مسعود کیمیایی ۷ مرداد ۱۳۲۰ در کوچه سید ابراهیم خیابان ری تهران زاده شد. پس از آن به ترتیب در کوچه دردار، آصف‌الدوله، سقاباشی، عین‌الدوله و سرانجام در خیابان بهار ساکن شد. او دو خواهر و یک برادر دارد. دیپلم متوسطه را از دبیرستان بدر گرفت. بعد از پایان دبیرستان کم‌کم وارد عوالم روشنفکری شد و همراه چند تن از دوستان علاقه‌مند، گروه انتشارات طرفه را بنیاد نهاد. از همان دوره به موسیقی هم علاقه‌مند شد و چند ساز مانند پیانو و گیتار را در حد غیرحرفه‌ای می‌نوازد؛ اما بیشترین کشش و علاقه او به سینما بود.
کیمیایی تحصیلات آکادمیک کارگردانی ندارد. تمام آموخته‌های تکنیکی و فنی او از سینما به حضور در گروه دستیاران فیلم قهرمانان و دستیاری ساموئل خاچیکیان در فیلم خداحافظ تهران محدود می‌شود.
فعالیت سینمایی
مسعود کیمیایی فعالیت سینمایی خود را در سال ۱۳۴۵ با دستیاری مرحوم ساموئل خاچیکیان در فیلم خداحافظ تهران آغاز کرد. اولین فیلمش بیگانه بیا را در سال ١٣۴٧ و با تم جوان هوس‌باز و دختر فریب‌خورده در خانواده‌ای مرفه ساخت که از ساختار مستحکمی برخوردار نیست و اقبال چندانی نیز در گیشه پیدا نکرد. یک سال بعد قیصر وضع را تغییر می‌دهد. قیصر که بر اساس فیلم وسترن نوادا اسمیت ساخته می‌شود، گرچه در نمایش اول خود در میان عامه مردم مورد پسند واقع نمی‌شود، اما در اکران دوم رکورد فروش را می‌شکند. قیصر به یک سمبل تبدیل می‌شود و داستانش هم به یک ژانر )انتقام شخصی)؛ اتفاقی که تا آن زمان در سینمای ایران کمتر رخ داده بود. اما کیمیایی با استفاده از همان فرمول‌های آشنای فیلم فارسی، فیلمی غیرعادی می‌سازد که هم مخاطب را جذب می‌کند وهم به منتقدان نوید یک سینمای نوین را می‌دهد.
سال ١٣۴٨ به دلیل نمایش دو فیلم گاو از داریوش مهرجویی و قیصر، از نگاه مورّخین نقطه عطفی در تاریخ سینمای ایران محسوب می‌شود.
کیمیایی در فیلم‌های بعدیش مانند رضا موتوری و داش‌آکل با تکرارِ مایه‌های عصیان فردی در برابر ارزش‌های اجتماعی رویه گذشته را ادامه می‌دهد. گوزن‌ها که به زعم بسیاری سیاسی‌ترین فیلم کیمیایی است در سال ۱۳۵۴ ساخته می‌شود و دو تیپ مختلف از قهرمان را در کنار هم قرار می‌دهد که در نهایت مکمل شخصیت هم می‌شوند.
بیش‌تر اهالی سینما، منسجم‌ترین ساخته بعد از انقلاب کیمیایی را دندان مار(۱۳۶۸) می‌دانند که برای دریافت جایزه خرس طلایی برلین نامزد شد و در نهایتً جایزه ویژه این جشنواره را دریافت کرد. پس از آن استفاده کیمیایی از چهره‌های جوان، او را به‌عنوان تصویرگر زندگی جوانان دهه هفتاد معرفی کرد. کیمیایی استاد قهرمان‌سازی در سینمای ایران است. فرامرز قریبیان، فریبرز عرب‌نیا، بهمن مفید، سعید کنگرانی، فریماه فرجامی، محمدرضا فروتن، فرامرز صدیقی، احمد نجفی، میترا حجار و… از بازیگران برجسته ای هستند که کیمیایی آنها را مطرح کرد.
کیمیایی فیلمنامه تمامی آثارش را خودش نوشته و همچنین تدوین و طراحی صحنه تعدادی از فیلمهایش مانند گروهبان، ردپای گرگ، مرسدس و فریاد را نیز خود به عهده داشته است.
