فصد خون چیست و چه خواصی دارد؟
فصد خون یکی از راه‌های درمانی موثر در طب سنتی است که اگر به درستی و در زمان صحیح انجام شود، نتایج شگفت‌انگیزی خواهد داشت. این روش درمانی باعث خارج شدن مواد زائد و رسوبات مضر، از بدن میشود.
متخصصان طب سنتی برای متعادل کردن اختلاط چهارگانه بدن، از فصد خون استفاده می‌کنند. در این روش، متخصص با ایجاد شکاف‌های کوچکی بر روی رگ‌های بدن، باعث خروج خون غلیظ و مواد زائد از بدن میشود.
با این مقاله از ایده آل مگ همراه باشید تا به سوالات بسیاری درباره فصد جواب دهیم؛ اینکه فصد خون چیست و چه فوایدی دارد؟ آیا این روش درمانی عوارض جانبی هم دارد؟ بهترین زمان انجام آن چه موقع است؟
فصد خون چیست؟
یکی از روش‌های خون‌گیری در طب سنتی، فصد خون است. این روش درمانی از طریق ایجاد یک شکاف یا سوراخ کوچک در جداره رگ انجام میشود. از شکاف ایجاد شده، خون فاسد تجمع یافته در بدن به یکباره خارج و میان اخلاط چهارگانه‌ی بدن تعادل ایجاد میشود.
تاریخچه فصد خون در ایران
تاریخچه این روش درمانی به دوران تمدن مصر، یونان و روم باستان بازمی‌گردد. این عمل با ابزاری به نام نیشتر انجام می‌شد و این اعتقاد وجود داشت که به وسیله فصد خون، بدن انسان از شر خلاص میشود.
در ایران در آثار پزشکی دانشمندانی مانند ابوعلی سینا و ابوریحان بیرونی، مطالبی درباره این روش درمانی وجود دارد. در این آثار، از فصد خون به معنای تیغ زدن بر جداره رگ برای خارج کردن خون مضر از بدن بیماران مبتلا به بیماری‌های کشنده یاد شده است.
جالب است بدانید که از دیدگاه طب سنتی، 360 نوع رگ برای انجام فصد خون وجود دارد؛ به همین دلیل شکل و اندازه نیشترها هم برای رگ‌های مختلف بدن، متفاوت است.
در سوء‌مزاج و ورم‌های دموی، فصد، جزو اولین اقدامات درمانی است؛ در حالی که در سایر موارد، یک اقدام درمانی مکمل در کنار درمان‌های دیگر است.
فصد خون چگونه انجام میشود؟
این عمل با بازکردن منفذ کوچکی در دیواره سیاهرگ‌ها انجام میشود.فصد خون باید حتما توسط پزشک انجام شود. این عمل برای قسمت‌های مختلفی از بدن قابل اجرا است.
به عنوان مثال برای فصد دست، پزشک ابتدا با استفاده از یک گارو (کش پلاستیکی)، ناحیه بالای دست بیمار را محکم می‌بندد. سپس موضع رگ را به یک ماده بی‌حسی آغشته میکند. پس از بی‌حسی با یک تیغ بیستوری استریل شده، شکاف کوچکی به اندازه‌ی 2 تا 3 میلی‌متر در ورید دست ایجاد میکند. معمولا در این مرحله، خون با فشار از ورید خارج میشود و در بسیاری موارد بلافاصله فرد احساس سبکی و راحتی میکند.
انواع فصد خون چیست؟
فصد خون بر اساس میزان خونی باید از بدن خارج شود، انواع مختلفی دارد که عبارتند از:
فصد کامل
در این نوع، خون‌گیری از بدن به طور کامل و تنها در یک نوبت انجام میشود.
فصد مکرر یا منقطع
در نوع مکرر میزان خون‌گیری با نوع کامل یکسان است؛ اما فصد در چند نوبت انجام میشود.
فصد خفیف
در این فصد به دلایلی مانند پیری، ضعف یا کم‌خونی، حجم خون خارج شده کنترل میشود و کمتر از حالت‌های قبل است.
فصد سوزنی
این نوع فصد بر اساس طب سوزنی یا علم رفلکسولوژی انجام میشود. در این شیوه از سوزن‌های مخصوص سه وجهی استفاده میشود. با استفاده از این سوزن‌ها، نقاطی از بافت مورد نظر سوراخ و در نتیجه تنها چند قطره خون خارج میشود.
بهترین نواحی بدن برای انجام فصد خون
در طب سنتی امروز، در 64 نقطه از بدن می‌توان عمل فصد خون را انجام داد. خون‌گیری از هر کدام از این نقاط شیوه خاص خود را داشته و برای یک بیماری خاص تجویز میشود.
به طور کلی معمول‌ترین نواحی بدن که عمل فصد روی آنها انجام میشود، عبارتند از:
- فصورت
- زیر زبان
- بینی
- گوش
- دست‌ها
- پاها
بهترین زمان انجام فصد خون
بهترین زمان انجام فصد، 15 تا 27 ماه قمری و هنگام ظهر است. برای تاثیرگذاری بیشتر بهتر است که فصد خون یک ساعت بعد از غذاخوردن انجام شود.
در نیمه اول ماه، یعنی از اول تا چهاردهم ماه قمری، به دلیل حرکت و جوشش ذاتی خون، خون صالح با فاسد ترکیب میشود. با انجام این عمل در این روزها، موفق به خارج کردن تمام خون فاسد نخواهیم شد و مقداری از خون صالح هم خارج میشود. پس بهتر است در این ایام فصد انجام نشود
روزهای آخر ماه قمری هم برای انجام فصد مناسب نیستند. در این ایام به دلیل تاثیرات جوی ماه، اخلاط بدن غلیظ می‌شوند و تمایل به ته‌نشین شدن دارند؛ بنابراین هنگام فصد، خون فاسد به سختی خارج خواهد شد و چندان در درمان بیماری موثر نخواهد بود.
خواص فصد خون چیست؟
اطبا معتقدند که با انجام فصد می‌توان بسیاری از بیماری‌های نهفته در بدن را درمان کرد. فصد خون مزایا و خواص زیادی دارد که برخی از موارد آن را در ادامه بیان می‌کنیم:
خواص فصد خون برای لاغری
چاقی در طب سنتی به دو دسته تقسیم میشود:
- چاقی شحمی: ناشی از انباشت پیه و چربی
- چاقی لحمی: ناشی از تجمع و ازدیاد عضلات
افرادی که دچار چاقی شحمی هستند و غلبه بلغم دارند، نباید از این روش درمانی استفاده کنند. فصد در این افراد می‌تواند ضعف قوای بدنی را به همراه داشته باشد.
در دسته دوم، فصد، مانعی ندارد. گفتن این نکته لازم است که کاهش وزن، مکانیسم جداگانه‌ای دارد؛ اما از آنجا که با فصد، کلسترول خون کاهش پیدا میکند و جریان خون، روان‌تر میشود، فرد احساس سبکی و طراوت بیشتری خواهد کرد. این روند، به طور غیرمستقیم، می‌تواند به تعادل وزن افراد هم کمک کند.
خواص فصد خون برای پوست صورت
بروز جوش و آکنه در پوست صورت با غلظت خون ارتباط مستقیم دارند. در واقع جوش یا آکنه حاصل تجمع و رسوب مواد زائد و غلیظ در دیواره رگ‌ها است. در چنین حالتی باید فورا اقدام به خارج کردن رسوبات سمی از بدن کنیم.
برای این منظور راه‌حل‌های زیادی مثل افزایش مصرف مایعات و رفع بیماری‌های زمینه‌ای وجود دارد؛ به عنوان مثال یک کبد درگیر می‌تواند یک صورت پرجوش ایجاد کند.
شناسایی عامل اولیه مهم است؛ اما در هر حال، فصد خون برای داشتن یک پوست شاداب یک روش درمانی کاملا موثر و مفید است. فصد در درمان سایر بیماری‌های پوستی، مثل اگزما یا پسوریازیس هم مفید است.
درمان غلظت خون
غلظت خون یک بیماری است که بر اثر افزایش تعداد گلبول های قرمز خون ایجاد میشود. غلظت خون علائم زیادی ایجاد میکند؛ تاری دید، تنگی نفس، ضعف و بی‌حالی، دردهای استخوانی. برای درمان این بیماری، علاوه بر رعایت رژیم غذایی، انجام برخی اعمال یداوی نظیر فصد خون هم موثر است.
در این روش دو هدف مهم وجود دارد:
- کاستن از حجم خون بیمار به منظور کم کردن ترافیک و غلظت خون
- انحراف خون به مسیری دیگر برای درمان بیماری یا رفع یک مشکل خاص
درمان میگرن و سردرد با فصد خون
انجام فصد خون برای درمان سردردهای میگرنی هم مفید است. این کار باعث میشود که فرد بیمار در سر خود حس سبکی کند و دردهایش کمتر شود. فصد سر باید با احتیاط زیاد و توسط یک پزشک باتجربه انجام شود.
عوارض فصد خون چیست؟
این روش درمانی هم به موازات تمام فواید خود، می‌تواند عوارضی هم ایجاد کند. پس بهتر است به این موارد هم توجه کنید:
- مقدار خون خارج شده در فصد، بیشتر از حجامت است و ممکن است فرد دچار ضعف و کم‌خونی شود. این کم‌خونی می‌تواند به اعضای اصلی و مهم بدن مثل قلب، کلیه و کبد آسیب برساند؛ پس این روش برای کودکان و افراد سالمند تجویز نمی‌شود و برای سایرین هم حتما باید تحت نظر یک متخصص انجام شود.
- چنانچه بدن فردی توانایی و قدرت لازم را نداشته باشد، این روش می‌تواند باعث ضعف نیروی بدنی شود.
- سستی و رخوت، بی‌اشتهایی و سوء مزاج هم از دیگر عوارض این روش درمانی است.
- این روش درمانی می‌تواند باعث ضعف معده و کبد شود؛ بنابراین افرادی که در این نواحی ضعف دارند هم باید روش‌های درمانی دیگری را انتخاب کنند.
- چنانچه فصد به درستی انجام نگیرد، می‌تواند باعث آسیب بافت‌ها و سلول‌های عصبی شود و عفونت‌هایی را هم به دنبال داشته باشد.
مراقبت‌های لازم قبل از فصد خون
برای انجام بهتر فصد خون، قبل از انجام آن، موارد زیر را رعایت کنید:
- سه روز قبل از انجام فصد، از خوردن غذاهای سودازا مانند سوسیس، کالباس و کله پاچه پرهیز کنید. سعی کنید در این بازه زمانی، پرخوری هم نکنید.
- 24 ساعت قبل از انجام فصد، رابطه جنسی نداشته باشید.
- 12 ساعت قبل از فصد خون از فعالیت‌های شدید بدنی مانند دویدن یا ورزش کردن، دوری کنید.
- 12 ساعت قبل از فصد، از نوشیدن الکل و کشیدن سیگار، قلیان یا مواد مخدر دیگر، اجتناب کنید.
- بهتر است 2 ساعت قبل از انجام فصد، یک غذای مقوی با طبع گرم بخورید. کمی نان و عسل یا ارده و شیره انگور برای این منظور مناسب هستند. به این ترتیب انرژی لازم برای انجام فصد در بدن، تامین میشود.
- اگر قبل از فصد، رب انار، گلاب یا انواع دیگری از مسهل‌ها را مصرف کنید، بازده فصد بیشتر میشود؛ اما اگر فرد دچار بیرون‌روی یا تکرر ادرار شده باشد، نباید فصد انجام دهد.
- قبل از انجام فصد، پزشک خود را از بیماری‌هایتان مطلع کنید و تمام داروهایی که مصرف می‌کنید را به او اطلاع دهید.
- به طور کلی، گرسنگی یا پرخوری و همچنین کم‌خوابی یا پرخوابی، تاثیر فصد را کاهش می‌دهند.
- چه قبل از فصد و چه بعد از آن، از استحمام طولانی و گرم و استفاده از سونا، بپرهیزید.
مراقبت‌های لازم بعد از فصد خون
مراقبت‌هایی که باید بعد از انجام این روش درمانی انجام دهید، عبارتند از:
- بعد از انجام فصد، احتمالا موضع آن کمی دردناک خواهد بود. برای کاهش درد می‌توانید از کمپرس آب گرم و یا روغن میخک استفاده کنید.
- در صورتی که موضع فصد، خونریزی داشته باشد، کافی است یک قطعه گاز استریل یا یک پارچه تمیز را روی موضع فصد قرار دهید و با دست دیگر خود، 20 دقیقه، به صورت نقطه‌ای و محکم، فشار وارد کنید.
- تا 6 ساعت بعد از انجام فصد، خوابیدن ممنوع است.
- تا 24 ساعت، پانسمان فصد را تعویض نکنید. بعد از این زمان، تماس موضع فصد با آب بلامانع است.
- بعد از انجام فصد، بهتر است بیشتر استراحت کنید و بنشینید.
- اگر فصد دست انجام داده‌اید تا 8 ساعت بعد از فصد، از خم و راست کردن دست خود بپرهیزید.
- تا 24 ساعت بعد از فصد، از خوردن ترشیجات، ماهی و لبنیات پرهیز کنید.
- پرخوری بعد از فصد هم درست نیست و باید از مصرف غذاهای چرب و سنگین در روزهای پس از فصد، اجتناب کنید.
- بهتر است بعد از فصد از غذاهای با طبع معتدل استفاده کنید. سیب، شیربرنج، سوپ جو، کرفس، خورشت قیمه، گلابی و سکنجبین، موادی هستند که مصرف آنها بعد از فصد مفید است. این در حالی است که مصرف غذاها و ادویه‌جات خیلی گرم یا خیلی سرد در این زمان، مضر و ممنوع است.
- پس از فصد تا 24 ساعت از مصرف غذاهای بسیار ترش، شیرین یا تند هم پرهیز کنید.
- اگر پس از فصد، عطش دارید و دهانتان خشک میشود، می توانید هر 8 ساعت، ماءالشعیر و شکر سرخ مصرف کنید.
- تا 48 ساعت پس از انجام فصد خون، از خوردن تخم مرغ و تمام غذاهایی که حاوی تخم مرغ هستند، پرهیز کنید.
تفاوت فصد خون با حجامت و خون دهی
این سه مورد، هم در نحوه اجرا و هم در میزان تاثیرگذاری تفاوت‌هایی با هم دارند که در ادامه آنها را مرور می‌کنیم:
فصد کردن خون
در فصد، خون‌گیری از عروق اصلی بدن و به طور مستقیم انجام میشود. در این حالت مقدار خون خارج شده نسبت به حجامت بیشتر است و اخلاط و سموم همراه با خون از عمق بدن خارج می‌شوند.
در این روش به خاطر حجم خون خارج شده، فرد ممکن است دچار بی‌حالی و ضعف شود که با مصرف مایعات یا سرم‌تراپی می‌توان این حالت را مدیریت کرد. حجم خون گرفته شده در فصد به نظر پزشک بستگی دارد.
حجامت
نحوه ی پاکسازی خون در حجامت متفاوت است. در این روش، پزشک از طریق بادکش کردن و پس از آن ایجاد خراش‌های سطحی در پوست، اقدام به خارج کردن حجم بسیار کمتری از خون میکند.
این خون، از مویرگ‌های قسمت‌های سطحی بدن یا مویرگ‌های داخل عضله خارج میشود. این عمل به طور غیرمستقیم به پالایش و پاکسازی کل بدن کمک میکند. حجم خون گرفته شده در حجامت معمولا بین 30 تا 70 سی‌سی است.
اهدای خون
در روش اهدای خون، خون‌گیری به طور مستقیم از رگ‌های اصلی دست صورت می‌گیرد. معمولا در این روش، بین 350 تا 500 سی‌سی خون گرفته و در بانک خون از آن نگهداری می شود. این خون‌ها در مواقع ضروری در اختیار اشخاص نیازمند به آن قرار می‌گیرد.
از آنجا که یکی از اهداف مهم خون‌دهی، رساندن آن به افراد دیگر است، شخص اهدا کننده باید کاملا سالم و تمام فاکتورهای خونی او در حد نرمال باشند.
با توجه به تعاریف بالا هر شخصی می‌تواند در طول یک سال، هم فصد انجام دهد و هم خونش را اهدا کند. به نظر می‌رسد، شخصی که قبلا فصد خون انجام داده و رسوبات و سموم خون خود را به حداقل رسانده است، می‌تواند خون سالم‌تر و بهتری هم اهدا کند.
فصد خون بهتر است یا حجامت؟
همان‌طور که گفتیم تفاوت حجامت و فصد خون، هم مربوط به نحوه خون‌گیری و هم مربوط به کیفیت درمان است. در فصد، خون‌گیری از رگ‌های اصلی انجام ؛ در حالی که در حجامت، خون از مویرگ‌های سطحی گرفته میشود. نباید تصور کرد که روش فصد به خاطر عمقی‌تر بودن، کیفیت بهتری دارد.
بسته به نوع بیماری، گاهی حجامت، گاهی فصد و در بعضی موارد هم فقط بادکش توسط متخصص طب سنتی تجویز میشود. هر کدام از این موارد، اثرات درمانی متفاوتی ایجاد می‌کنند و اگر در جای خود به کار گرفته شوند، بسیار مفید و کارساز خواهند بود.
اعمال یداوی از قبیل فصد یا حجامت را حتما تحت نظر یک پزشک متخصص انجام دهید. هرگز خودسرانه اقدام به انجام این درمان‌ها نکنید. در نظر داشته باشید که تعداد جلسات درمان حتما باید طبق نظر پزشک معالج شما تعیین شوند. زیاده‌روی در انجام فصد یا حجامت می‌تواند برای افراد مشکل‌ساز باشد.
سخن آخر
فراموش نکنید که برای داشتن تنی سالم و دور ماندن از بیماری‌ها، تغییر سبک زندگی حرف اول را می‌زند. شما باید تغذیه درستی داشته باشید، ورزش کنید و به اندازه‌ی کافی بخوابید. در کنار این‌ها، پاکسازی بدن از سموم و رسوبات با روش‌هایی مانند فصد و حجامت تاثیر چشمگیرتری خواهد داشت. شما می‌توانید چنین اقدامات یداوی را به منظور بالا بردن سطح ایمنی بدن و پیشگیری از ابتلا به انواع بیماری‌ها انجام دهید.
اگر در مورد فصد خون، انواع و روش‌های انجام آن، سوالی دارید، می‌توانید آن را از ایده آل مگ بپرسید.
سوالات متداول
این کار حتما باید در کلینیک‌ها یا مراکز طبی معتبر و تحت نظر یک پزشک متخصص انجام شود. چنانچه فصد خون به درستی انجام نشود، می‌تواند عوارض ناگوار و بلند‌مدتی مثل آسیب به بافت‌های عصبی را به دنبال داشته باشد.
بله، در صورتی که این کار در زمان مناسب و به روش صحیح انجام شود، در تخلیه خون از انواع سموم و رسوبات بسیار موثر عمل و مواد زائد را به صورت خون فاسد از عمق بدن خارج میکند.
فصد خون برای افرادی که غلبه خلط دم یا گرمی و تری در بدن دارند، دچار غلظت خون هستند، میزان گلبول‌های قرمز خون آنها بالا است و افرادی که قادر نیستند آهن اضافی را از بدن خود دفع کنند، مناسب است. آهن اضافی، بیماریهایی نظیر دیابت، ناتوانی جنسی به‌خصوص در مردان و آسیب‌های کبدی را به دنبال خواهد داشت.
نمی‌توان به این سوال پاسخ قطعی و دقیقی داد. بسته به اینکه کدام یک از انواع فصد انجام می‌گیرد، فصد از کدام رگ بدن است و میزان توانایی بدن فرد در اجرای فصد تا چه حد است، زمان این کار متفاوت خواهد بود.
بر اساس فتوای امام خمینی (ره)، خارج کردن خون از بدن چنانچه از روی اختیار باشد و سبب ضعف شود، برای روزه‌دار کراهت دارد. چه با فصد و حجامت باشد و چه برای آزمایش خون یا اهدای آن. در کراهت داشتن فرقى بین ماه رمضان و سایر ماه‌ها نیست، اگر چه کراهت در ماه مبارک رمضان شدیدتر است اگر خون دادن در حال روزه‌داری باعث بی‌هوشی شود، موضوع فرق میکند.
اگر انسان بداند که خون گرفتن (به هر شکل) موجب غشوه‌اى که مبطل روزه است، میشود و ضرورتى هم برای انجام آن نباشد، این کار در ماه رمضان یا در هر روزه واجب معیّن، حرام است. خون دادن برای شخص روزه‌داری که می‌داند خون دادن سبب بی‌هوش شدن او میشود، ولی این کار برایش ضرورت دارد و ناچار از این عمل است، حرام نیست.
بله، فصد خون یکی از درمان‌های موثر برای درد سیاتیک است. با این روش، با خارج کردن خون و رسوبات فاسد آن از ناحیه‌ی درد، می‌توان خونرسانی به این نواحی را افزایش داد.
این موضوع بستگی به نوع فصد و دلیل انجام آن دارد.
فصد خون می‌تواند اضافه بار آهن بدن را کم کند. این موضوع تاثیر مستقیم بر سلامتی کبد دارد. تحقیقات نشان می‌دهند که وقتی بدن بیش از حد آهن بگیرد، کبد چرب غیرالکلی ایجاد میشود. این عارضه با هپاتیت C و سایر بیماری‌ها و عفونت‌های کبدی هم مرتبط است؛ البته عوامل زیادی در مشکلات کبدی موثرند که فصد خون می‌تواند با کم کردن میزان آهن بدن، از مشکلات کبدی هم بکاهد.
