مهمترین علائم کمبود کلسیم در بدن کدامند؟

یکی از مواد معدنی حیاتی برای سلامتی انسان و عملکرد مناسب اندام‌های مختلف بدن، کلسیم است. بدن ما برای ساخت استخوان، استحکام دندان‌ها، عملکرد صحیح عضلات و قلب به مقدار کافی کلسیم وابسته است.

متعجب می‌شوید اگر بدانید کلسیم مسئولیت هدایت الکتریکی در بدن را بر عهده دارد. مهم‌تر از همه، سیستم عصبی برای انتقال پیام، سیستم عضلانی برای حرکت و فرایند رشد انسان، به این ماده معدنی وابسته است.

با توجه به نقش این عنصر، علائم کمبود کلسیم در بدن انسان گسترده خواهند بود. طیف وسیعی از علائم پوستی، ریزش مو، دردهای عضلانی، پوسیدگی دندان‌ها حتی تپش قلب می‌تواند هشداری برای کمبود این ماده باشد.

در این مقاله از مجله اینترنتی ایده آل مگ قصد داریم به بررسی تمامی علائم و نشانه‌های کمبود کلسیم در بدن بپردازیم. لطفا تا پایان با ما همراه باشید.

کلسیم چیست و چه نقشی در بدن دارد؟

عنصر کلسیم یا ca فراوان‌ترین ماده معدنی موجود در بدن انسان است. وجود این ماده برای ساخت استخوان‌ها و عملکرد مطلوب سیستم عصبی ضروری است.

بیشترین مقدار کلسیم بدن انسان، در استخوان و دندان‌ها ذخیره شده و سبب افزایش استحکام و سختی آنها می‌شود. Ca به رگ‌ها در تسهیل انتقال خون به قسمت‌های مختلف بدن کمک می‌کند.

از سوی دیگر، انتقال پیام‌های عصبی از مغز به سایر اندام‌ها، به کلسیم وابسته است. ترشح هورمون‌ها برای پاسخ‌های ایمنی مناسب در موقعیت‌های متفاوت و کنترل سوخت‌و‌ساز بدن اهمیت زیادی دارد. یکی از عناصری که در ترشح هورمون‌ها نقش اساسی دارد، عنصر کلسیم است.

با توجه به مواردی که به آن‌ها اشاره کردیم، نقش‌های اصلی عنصر کلسیم در بدن انسان عبارتند از:

• استحکام دندان و استخوان
• هدایت الکتریکی و کمک به انتقال پیام‌های عصبی از مغز به سایر اندام‌ها
• تسهیل خون‌رسانی به قسمت‌های مختلف بدن
• کمک به عملکرد مطلوب قلب
• تکمیل فرایند رشد
• تسهیل ترشح هورمون‌ها

علائم کمبود کلسیم کدامند؟

وجود مقدار کافی کلسیم در خون برای عملکرد طبیعی بدن ضروری است. در صورتی که بدن با افت کلسیم مواجه شود علاوه بر تاثیر بر عملکرد سیستم عصبی، قلب، گردش خون و … سلامت سایر قسمت‌های مختلف بدن از جمله عضلات، استخوان‌ها، پوست و دندان نیز به خطر می‌افتد.

علائم کمبود کلسیم در مراحل اولیه، بسیار مخفی است و فرد هیچ نشانه مشخصی ندارد. در نتیجه، فرد زمانی متوجه می‌شود که بسیاری از اندام‌های او درگیر شده‌اند.

کمبود کلسیم در دراز مدت می‌تواند سبب کاهش تراکم استخوان یا پوکی آنها شود. علائم پیشرفته کمبود کلسیم عبارتند از:

مشکلات عضلانی

در بسیاری از موارد، فردی که به کمبود کلسیم دچار می‌شود، دردهای عضلانی، گرفتگی و اسپاسم‌های شدیدی را تجربه می‌کند. این افراد معمولا هنگام راه رفتن، با احساس درد در قسمت ران و بازوها مواجه می‌شوند.

اگر در اثر کمبود کلسیم عضلات قلب درگیر شوند، احتمال بروز مشکلاتی مانند آریتمی، نارسایی احتقانی قلبی و حتی مرگ وجود خواهد داشت.

خستگی مفرط

اغلب افرادی که با کمبود عنصر ca موجه هستند انرژی کافی برای انجام فعالیت‌های روزانه ندارند. آنها هنگام انجام فعالیت‌های احساس کمبود انرژی می‌کنند و در انجام فعالیت‌ها کند هستند.

سرگیجه، عدم تمرکز، فراموشی، گیجی، بی‌خوابی و سبکی سر نیز از علائم نشان‌دهنده کمبود شدید کلسیم محسوب می‌شوند.

مشکلات پوست و ناخن

در صورت پایدار ماندن کمبود کلسیم، فرد با علائمی مانند اگزما، خشکی شدید، شکنندگی ناخن‌ها، کند شدن رشد موها،  موهای درشت، التهاب‌های پوستی، پسوریازیس، آلوپسی یا ریزش مو مواجه خواهد شد.

پوکی یا شکنندگی استخوان‌ها

همان‌طور که گفتیم بیشترین مقدار کلسیم بدن، در استخوان‌ها ذخیره می‌شود. استخوان‌ها برای استحکام خود به مقدار زیادی کلسیم نیاز دارند.

اما این روند معملا کاملا خاموش و بی‌صدا است. در نتیجه بی‌توجهی به افت کلسیم می‌تواند پیامدهای چبران‌ناپذیری در سنین بالای 40 سال داشته باشد.

مشکلات عصبی

یکی از عناصری که نقش اصلی در سیگنال‌دهی و ترشح انتقال‌دهنده‌های عصبی دارد عنصر کلسیم است. در بسیاری از موارد کمبود کلسیم در مغز می‌تواند سبب تشنج شود.

دانشمندان معتقدند رابطه‌ای مستقیم بین کمبود ca و زوال عقل، سوزن‌سوزن شدن دست‌ها، فراموشی، ضعف حافظه و عدم تمرکز وجود دارد. کمبود کلسیم در نوزادان می‌تواند لرزش‌های عصبی ایجاد کند.

افسردگی

بررسی‌ها نشان می‌دهند ارتباط عمیقی بین کمبود کلسیم و مشکلات خلقی مانند اضطراب، تحریک‌پذیری یا افسردگی وجود دارد.

اگر پزشک مجموعه‌ای از علائم افسردگی را در فرد تشخیص داد در گام اول باید آزمایشات لازم برای بررسی سطح کلسیم خون انجام شود.

مشکلات دندان

بدن برای انجام بسیاری از فعالیت‌های خود، به کلسیم وابسته است. زمانی که با کمبود این ماده روبرو می‌شود در اولین مرحله کلسیم مورد نیاز خود را از بخش‌هایی مانند استخوان یا دندان‌ها تامین می‌کند.

پایین آمدن سطح کلسیم خون علائم و نشانه‌های خاصی دارد. مهم‌ترین علائم کمبود کلسیم موارد عبارتند از:

• نارسایی قلبی
• احساس درد قفسه سینه
• اسپاسم و گرفتگی به ویژه در ناحیه کمر
• خس‌خس سینه
• غش یا بیهوشی
• تغییر صدا
• دشواری بلع
• خارش مزمن
• زودرنجی
• اختلالات خلقی
• ریزش شدید مو
• آب مروارید

عوارض کمبود کلسیم در بدن کدامند ؟

اهمیت کلسیم در عملکردهای مطلوب اندام‌ها و قسمت‌های مختلف انکارناپذیر است. پس، کمبود این عنصر حیاتی می‌تواند زمینه ابتلا به برخی از بیماری‌ها را فراهم کند.

عوارض کمبود کلسیم عبارتند از:

ابتلا به اضطراب، تپش قلب و نارسایی قلبی از عوارض کمبود کلسیم

یکی از وظایفی که عنصر کلسیم در بدن بر عهده دارد، کمک به بهبود عملکرد عضلات است. در نتیجه، کاهش میزان کلسیم می‌تواند فعالیت عضلات را مختل کند.

قلب انسان نیز عضوی است که از عضلات متعدد تشکیل شده است. کمبود کلسیم می‌تواند بر عملکرد این عضلات، پمپاژ خون از قلب و انقباضات آن تاثیر منفی بگذارد.

اولین نشانه آن، افزایش تعداد ضربان قلب، آریتمی، اضطراب و در برخی موارد نارسایی شدید قلب است. از سوی دیگر، پوسیدگی دندان ناشی از کمبود کلسیم می‌تواند زمینه عفونت لثه، انتشار عفونت و آسیب به دریچه‌های قلب را افزایش دهد.

صرع یا تشنج

یکی دیگر از نقش‌های مهمی که کلسیم در بدن ایفا می‌کند، کمک به انتقال پیام‌های عصبی و نرشح انتقال‌دهنده‌ها است. کاهش کلسیم به معنی عدم ترشح یا کند شدن ترشح انتقال‌دهنده‌های عصبی است.

این امر می‌تواند مانع از انتقال پیام‌های عصبی از مغز به سایر اندام‌ها شود. یافته‌های علمی تایید می‌کنند که رابطه منطقی بین کمبود کلسیم و افزایش خطر تشنج وجود دارد.

پوکی استخوان یا استئپروز

نیاز شدید بدن انسان به کلسیم سبب شده که از راه‌های مختلفی برای تامین آن استفاده کند:

این امر به‌ مرور زمان سبب کاهش تراکم استخوان‌ها خواهد شد. بی‌توجهی به این مورد، پوکی و شکنندگی استخوان را به دنبال دارد.

با توجه به اینکه میزان جذب کلسیم پس از دهه سوم زندگی به شدت کاهش می‌یابد، علاوه بر پیروی از برنامه غذایی سالم باید به‌صورت منظم میزان کلسیم بدن خود را چک کنید.

راشیتیسم در کودکان

یکی از مواردی که در افت میزان کلسیم خون تاثیر دارد، کمبود ویتامین D است. زمانی که ویتامین D و کلسیم در بدن کاهش یابد فرایند جذب سدیم و فسفر نیز با اختلال مواجه می‌شود.

در نتیجه بیشتر کلسیم استخوان‌ها آزاد شده و کودک به بیماری راشیتیسم مبتلا می‌شود. در این بیماری، انحنای پای کودک از حالت طبیعی بیشتر بوده و مانع از تکمیل فرایند رشد در دوران بلوغ خواهد شد.

بیماری استئومالاسی

بیماری نرمی استخوان ناشی از کمبود شدید کلسیم در بزرگسالی، استئومالاسی نامیده می‌شود. ضعف و درد عضلانی، درد مزمن در استخوان‌ها و اختلال در راه رفتن، مهم‌ترین علائم این بیماری هستند.

در برخی موارد، افرادی که به دلیل آسیب‌های روده تحت جراحی قرار می‌گیرند، با مشکلات جدی در جذب ویتامین دی و در نتیجه کلسیم روبرو می‌شوند. احتمال ابتلا به بیماری استئومالاسی در این افراد بیش از سایرین است.

چگونه از کمبود کلسیم جلوگیری کنیم ؟

استفاده از رژیم غذایی مناسب ساده‌ترین راه برای جلوگیری از کمبود کلسیم در بدن است. به این نکته توجه داشته باشید اغلب لبنیات‌ها غنی از کلسیم هستند. اما این مواد ممکن است حاوی چربی‌های ترانس و اشباع نشده باشند.

برای جلوگیری از خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، حتما از لبنیات کم چرب استفاده کنید. متخصصین معتقدند که روزانه مصرف یک پیاله ماست یا یک لیوان شیر می‌تواند 4/1 نیاز روزانه شما به کلسیم را تامین کند.

مهم‌ترین مواد غذایی که می‌توانید برای افزایش جذب کلسیم در برنامه غذایی قرار دهید عبارتند از:

• کلم بروکلی
• لوبیای سفید
• نان گندم
• انجیر
• آب پرتقال
• ماهی ساردین یا قزل آلا
• تن ماهی
• شیر
• تخم مرغ
• ویتامین D
• قارچ

بزرگسالان باید روزانه حدود 1000 میلی‌گرم کلسیم مصرف کنند. با این حال، می‌توانید برای اطمینان از میزان نیاز و مقدار مصرف روزانه کلسیم، با پزشک خود صحبت کنید.

رفع علائم کمبود کلسیم با مکمل‌های کلسیم

افرادی که با کمبود کلسیم مواجه می‌شوند در مورد روش‌های اصلی برای رفع این مشکل نگران هستند. باید بدانید درمان کمبود این ماده معدنی بسیار آسان است.

معمولا با اصلاح برنامه غذایی و افزودن مکمل‌های کلسیم به رژیم خود، می‌توانید این مشکل را کاملا برطرف کنید. مهم‌ترین مکمل‌هایی که می‌توان برای حل علائم کمبود کلسیم استفاده کرد عبارتند از:

• کلسیم کربنات: این مکمل بالاترین میزان جذب را دارد
• کلسیم سیرات: جذب آن در مقایسه با سایر مکمل‌ها ساده‌تر است
• کلسیم سیترات: جذب سریع‌تری داشته و مصرف آن باعث تشدید یبوست نمی‌شود.

این مکمل‌ها به‌صورت مایع و قرص در دسترس هستند. فراموش نکنید ممکن است بین برخی داروها و مکمل‌های کلسیم اختلال دارویی ایجاد شود.

اگر هر یک از داروهای زیر را مصرف می‌کنید حتما قبل از استفاده از مکمل‌های کلسیم به پزشک خود اطلاع دهید:

• داروهای بتابلاگر فشار خون مانند آتنولول: اگر این دارو تا دو ساعت بعد از مکمل کلسیم مصرف شود جذب آن را کاهش می دهد.
• ضد اسیدهای حاوی آلومینیوم
• گیرنده‌های اسید صفرا مانند کلستیپول: سبب دفع کلسیم از راه ادرار می‌شوند.
• داروهای حاوی هورمون استروژن، دیورتیک‌ها و برخی آنتی‌بیوتیک‌ها نیز بر جذب و سطح کلسیم خون تاثیر منفی دارند.

رفع علائم کمبود کلسیم با داروهای گیاهی

موادی که می‌تواند به تنظیم سطح کلسیم خون کمک کند عبارت است از: کنجد، بادام، میوه‌های خشک، پیاز، پرتغال، نخود، شاهی و اسفناج.

میزان کلسیم موجود در گیاهان در مقایسه با سایرین بیشتر است. می‌توانید از آنها به‌عنوان دمنوش استفاده کنید. این گیاهان عبارتند از:

• چای سبز
• نعناع
• نسترن کوهی
• گزنه

درمان کمبود کلسیم در طب سنتی

متخصصین طب سنتی توصیه می‌کنند که برای همیشه مصرف موادی مانند نوشابه‌های گاز دار، شکر و قند را فراموش کنید. به‌جای آن مصرف موادی غنی از کلسیم را در برنامه غذایی قرار دهید.

غذاهای زیر منابعی بسیار غنی از کلسیم محسوب می‌شوند و برای رفع علائم کمبود کلسیم مهم هستند:

• حریره بادام
• کالجوش
• کشک بادمجان
• آش دوغ
• فرنی
• سویق گندم
• ارده و شیره انگور

چگونه کمبود کلسیم را درمان کنیم؟

اغلب متخصصین معتقد هستند پیشگیری از کمبود کلسیم، بهتر از درمان است. پس با رعایت رژیم غذایی سالم می‌توان احتمال کاهش کلسیم در بدن را به حداقل رساند.

با این حال، ممکن است ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند عارضه‌های کلیوی یا کمبود ویتامین دی، بدن را با افت کلسیم مواجه ‌کند. در این موارد استفاده از درمان‌های دارویی تنها راه است. البته، درمان دارویی همیشه باید به‌عنوان مکمل یک رژیم غذایی سالم به‌کار رود.

برای درمان کمبود کلسیم باید آزمایش‌های تشخیصی کاملی انجام شود تا دلیل اصلی برز این عارضه مشخص شود. از سوی دیگر، میزان نیاز افراد مختلف برای جذب کلسیم با یکدیگر متفاوت است.

پس پزشک باید پس از بررسی نتایج آزمایش میزان دقیق مصرف روزانه مکمل‌های کلسیم را تعیین کند. زیرا، مصرف بی‌رویه و بیش از حد مکمل کلسیم فرد را مستعد ابتلا به سنگ کلیه خواهد کرد.

رفع علائم کمبود کلسیم با تزریق گلوکونات کلسیم

در مواردی که فرد مبتلا به بیماری کمبود کلسیم، به درمان دارویی پاسخ نمی‌دهد یا شدت کمبود کلسیم به اندازه‌ای بالا است که مصرف مکمل‌ها تاثیر چندانی در روند درمان ندارد، تزریق اورژانسی الزامی خواهد بود.

این تزریق وریدی است و حتما باید توسط فردی مجرب انجام شود. در مدت‌زمانی بسیار کوتاه پس از تزریق، نتایج قابل مشاهده است.

روزانه چقدر کلسیم باید مصرف کنیم ؟

کلسیم مهم‌ترین ماده معدنی برای ساخت استخوان سالم است. بیش از 99 درصد این عنصر در استخوان‌ها ذخیره می‌شود. به همین دلیل، در صورت کمبود ca بدن با کاهش تراکم استخوان‌ها نیاز خود را برطرف می‌کند.

یکی از سوالات اساسی که ذهن اغلب ما را درگیر می‌کند، آگاهی از مقدار دقیق مصرف روزانه کلسیم است. زیرا همان‌طور که اشاره شد، نه‌تنها کمبود کلسیم می‌تواند سلامت ما را به خطر بیاندازد، بلکه مصرف بیش از حد این ماده نیز پیامدهای جبران‌ناپذیری دارد.

تحقیقات مختلف نشان می‌دهند که زنان و مردان بالای 18 سال تا قبل از 50 سالگی، باید روزانه 1000 میلی گرم کلسیم مصرف کنند.

نیاز کودکان و نوجوان به کلسیم بیشتر است. زیرا آنان در سنین رشد بوده و استخوان‌های آنها در حال شکل‌گیری است. آنها باید روزنه 1300 میلی گرم کلسیم مصرف کنند.

از کجا بدانیم به اندازه کافی کلسیم مصرف می‌کنیم ؟

با وجود توصیه‌ها برای افزایش مصرف کلسیم در سنین کودکی، نوجوانی و بالای 5 سال، متاسفانه مصرف کلسیم در این سنین بسیار پایین است.

هر گونه بی‌توجهی به مصرف این ماده و رفع علائم کمبود کلسیم در سنین رشد، می‌تواند دردهای عضلانی شدیدی در بزرگسالی به دنبال داشته باشد.

از سوی دیگر، در سنین بالای 50 سال جذب کلسیم به شدت کاهش می‌یابد. عدم مصرف مقدار کافی کلسیم در برنامه روزانه، فرد را مستعد ابتلا به پوکی استخوان خواهد کرد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد بیش از 80 درصد خانم‌ها در دوران یائسگی با کمبود شدید کلسیم مواجه هستند. به همین دلیل توصیه می‌شود که این دسته از افراد، حتما از مکمل‌های کلسیم استفاده کنند.

خطرات مصرف بیش از حد کلسیم

باید به این نکته توجه داشته باشید که مصرف بیش از حد مکمل‌های کلسیم می‌تواند خطر جدی برای سلامتی شما باشد. مقدار کلسیمی که بدن قادر به جذب و تحمل آن است، در محدوده خاصی قرار دارد.

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که رابطه مستقیمی بین مصرف بیش از حد مکمل کلسیم و افزایش خطر حملات قلبی وجود دارد.

برخی مطالعات نیز نشان داده‌اند احتمال ابتلا به سرطان پروستات در آقایانی که با سوءمصرف مکمل‌های کلسیم مواجه بوده‌اند به طور چشمگیری افزایش یافته است.

عوامل موثر در جذب کلسیم

برای اینکه بتوانید در مصرف کلسیم و مبارزه با مشکلات ناشی از کمبود این عنصر حیاتی عملکرد بهتری داشته باشید، آشنایی با عوامل تاثیرگذار در جذب این ماده و رفع علائم کمبود کلسیم اهمیت بالایی دارد.

عواملی مانند سبک غذا، سن، و میزان نیاز بدن بر جذب این عنصر تاثیر می‌گذارد. با افزایش سن و عبور از سنین نوجوانی به دلیل پایان دوره رشد و عدم نیاز به افزایش تراکم استخوان میزان جذب کلسیم در دستگاه گوارش کاهش می‌یابد.

عامل دیگری که می‌تواند بر جذب کلسیم تاثیر مثبت داشته باشید، ویتامین D است. این ویتامین روده ها را تحریک کرده و میزان جذب کلسیم را افزایش خواهد داد.

مصرف قرص‌های مکمل ویتامین D یا مصرف مواد غنی از امگا 3 مانند قزل آلا، ساردین، ماهی آزاد و ماهی تن، روغن‌های گیاهی و … نقش موثری در افزایش جذب کلسیم از روده ها دارد.

یکی از مواردی که می‌تواند جذب کلسیم را مختل کند، مکمل‌های آهن و زینک است. توصیه می‌شود اگر مصرف این دو مکمل برای شما ضروری است، هرگز آنها را همزمان با کلسیم مصرف نکنید. بهتر است حداقل دو ساعت بین مصرف مکمل آهن و کلسیم فاصله بگذارید.

کلام آخر

کمبود کلسیم یکی از مشکلات بسیار شایع در جهان است که رابطه مستقیم با سبک تغذیه و نوع زندگی افراد دارد. اغلب متخصصین معتقد هستند پیروی از برنامه غذایی سالم می‌تواند مانع از کمبود این عنصر حیاتی در بدن شده و در رفع علائم کمبود کلسیم بسیار موثر باشد.

اسفناج، کلم بروکلی، کنجد، بادام، پرتغال، شیر، ماست و غذاهایی مانند فرنی، کشک بادمجان و حریره بادام غنی از کلسیم هستند.

فراموش نکنید مصرف بیش از حد کلسیم، مانند کمبود این عنصر، می‌تواند سلامت فرد را به خطر بیاندازد. پس برای آگاهی از مقدار مناسب مصرف روزانه این ماده حتما با پزشک خود مشورت کنید.

سوالات متداول