موثرترین روش‌ها برای تقویت حافظه کودکان
تقویت حافظه کودکان نقش مهمی در سرنوشت و آینده آن‌ها دارد. حافظه قوی، یادگیری و به خاطر سپردن اطلاعات جدید را آسان می‌کند و باعث می‌شود که کودک در مدرسه عملکرد بهتری داشته باشد و نمرات بالاتری کسب کند.
با این حال، همه افراد با حافظه قوی متولد نمی‌شوند. درست مانند هر مهارت دیگری، مهارت حافظه هم با روش‌های مختلف به دست می‌آید و هر چقدر بیشتر روی آن کار شود، قوی‌تر می‌شود.
راهکارهای زیادی وجود دارند که والدین و معلمان می‌توانند از آن‌ها برای افزایش قدرت حافظه کودکان استفاده کنند. اگر می‌خواهید با چند نمونه از این روش‌ها آشنا شوید، این مقاله از ایده آل مگ را تا انتها بخوانید.
روش‌های تقویت حافظه کودکان در مدرسه
عجیب‌ترین چیز بدن انسان مغز است که می‌تواند اطلاعات را ذخیره کند تا در آینده هر زمان که لازم بود، آن‌ها را به خاطر آورده و مورد استفاده قرار دهد. به توانایی مغز برای به خاطر آوردن مطالب «حافظه» می‌گویند.
برخلاف تصور رایج، مغز ما مانند یک هارد دیسک اطلاعات را در یک مکان خاص ذخیره نمی‌کند؛ بلکه هر اطلاعاتی که دریافت می‌کنیم یک مسیر مجزا در مدار عصبی مغز ایجاد می‌کند. به طور کلی، حافظه به دو بخش تقسیم می‌شود:
- حافظه کوتاه‌مدت
- حافظه بلندمدت
حافظه کوتاه‌مدت به دانش‌آموزان کمک می‌کند که اطلاعات جدید را پردازش کرده و به خاطر بسپارند. این اطلاعات به حافظه بلندمدت دانش‌آموز منتقل می‌شود، یعنی جایی که به او کمک می‌کند تا درک عمیق‌تری از یک موضوع داشته باشد.
خبر خوب این است که می‌توان از استراتژی‌های مختلف برای کمک به بهبود حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت کودکان استفاده کرد. اگر معلم هستید و به کودکان درس می‌دهید، راهکارهای زیر را برای بهبود فرآیند یادگیری امتحان کنید:
دانش‌آموزان را به مطالعه فعال تشویق کنید
یک راه خوب برای تقویت حافظه کودکان و مقابله با فراموش کردن مطالب درسی این است که مطالعه فعال را به آن‌ها یاد بدهید.
اگرچه حجم مطالب در دوران دبستان کم است، اما شکل‌گیری این عادت از سن پایین باعث می‌شود که کودک در آینده هم در حفظ کردن مطالب درسی خود با مشکل روبرو نشود.
نقشه‌های ذهنی ایجاد کنید
نقشه ذهنی یک نمودار درختی است که برای مشخص کردن کلمات، ایده‌ها یا فعالیت‌های مرتبط با یک کلید واژه استفاده می‌شود. نقشه ذهنی یک تکنیک اثبات شده است که به بسیاری از افراد کمک کرده تا ایده‌های خود را ترسیم کنند یا ایده‌های موجود را به روشی بسیار بهتر به خاطر بسپارند.
وقتی کودک بتواند رابطه بین اجزای یک مطلب را شناسایی کند، به طور فعال با آن درگیر می‌شود و درک عمیق‌تری نسبت به آن پیدا می‌کند.
از دانش‌آموزان در نقش معلم استفاده کنید
از کودکان بخواهید که در مورد یکی از مفاهیم کتاب‌های درسی خود به شما آموزش دهند و در حین تدریس با دقت به توضیحات آن‌ها گوش دهید.
همچنین می‌توانید دانش‌آموزان را به گروه‌های دو نفره تقسیم کنید و از آن‌ها بخواهید که تمام چیزهایی را که یاد گرفته‌اند، با هم به اشتراک بگذارند. این تکنیک نسبت به زمانی که فرد خلاصه‌نویسی می‌کند، تاثیر بیشتری روی ثبت اطلاعات در مغز دارد.
با دانش‌آموزان تعامل داشته باشید
به جای اینکه یک معلم سخت‌گیر باشید، به کودکان نزدیک شده و در مطالعه با آن‌ها مشارکت کنید. همراه با دانش‌آموزان یاد بگیرید، با آن‌ها تعامل کنید و به جای ترساندن آن‌ها با سوالات سخت، سوالات را با هم حل کنید.
در حین آموزش املا و معانی کلمات، سعی کنید از جدول کلمات متقاطع و سایر بازی‌های لذت‌بخش استفاده کنید تا قدرت یادگیری کودک افزایش پیدا کند.
دانش‌آموزان را به سوال کردن تشویق کنید
درک یک موضوع اولین قدم برای به خاطر سپردن آن است. تشویق دانش‌آموزان به سوال پرسیدن به شما کمک می‌کند که مطمئن شوید آن‌ها درک عمیقی از موضوع پیدا کرده‌اند. این کار همچنین به دانش آموزان کمک می‌کند که تفکر انتقادی و مهارت‌های حل مسئله را بیاموزند.
استرس و تنش را از یادگیری دور کنید
پیشگیری از استرس نقش مهمی در تقویت حافظه کودکان دارد. همه افراد وقتی راحت و آسوده هستند، بهتر یاد می‌گیرند؛ بنابراین، بخش بیشتری از مطالب را حفظ می‌کنند و در آینده بهتر آن را به یاد می‌آورند.
اگر می‌خواهید دانش‌آموزان درس را به خوبی بفهمند و به خاطر بسپارند، باید به آن‌ها اجازه دهید تا جایی که ممکن است در یک محیط بدون استرس باشند.
در صورتی که کودک دائما نگران باشد که معلم ممکن است او را سرزنش کند، نه تنها در یک موقعیت استرس‌زا قرار می‌گیرد، بلکه نمی‌تواند مطالب را عمیقا درک کرده و به خاطر بسپارد.
از وسایل مختلف برای آموزش استفاده کنید
اینکه مطالب فقط از روی کتاب خوانده شوند، نمی‌تواند میل و اشتیاق کودک را به حفظ کردن آن‌ها افزایش دهد. بهترین راه برای یادگیری و حفظ کردن هر چیزی استفاده عملی از آن است. وقتی کودکان چیزی را از نزدیک ببینند یا از آن استفاده کنند، بهتر می‌توانند آن را به خاطر بسپارند.
تا حد امکان چیزهایی را که در موردشان با کودکان صحبت می‌کنید، به آن‌ها نشان دهید یا از آن‌ها بخواهید که در منزل بعضی آزمایش‌های ساده را انجام دهید. این کار به درک کامل‌تر مطلب کمک می‌کند و باعث می‌شود که موضوع تدریس شده برای همیشه در ذهن کودک باقی بماند.
تصویرسازی را تشویق کنید
تصویرسازی یکی از بهترین روش‌های تقویت حافظه است که می‌تواند تاثیر زیادی روی قدرت یادگیری کودکان داشته باشد. کودکان را تشویق کنید که بعد از اتمام درس چیزی را که یاد گرفته‌اند در ذهن خود مجسم کنند.
به عنوان مثال، از آن‌ها بخواهید که چشم‌های خود را ببندند و با دقت درس آن روز را در ذهن مجسم کرده یا نقاشی کنند. سپس چشم‌های خود را باز کرده و چیزی را که در ذهن خود تصور کرده‌اند، روی کاغذ بکشند. این کار هم به بهبود حافظه کمک می‌کند و هم قدرت تصویرسازی را افزایش می‌دهد.
روش‌های تقویت حافظه کودکان در منزل
مغز انسان در بدو تولد به طور کامل رشد نکرده است. با گذشت زمان همان‌طور که مغز رشد می‌کند، ظرفیت آن برای به خاطر سپردن اطلاعات افزایش می‌یابد. حافظه و تمرکز برای کودکان بسیار مهم است، چون در سنین رشد قرار دارند و کل آینده آن‌ها حول محور آن می‌چرخد.
محققان به طور مداوم در حال بررسی راه‌های مختلف برای افزایش تمرکز کودکان و بهبود حافظه آن‌ها هستند و تا به حال توانسته‌اند چند تکنیک برای تقویت حافظه پیدا کنند.
با توجه به اینکه بزرگسالان نقش مهمی در رفع مشکل حافظه کودکان دارند، شما می‌توانید به عنوان پدر یا مادر از راهکارهای زیر برای قوی کردن حافظه فرزند خود استفاده کنید:
شعر بسازید
گاهی اوقات، یادگیری مستلزم حفظ کردن کلمه به کلمه است. به خاطر سپردن این کلمات را می‌توان با ترکیب کردن آن‌ها و ساخت یک شعر آسان‌تر کرد. پس به کودک خود کمک کنید که از اطلاعاتی که یاد می‌گیرد شعر یا آهنگ بسازد.
این کار باعث می‌شود که هر دو نیمه مغز با هم کار کنند و یک مفهوم را به خاطر بسپارند. مغز ما برای به خاطر سپردن موسیقی و الگوها سیم‌کشی شده است، بنابراین استفاده از شعر یا موسیقی می‌تواند به بهبود حافظه کودک کمک کند.
زمان استفاده از وسایل الکترونیکی را محدود کنید
استفاده بیش از حد از تلویزیون، لپ تاپ و موبایل می‌تواند ساختار سیم‌کشی مغز کودک را تغییر دهد و سطح تمرکز او و قدرت نگه داشتن اطلاعات برای مدت طولانی را کم کند.
اگر به دنبال راه موثری برای تقویت حافظه کودکان می‌گردید، کاهش زمان استفاده از وسایل الکترونیکی از مهم‌ترین کارهایی است که باید انجام دهید.
کودک را به یادگیری فعال تشویق کنید
لازم نیست که یادگیری و حفظ کردن مطالب را به زمان خاصی از روز محدود کنید؛ بلکه می‌توانید هر زمان که مطلب جالبی خواندید یا شنیدید، در مورد آن با کودک صحبت کنید. با گفتگو در مورد موضوعات مختلف و پرسیدن نظر فرزندتان، یادگیری را برای او جذاب‌تر کنید.
این امر کودک را تشویق می‌کند که اطلاعات را به اندازه کافی در ذهن خود نگه دارد تا بتواند به سوالات مربوط به آن‌ها پاسخ دهد؛ همچنین به او کمک می‌کند که مهارت‌های تفکر انتقادی را توسعه دهد و در عین حال قدرت حافظه خود را بهبود بخشد.
از فرزندتان بخواهید که از تجربه‌های خود استفاده کند
بیشتر کتاب‌های درسی همراه با مثال هستند تا به درک چگونگی کاربرد این مفاهیم در زندگی واقعی کمک کنند. وقتی فرزندتان چیزی یاد می‌گیرد، از او بخواهید که تجربه‌های خودش را در مورد آن موضوع بیان کند.
وقتی کودک اطلاعات جدید را با تجربه‌های شخصی خود مرتبط می‌سازد، پردازش مطالب برایش بسیار آسان‌تر می‌شود. ایجاد یک ارتباط معنادار بین اطلاعات و تجربه‌ها به کودک شما کمک می‌کند که آن‌ها را به خوبی به خاطر بسپارد.
به عنوان مثال، هنگام آموزش انواع وسایل حمل و نقل می‌توانید در مورد آخرین تعطیلات خود و روش‌های حمل و نقلی که از آن‌ها استفاده کرده‌اید، صحبت کنید. به این ترتیب، کودک شما خاطرات سرگرم‌کننده خود را با درس مرتبط می‌سازد و مطالب را بهتر به خاطر می‌سپارد.
یادگیری را هیجان‌انگیز کنید
برای یادگیری فقط به کتاب‌های درسی متکی نباشید. اجازه دهید فرزندتان با جنبه‌های مختلف جهان تعامل داشته باشد و تجربه عملی کسب کند.
اینکه کودک بتواند هر چیزی را ببیند یا تجسم کند، به او کمک می‌کند که مطالب را سریع‌تر به خاطر بسپارد؛ بنابراین، زمان تماشای تلویزیون یا استفاده از سایر وسایل الکترونیکی را محدود کنید و از کودک بخواهید که کتاب غیردرسی بخواند یا در فعالیت‌های بیرون از منزل شرکت کند.
با رفتن به کتابخانه برای بررسی کتاب‌ها یا تماشای فیلم‌های مرتبط با موضوعات مختلف، اشتیاق فرزندتان را به یادگیری افزایش دهید؛ همچنین می‌توانید از موزه، گالری هنری، باغ وحش و … برای تقویت حافظه کودکان دیدن کنید. اگر فرزند شما به مطالبی که می‌آموزد علاقه‌مند باشد، در آینده به خاطر سپردن آن‌ها برایش آسان‌تر می‌شود.
از فرزندتان بخواهید که به شما آموزش دهد
اگر کسی چیزی را کاملا فهمیده باشد، باید بتواند آن را به شخص دیگری آموزش دهد. فرزندتان را تشویق کنید تا اطلاعاتی را که می‌آموزد برای شما، خواهر، برادر یا دوستش توضیح دهد.
این تکنیک را به یک چالش تبدیل کنید تا ببینید که کودک چه مقدار از مطالب را می‌تواند به خاطر بسپارد. سپس برگردید و هر یک از مطالبی را که فرزندتان در مورد آن مطمئن نبود، با او مرور کنید.
این کار فواید زیادی دارد، به طوری که هم باعث تقویت حافظه کودک می‌شود و هم به رشد شخصیت او کمک می‌کند. کودک در حین آموزش دادن به دیگران اعتماد به نفس پیدا می‌کند.
از همه حواس استفاده کنید
بعضی از کودکان ممکن است مطالب را دقیقا به خاطر نداشته باشند، اما بتوانند به راحتی جنبه‌های دیگر رویداد را به خاطر بیاورند. به عنوان مثال، چیزی را که شنیده‌اند یا دیده‌اند، به یاد داشته باشند.
با صدای بلند بخوانید، صحبت کنید و از وسایل و اشیاء مختلف برای درک بهتر مطالب استفاده کنید. این کار به کودک شما کمک می‌کند که با مطالب راحت‌تر ارتباط برقرار کند و با آن‌ها بیشتر درگیر شود.
به عنوان مثال، هنگامی که می‌خواهید به فرزندتان در مورد پرتقال آموزش دهید، فقط به صحبت کردن در مورد آن بسنده نکنید و یک پرتقال به کودک بدهید. به این صورت کودک شما می‌تواند پرتقال را لمس کند، بو کند، بچشد و حتی دانه‌های داخل آن را بشمارد.
اطلاعات را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کنید
تلاش برای درک و یادگیری حجم زیادی از اطلاعات می‌تواند برای یک کودک طاقت‌فرسا باشد؛ در نتیجه یادگیری برای او سخت می‌شود و به همین دلیل برای درک مطالب تلاش نمی‌کند.
اطلاعات را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کنید و اجازه دهید که کودک هر بار فقط روی یکی از این بخش‌ها تمرکز کند. این کار به سازماندهی اطلاعات در مغز کمک می‌کند.
به کودک استراحت بدهید
به کودک اجازه ندهید که ساعات زیادی از روز را صرف درس خواندن کند؛ چون حتی اگر از نظر جسمی درگیر مطالعه باشد، ممکن است از نظر ذهنی آماده نباشد.
درس خواندن برای مدت طولانی فقط انرژی کودک را تخلیه می‌کند و بر استرس او می‌افزاید. استرس بیش از حد مغز را خسته می‌کند و توانایی آن را برای پردازش اطلاعات کاهش می‌دهد.
بعد از مدرسه به کودک فرصت استراحت بدهید تا خستگی و استرس او کمتر شود. در حین درس خواندن هم باید به ذهن استراحت داد. مغز باید به طور مداوم منابع خود را دوباره پر کند تا بتواند اطلاعات جدید را به طور موثر دریافت کند.
از رنگ‌ها کمک بگیرید
استفاده از رنگ‌ها در حین آموزش، راه دیگری است که به تقویت حافظه کودکان کمک می‌کند و شما را مطمئن می‌کند که اطلاعات برای مدت طولانی‌تری در مغز آن‌ها باقی می‌ماند.
مغز ما در هر ثانیه تنها بخش کوچکی از میلیاردها اطلاعات حسی موجود را دریافت می‌کند. رنگ چیزی است که به راحتی از فیلتر مغز عبور می‌کند و به همین دلیل باید با درایت از آن استفاده کرد. مشخص کردن قسمت‌های مهم درس با رنگ‌های مختلف و چسباندن یادداشت‌های رنگی روی کتاب درسی می‌تواند مفید باشد.
ابتدا خودتان کارها را انجام دهید
کودکان خردسال از اقدامات والدین خود الگو می‌گیرند. اگر می‌خواهید فرزندتان یاد بگیرد که چگونه کار جدیدی را انجام دهد، ابتدا خودتان آن را انجام دهید. در مرحله بعد از فرزندتان کمک بخواهید و در نهایت از او بخواهید که این کار را خودش به تنهایی انجام دهد.
تکرار به تقویت حافظه کاری کودک کمک می‌کند. انجام دادن یک کار، به جای مشاهده آن، باعث می‌شود که کودک اطلاعات را بهتر ذخیره کند.
تعداد دستورالعمل‌ها را کاهش دهید
اگر کودک شما فراموش می‌کند که قرار است چه کاری انجام دهد یا وظایف و کارهایش همیشه نیمه تمام باقی می‌ماند، ممکن است به این معنی باشد که برای پردازش اطلاعات مشکل دارد. کاهش تعداد دستورالعمل‌هایی که کودک دریافت می‌کند، یک راه آسان برای حل این مشکل محسوب می‌شود.
قبل از اینکه به کودک دستور دیگری بدهید، مطمئن شوید که قدم اول را به پایان رسانده است. به عنوان مثال، می‌توانید هر بار یک دستور به او بدهید و از او بخواهید که به محض تکمیل کردن آن به دیدن شما بیاید.
کودک را با مدیتیشن آشنا کنید
مدیتیشن فقط برای بزرگسالان نیست. آموزش مدیتیشن و تمرینات ذهنی برای تقویت حافظه، یادگیری و بهبود عملکرد مغز در سنین پایین، یک راه عالی برای ایجاد عادات خوب است که در درازمدت می‌تواند به تقویت حافظه کودکان منجر شود.
مدیتیشن نه تنها کودک شما را آرام و متمرکز نگه می‌دارد، بلکه به بهبود حافظه او هم کمک می‌کند. به زبان ساده، مدیتیشن به معنای حضور در لحظه است که می‌توان با خیره شدن به شعله شمع، تمرکز روی موسیقی و راه‌های دیگر به آن دست یافت.
کودکان می‌توانند با 5 دقیقه مدیتیشن در روز شروع کنند و به تدریج مدت زمان آن را افزایش دهند.
غذاهای سالم در اختیار کودک قرار دهید
پیروی از رژیم غذایی سالم که حاوی مواد سرشار از آنتی اکسیدان و اسیدهای چرب امگا 3 باشد، هم در تقویت حافظه کودکان موثر است و هم به حفظ سلامت جسمی آن‌ها کمک می‌کند.
غذای مناسب برای رشد کودک شامل غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات، تخم‌مرغ و ماهی است و تا حد امکان از دادن غذاهای شیرین و پرکالری به او بپرهیزید.
علاوه بر این، کودک را تشویق کنید که در طی روز آب کافی بنوشد تا از کم آبی بدن جلوگیری شود. 75 درصد مغز از آب تشکیل شده است و به همین دلیل کم آبی تاثیر منفی روی حافظه دارد.
کودک را تشویق کنید که به اندازه کافی بخوابد
خواب کافی یکی از بهترین راهکارها برای تقویت حافظه کودکان محسوب می‌شود. هیچ کس نمی‌تواند بدون خواب مناسب روی چیزی تمرکز کند. همه کودکان برای داشتن یک حافظه قوی به حدود 8 تا 10 ساعت خواب عمیق در شب نیاز دارند.
اهمیت ورزش را نادیده نگیرید
ورزش از عادت‌های خوبی است که باید جزء برنامه روزمره همه افراد باشد. هر چقدر کودکان زودتر به ورزش روزانه عادت کنند، بهتر است.
فعالیت بدنی عملکرد مغز را تقویت می‌کند و به آن کمک می‌کند که هوشیار بماند؛ همچنین سطح انرژی کودک را افزایش می‌دهد و توانایی او را برای تمرکز کردن بهبود می‌بخشد.
کلام پایانی
بهبود حافظه در کودکان باید از سنین پایین شروع شود تا بتواند در مراحل بعدی زندگی برای آن‌ها مفید باشد. استفاده از نکاتی که در این مقاله به آن‌ها اشاره کردیم، نقش مهمی در تقویت حافظه کودکان دارد.
وقت گذاشتن برای کودکان و آموزش آن‌ها با روش‌های سرگرم‌کننده می‌تواند یک محیط مثبت برای یادگیری ایجاد کند. با حمایت و تشویق‌های شما است که کودک برای کشف چیزهای جدید که باید برای مدت طولانی در حافظه او باقی بمانند، آماده می‌شود.
به یاد داشته باشید که هر کودکی ممکن است به یک شیوه متفاوت مطالب را یاد بگیرد. بسیار مهم است که به کودک به گونه‌ای آموزش دهید که او مایل به یادگیری باشد؛ بنابراین، مطمئن شوید که کودک شما مطالب را با یک روش درست یاد می‌گیرد یا درک می‌کند.
سوالات متداول
رژیم غذایی نامناسب، کمبود خواب، عدم تمرکز، تماشای زیاد تلویزیون و محیط استرس‌زا همگی از عواملی هستند که می‌توانند تاثیر منفی روی حافظه کودکان داشته باشند.
ابتلا به بیماری هم عامل دیگری است که باعث می‌شود کودکان در به خاطر سپردن مطالب دچار مشکل شوند. از این بیماری‌ها می‌توان به اختلالات ژنتیکی و آسیب‌های سر که قبل یا بعد از تولد رخ داده‌اند، اشاره کرد.
حافظه قوی چیزی نیست که با آن متولد شوید، بلکه مهارتی است که خودتان باید آن را برای خود ایجاد کنید. حافظه مانند یک عضله است که هر چقدر بیشتر آن را تمرین بدهید و از آن استفاده کنید، قوی‌تر می‌شود.
تغذیه مناسب، فعالیت بدنی منظم، خواب کافی، مدیتیشن، تصویرسازی و تجسم مطالب، تقسیم کردن مطالب به بخش‌های کوچک‌تر و استفاده از حواس پنج‌گانه از جمله راهکارهایی هستند که به تقویت حافظه کودکان کمک می‌کنند.
