش از ۵ کیلو می‌رسد.
6. لک‌لک رنگی (Mycteria leucocephala)
این لک لک که در باتلاق های جنوب هیمالیا یافت می‌شود، می‌تواند تا یک متر قد و ۳.۵ کیلو وزن رشد کند. به خاطر سر نارنجی طاس، منقار زرد قلاب‌دار و پرهای سفیدش مشهور است، همچنین بال‌های مشکی باشکوهش که در قسمت‌های بالایی با پرهای سفید نقش‌دار می‌شوند.
7. لک لک نیل
لک‌لک نیل یا نوک‌کفشی زمانی به عنوان لک لک دسته‌بندی می‌شده است. این پرنده در معرض انقراض، در شرق آفریقا از سودان تا زامبیا سکونت دارد. لک‌لک نیل پرنده بزرگی است و ارتفاع آن از ۱۱۵ تا ۱۵۰ سانتیمتر، طول آن از ۱۰۰ تا ۱۴۰ سانتیمتر، عرض بال‌ها از ۲۳۰ تا ۲۶۰ سانتیمتر و وزنش از ۴ تا ۷ کیلوگرم است.
این پرنده به عنوان نمادی از جانواران منقرض شده پیش از تاریخ شناخته می‌شود و منقار بزرگش که شبیه کفش است، آن را تبدیل به موجودی عجیب کرده است. این منقارهای شگفت‌انگیز بین ۱۹ تا ۲۴ سانتیمتر طول دارند.
محل زندگی لک‌لک‌ها
زیستگاه لک‌لک‌ها براساس گونه‌های مختلف تغییر می‌کند. اغلب لک‌لک‌ها البته ترجیح می‌دهند که در نزدیک آب لانه ساخته و زندگی کنند؛ اما برای مثال، لک‌لک سفید به‌دلیل زندگی روی بام‌های خانه‌ها معروف است. گاهی بعضی از گونه‌های لک لک نیز در سواحل صخره‌ای و در ارتفاعات این سواحل لانه می‌سازند. به‌طور کلی، بیشتر گونه‌های مختلف این پرنده زیستگاه‌هایی مانند تالاب‌ها و مرداب‌ها را ترجیح می‌دهند تا بتوانند به آسانی به آب و غذای مورد علاقه خود دسترسی داشته باشند. همچنین تحمل سردی هوا را ندارند.
رفتار اجتماعی لک‌لک‌ها
انواع لک لک در رفتار و زندگی اجتماعی نیز گوناگون عمل می‌کند. بعضی از آنها همواره در گروه‌های بزرگ هستند، به‌طوری که گاهی چند جفت‌شان روی یک درخت لانه می‌کنند. اما بعضی از آنها تنها در فصل جفت‌گیری در گروه زندگی کرده و در باقی مواقع زندگی انفرادی را ترجیح می‌دهند. جالب اینکه بعضی گونه‌های دیگر در فصل تولید مثل کاملا انفرادی زندگی می‌کنند و پس از پایان فصل، کلونی خود را مجدد تشکیل می‌دهند.
لک‌لک از جمله حیوانات تک همسر است و آن را به‌عنوان یک حیوان بسیار وفادار به جفت خود می‌شناسند. (البته این موضوع درباره همه گونه‌های آنها صادق نیست.) بنابراین، برای رفتار اجتماعی لک‌لک‌ها نیز مانند زیستگاه و محل زندگی ایده‌آل‌شان نمی‌توان روند و فرم ثابتی را تعریف کرد. محقق‌ها هنوز نتوانسته‌اند دلیل این نوع رفتار اجتماعی انتخابی و اختیاری گونه‌های مختلف لک‌لک را شناسایی کنند.
رژیم غذایی لک لک ها
لک‌لک در دسته پرندگان گوشت‌خوار قرار می‌گیرد که اغلب نسبت به آبزیان کوچک تمایل دارد. قورباغه، ماهی، حشرات، کرم خاکی، پرندگان و پستانداران کوچک در رژیم غذایی انواع لک‌لک در گونه‌های مختلف دیده می‌شود. انواع این پرنده، مطابق با نوع شکار و تغذیه‌ای که در زیستگاه‌شان بیشتر در دسترس است تکامل یافته‌اند. به‌همین دلیل تنوع جالبی در فرم نوک آنها شاهدیم. در واقع نوع تغذیه و روش شکارشان تا حد زیادی به فرم منقارشان بستگی دارد.
لانه‌سازی لک لک
لانه لک‌لک‌ها به فراخور جثه و تخم‌های بزرگش ساخته می‌شود. تخم این پرنده قطری حدود ۸ سانتیمتر دارد. درنتیجه برای این تخم بزرگ تقریبا ۲۰۰ گرمی، لانه‌ای با عمق ۱ تا ۲ متر و عرض ۸۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر نیاز است. این لانه بزرگ وزن سنگینی دارد و مانند یک سبد حصیری مقاوم و محکم، از شاخه‌های نازک درهم تنیده شده درختان تشکیل شده است. معمولا هر جفت یکبار در سال، با هم و با مدیریت ماده، در فصل تولید مثل که عموما تابستان است لانه می‌سازد. این لانه‌ها گاهی تا چند سال قابل استفاده هستند و لک‌لک‌های جفت، در مهاجرت‌های بعدی آنها را تعمیر کرده و مجدد درشان تخم‌گذاری می‌کنند. معمولا در فصل غیاب لک‌لک‌ها، پرندگان کوچکتر در لانه آنها اقامت دارند.
شکارچیان لک‌لک
یکی از نکات جالب درباره لک‌لک، عمر زیاد آن است. بعضی از گونه‌های این پرنده بزرگ، بیش از ۳۰ سال عمر می‌کنند و این جالب توجه است. یکی از دلایل اصلی عمر زیاد لک‌لک‌ها را باید در این دانست که این پرنده شکارچیان زیادی ندارد.
در واقع تخم لک‌لک‌ها و جوجه‌های آنها بیشتر در معرض شکارند تا پرنده بالغ. اسکانک‌های راه‌راه، کرکس‌ها، کورویدها و گاهی راکون‌ها اصلی‌ترین شکارچیان تخم لک‌لک هستند. لک لک بالغ نیز ممکن است توسط تمساح‌ها شکار شود.
آنچه بیشتر برای لک‌لک‌های بالغ خطرناک تلقی می‌شود و مرگ خاموش آنها را در پی دارد، تغییراتی است که در روش‌های کشاورزی ایجاد شده و استفاده از سموم مضر و راه یافتن این سموم به تالاب‌های محل سکونت این پرنده است.
لک لک ایرانی
لک لک سفید که در ایران به آن حاجی لک‌لک هم می‌گویند، گونه‌ای است که در فصل مهاجرت به ایران سفر می‌کند. حاجی لک‌لک‌ها در روستاهای بخش‌های مختلف ایران اقامت موقت دارند و بیشتر این مناطق در کردستان و لرستان بوده و محدوده جنوب غربی کشور را شامل می‌شوند. مریوان، زریوار و بروجرد از اصلی‌ترین شهرهایی هستند که می‌توان از آنها به‌عنوان مقصد مهاجرتی حاجی لک‌لک ایرانی در پاییز و زمستان یاد کرد. حاجی لک لک در ایران، با مردم بومی مناطقی که در آنها ساکن می‌شود ارتباط خوبی برقرار می‌کند.
سخن پایانی
در آخر باید گفت، لک‌لک‌ها در افسانه‌ها و قصه‌های بومی و محلی اقصی نقاط دنیا نقش مهمی را بازی می‌کنند. رایج‌ترین این قصه‌ها هم قصه آوردن نوزادان توسط این پرنده است. اما آنچه لک لک را تا این حد بین انسان‌ها محبوب کرده، به سازگاری‌شان با انسان‌ها مربوط می‌شود.
سوالات متداول
لک لک ها کجا زندگی می‌کنند؟
لک‌لک معمولا در نزدیکی آب لانه می‌سازد چرا که منبع اصلی تغذیه آن آبزیان کوچک هستند.
لک‌لک ایرانی از کدام گونه این پرنده است؟
لک‌لکی که سالانه در فصل زمستان به ایران مهاجرت می‌کند از نوع لک‌لک سفید است.
لک‌لک‌ها بیشتر در کدام مناطق ایران اقامت می‌کنند؟
لک‌لک‌های سفید معمولا در زمستان به مناطق جنوب غربی ایران مهاجرت می‌کنند.
