آپنه خواب چیست؟ چگونه تنگی نفس در خواب را درمان کنیم؟
آپنه خواب اختلالی است که با کاهش تنفس یا توقف آن در طول خواب مشخص می‌شود. به عبارت دیگر، این عارضه زمانی رخ می‌دهد که در تنفس شما حداقل به مدت 10 ثانیه وقفه ایجاد شود. همچنین این اتفاق در طول شب بارها تکرار می‌شود.
تعریف دیگری که ممکن است مورد استفاده قرار گیرد، افت حداقل 4 درصدی اکسیژن خون است که به علت توقف تنفس اتفاق می‌افتد.
آپنه معمولا در حین استراحت شبانه رخ می‌دهد و خواب را مختل می‌کند؛ در نتیجه، به طور کامل از خواب بیدار می‌شوید یا از یک خواب عمیق به یک خواب سطحی‌تر می‌روید.
تشخیص این عارضه اغلب بر اساس سابقه پزشکی شما انجام می‌شود، اما می‌توان از چند تست مختلف از جمله پلی‌سومنوگرافی برای تایید تشخیص استفاده کرد. درمان آپنه خواب شامل روش‌های جراحی و غیرجراحی است.
تا انتهای این مقاله از ایده آل مگ با ما همراه باشید تا درباره این عارضه اطلاعات بیشتری کسب کنید.
آپنه خواب چیست؟
آپنه خواب یک اختلال خواب بالقوه جدی است که طی آن تنفس به طور مکرر متوقف و دوباره شروع می‌شود. اگر با صدای بلند خروپف می‌کنید و حتی پس از یک خواب کامل شبانه احساس خستگی دارید، ممکن است دچار این عارضه شده باشید.
درمان مناسب می‌تواند علائم شما را کاهش دهد و از بروز مشکلات قلبی و سایر عوارض مرتبط با آپنه پیشگیری کند.
انواع آپنه خواب
انواع اصلی این عارضه عبارتند از:
1. آپنه خواب انسدادی (OSA)
OSA رایج‌ترین شکل آپنه است و زمانی رخ می‌دهد که عضلات گلو شل می‌شوند و در طول خواب جریان هوا را به داخل ریه‌ها مسدود می‌کنند. در صورت ابتلا به OSA، دیافراگم و عضلات قفسه سینه سخت‌تر از حد معمول کار می‌کنند تا راه‌های هوایی را باز کنند.
در نتیجه، ممکن است با صدای بلند نفس بکشید که این می‌تواند روی خواب شما تاثیر بگذارد، ورود اکسیژن به اندام‌های حیاتی را کاهش دهد و به ریتم غیرطبیعی قلب منجر شود.
2. آپنه خواب مرکزی (CSA)
در CSA راه‌های هوایی مسدود نمی‌شوند، بلکه به دلیل مشکلاتی که در مرکز کنترل تنفس وجود دارد، مغز نمی‌تواند سیگنال‌های مناسبی را به عضلات کنترل‌کننده تنفس ارسال کند. به عبارت دیگر، این اختلال به عملکرد سیستم عصبی مرکزی مرتبط است.
CSA اغلب در افراد مبتلا به بیماری‌های عصبی-عضلانی مانند اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)، کسانی که سکته مغزی کرده‌اند و افراد مبتلا به نارسایی قلبی یا سایر اشکال بیماری قلبی، کلیوی یا ریوی رخ می‌دهد.
3. آپنه خواب پیچیده
این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که شما به طور همزمان به OSA و CSA مبتلا هستید.
بیشتر بخوانید: برای بی خوابی چه بخوریم + چه خوراکی‌هایی ضدخواب هستند؟
علائم آپنه خواب
علائم OSA و CSA با هم هم‌پوشانی دارند که این موضوع گاهی‌اوقات تشخیص نوع آپنه را دشوار می‌کند. از شایع‌ترین علائم آپنه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خروپف با صدای بلند
- اپیزودهایی که در آن تنفس شما در طول خواب متوقف می‌شود (این علامت معمولا توسط اطرافیان گزارش می‌شود)
- نفس نفس زدن در هنگام خواب
- خشکی دهان یا گلودرد هنگام بیدار شدن از خواب
- سردرد صبحگاهی
- بی‌قراری هنگام خواب یا بیدار شدن در طول شب
- خستگی یا خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز
- مشکل در تمرکز، فراموشی یا بدخلقی
- افسردگی یا اضطراب
- تعریق شبانه
- اختلال عملکرد جنسی
در کودکان ممکن است علائم خیلی آشکار نباشند، اما معمولا شامل موارد زیر هستند:
- سستی یا خواب‌آلودگی که ممکن است دیگران آن را با تنبلی در کلاس درس اشتباه بگیرند
- عملکرد ضعیف در مدرسه
- مشکل در بلع
- تنفس دهانی در طول روز
- حرکت قفسه سینه به سمت داخل هنگام دم
- عرق کردن زیاد در طول شب
- وضعیت خواب غیرعادی، برای مثال خوابیدن روی دست‌ها و زانوها
- شب ادراری
- اختلالات یادگیری و رفتاری
بیشتر بخوانید: علت خواب آلودگی در طول روز چیست و چگونه رفع می‌شود؟
علل آپنه خواب
عوامل مختلفی می‌توانند در بروز آپنه نقش داشته باشند، مانند:
- شل شدن عضلات و سایر بافت‌ها در دهان و گلو
- گرفتگی بینی
- وجود بافت‌های ضخیم و ذخایر چربی اضافی در اطراف راه‌های هوایی
- ابتلا به یک مشکل عصبی زمینه‌ای
عوامل فوق معمولا از موارد زیر ناشی می‌شوند:
- عوامل ژنتیکی
- سرماخوردگی و آلرژی
- چاقی
- مشکلات تیروئید
- نارسایی قلبی یا کلیوی
- داشتن لوزه‌های بزرگ یا متورم
نوزادانی که نارس به دنیا می‌آیند ممکن است به آپنه خواب مبتلا باشند، اما این مشکل معمولا با افزایش سن برطرف می‌شود.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به آپنه خواب هستند؟
این عارضه می‌تواند تمام افراد حتی کودکان را تحت تاثیر قرار دهد؛ با این حال، بعضی عوامل احتمال بروز آن را افزایش می‌دهند.
1. عوامل خطر OSA
عوامل خطر مرتبط با این نوع آپنه عبارتند از:
- اضافه وزن: چاقی خطر ابتلا به OSA را تا حد زیادی افزایش می‌دهد، چون چربی انباشته شده در اطراف راه هوایی فوقانی می‌تواند مانع تنفس شود.
- دور گردن: افرادی که گردن ضخیم‌تری دارند ممکن است راه‌های هوایی باریک‌تری داشته باشند.
- باریک بودن راه هوایی: گاهی‌اوقات گلو به صورت ارثی باریک است. البته لوزه‌ها یا آدنوئیدها هم می‌توانند بزرگ شوند و راه هوایی را مسدود کنند. این مشکل به ویژه در کودکان رخ می‌دهد.
- جنسیت: مردان دو تا سه برابر بیشتر از زنان در معرض ابتلا به OSA هستند. البته چاقی یا یائسگی می‌تواند خطر ابتلا را در زنان افزایش دهد.
- بالا رفتن سن: OSA در سالمندان به طرز چشمگیری شایع‌تر است.
- سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضای خانواده شما به این عارضه مبتلا باشد، شما هم در خطر ابتلا به آن هستید.
- استفاده از الکل یا آرام‌بخش: این مواد عضلات گلو را شل می‌کنند که این باعث بدتر شدن OSA می‌شود.
- سیگار کشیدن: احتمال ابتلا به OSA در افراد سیگاری سه برابر بیشتر از افرادی است که هرگز سیگار نکشیده‌اند. سیگار می‌تواند میزان التهاب و احتباس مایعات را در راه هوایی فوقانی افزایش دهد.
- گرفتگی بینی: اگر برای نفس کشیدن از طریق بینی مشکل دارید، احتمالا به OSA مبتلا می‌شوید.
- بیماری‌های زمینه‌ای: نارسایی احتقانی قلب، فشار خون بالا و دیابت نوع دو از جمله بیماری‌هایی هستند که خطر ابتلا به OSA را افزایش می‌دهند. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، اختلالات هورمونی، سکته مغزی و بیماری‌های مزمن ریوی مانند آسم هم می‌توانند در بروز این عارضه نقش داشته باشند.
2. عوامل خطر CSA
عوامل خطر CSA شامل موارد زیر است:
- افزایش سن: افراد میانسال و مسن بیشتر از دیگران در خطر ابتلا به CSA هستند.
- جنسیت: آپنه خواب مرکزی در مردان شایع‌تر از زنان است.
- اختلالات قلبی: ابتلا به نارسایی احتقانی قلب خطر بروز CSA را افزایش می‌دهد.
- استفاده از داروهای مسکن اپیوئیدی: بعضی از داروهای طولانی اثر مانند متادون خطر CSA را افزایش می‌دهند.
- سکته مغزی: سکته مغزی با افزایش خطر ابتلا به CSA مرتبط است.
عوارض آپنه خواب
آپنه خواب درمان نشده می‌تواند به بیماری‌های جدی منجر شود، از جمله:
- بیدار شدن مکرر هنگام خواب و خستگی در طول روز
- افزایش فشار روی سیستم قلبی-عروقی به دلیل افت ناگهانی اکسیژن خون و افزایش خطر ابتلا به حمله قلبی، سکته مغزی یا ضربان قلب غیرطبیعی
- مقاومت به انسولین و دیابت نوع 2
- سندرم متابولیک شامل فشار خون بالا، سطوح غیرطبیعی کلسترول، قند خون بالا و چاقی شکمی
- مشکلات کبدی
برای آگاهی بیشتر از خطرات آپنه خواب آیا آپنه خواب خطرناک است؟ هشدارهایی که باید جدی بگیرید را بخوانید.
آپنه خواب چگونه درمان می‌شود؟
اگر پزشک متوجه شود که شما آپنه خواب دارید، بر اساس میزان جدی بودن آن، نوع درمان را مشخص می‌کند. برای موارد خفیف، ممکن است فقط به تغییر سبک زندگی نیاز داشته باشید؛ اما اگر این راهکار موثر نباشد یا به آپنه متوسط تا شدید مبتلا باشید، درمان‌های زیر پیشنهاد می‌شوند:
1. فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP)
این دستگاه هنگام خواب به باز نگه داشتن مجاری تنفسی فوقانی کمک می‌کند. CPAP رایج‌ترین و قابل اعتمادترین روش برای درمان آپنه خواب است، اما بعضی از افراد آن را دست و پا گیر یا آزاردهنده می‌دانند.
بیشتر بیماران با تمرین کردن نحوه استفاده از CPAP را یاد می‌گیرند؛ با این حال، اگر استفاده از ماسک CPAP برایتان سخت است، با پزشک در مورد سایر گزینه‌های درمانی صحبت کنید.
2. سایر دستگاه‌های فشار راه هوایی
اگر دستگاه CPAP موثر نباشد، می‌توانید دستگاه دیگری به نام auto-CPAP را امتحان کنید که به طور خودکار فشار را هنگام خواب تنظیم می‌کند. BPAP گزینه دیگری است که فشار بیشتری را هنگام دم و فشار کمتری را هنگام بازدم فراهم می‌کند.
3. ابزارهای دهانی
شما می‌توانید از یک ابزار دهانی برای باز نگه داشتن گلوی خود استفاده کنید. بعضی از این ابزارها با جلو بردن فک به باز کردن گلو کمک می‌کنند و می‌توانند خروپف و آپنه انسدادی خفیف را تسکین دهند.
به طور کلی CPAP موثرتر است، اما احتمال دارد استفاده از ابزار دهانی آسان‌تر باشد. دندانپزشک می‌تواند به شما در انتخاب ابزار مناسب کمک کند.
4. اکسیژن مکمل
اگر به آپنه خواب مرکزی مبتلا باشید، ممکن است به اکسیژن اضافی در هنگام خواب نیاز داشته باشید. امروزه دستگاه‌های مختلفی وجود دارند که می‌توانند اکسیژن را به ریه‌ها برسانند.
5. درمان بیماری‌های زمینه‌ای
گاهی‌اوقات آپنه خواب مرکزی از اختلالات مرتبط با قلب یا نوروترنسمیترها (انتقال‌دهنده‌های عصبی) ناشی می‌شود. با درمان این بیماری‌ها می‌توانید علائم آپنه را هم کنترل کنید.
بیشتر بخوانید: روش های ساده برای درمان بی خوابی ؛ یک، دو، سه، بخواب!
6. دستگاه تهویه تطبیقی (ASV)
این دستگاه به حفظ الگوی طبیعی تنفس کمک می‌کند و مانع ایجاد هر گونه مکث در آن می‌شود. به نظر می‌رسد که ASV در مقایسه با سایر ابزارها برای درمان آپنه خواب پیچیده، موثرتر است؛ اما احتمالا برای کسانی که آپنه خواب مرکزی و نارسایی قلبی پیشرفته دارند، مناسب نیست.
7. دارو درمانی
در بعضی موارد از داروها از جمله استازولامید برای کنترل تنفس استفاده می‌شود؛ همچنین اگر داروهای مصرفی شما باعث بدتر شدن CSA شوند، احتمالا پزشک نوع آن‌ها را تغییر می‌دهد.
8. جراحی
اگر سایر گزینه‌های درمانی راهگشا نباشند، پزشک ممکن است جراحی (برداشتن بافت، تغییر موقعیت فک، تراکئوستومی و…) را پیشنهاد کند.
معمولا زمانی از جراحی استفاده می‌شود که سایر راهکارها را حداقل به مدت سه ماه امتحان کرده باشید. البته این روش برای تعداد کمی از افراد مبتلا به مشکلات ساختاری فک، اولین گزینه درمان است.
9. سبک زندگی و درمان‌های خانگی
در بعضی موارد، خودمراقبتی می‌تواند به درمان آپنه خواب انسدادی و احتمالا آپنه خواب مرکزی کمک کند. توصیه می‌کنیم راهکارهای زیر را امتحان کنید:
- کاهش وزن: حتی یک کاهش وزن جزیی از انقباض گلو جلوگیری می‌کند و باعث درمان آپنه می‌شود.
- ورزش: ورزش منظم، حتی بدون کاهش وزن، به کنترل علایم OSA کمک می‌کند. سعی کنید در بیشتر روزهای هفته 30 دقیقه فعالیت متوسط (مانند پیاده‌روی سریع) داشته باشید.
- اجتناب از مصرف الکل و بعضی از داروها از جمله آرام‌بخش‌ها و قرص‌های خواب‌آور: این‌ها عضلات پشت گلو را شل کرده و در تنفس اختلال ایجاد می‌کنند.
- خوابیدن به پهلو یا شکم به جای اینکه به پشت بخوابید: خوابیدن به پشت باعث می‌شود زبان و کام نرم در پشت گلو قرار بگیرند و راه هوایی شما را مسدود کنند.
- ترک سیگار: اگر سیگاری هستید، برای ترک آن اقدام کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
خروپف با صدای بلند می‌تواند نشان‌دهنده یک مشکل بالقوه جدی باشد، اما همه کسانی که آپنه خواب دارند خروپف نمی‌کنند. اگر علایم آپنه خواب از جمله خستگی، خواب‌آلودگی و بی‌قراری در طول شب را تجربه کردید، با پزشک صحبت کنید.
کلام پایانی
آپنه خواب یک بیماری شایع است که تنفس شما را هنگام خواب مختل می‌کند؛ در نتیجه، نمی‌توانید به اندازه کافی بخوابید و در طول روز دچار خواب‌آلودگی می‌شوید.
با گذشت زمان، آپنه می‌تواند به عوارض جدی یا حتی مرگبار منجر شود، بنابراین تشخیص و درمان به موقع آن بسیار مهم است. خوشبختانه، این بیماری قابل درمان است و گزینه‌های زیادی برای مقابله با آن وجود دارد.
سوالات متداول
علت آپنه خواب چیست؟
شل شدن راه‌هایی هوایی و ابتلا به مشکلات عصبی زمینه‌ای می‌تواند باعث آپنه شود. این بیماری در مردان، سالمندان و افراد چاق شایع‌تر است.
بهترین درمان خانگی برای آپنه خواب چیست؟
کاهش وزن، ورزش منظم و اجتناب از مصرف سیگار و الکل به کنترل علائم این بیماری کمک می‌کند.
آپنه خواب چقدر طول می‌کشد؟
این بیماری معمولا یک مشکل طولانی‌مدت و مزمن است. در بعضی از افراد کاهش وزن یا سایر راهکارهای پزشکی به درمان آپنه کمک می‌کنند، اما در سایرین ممکن است آپنه یک بیماری مادام‌العمر باشد.
