معرفی بیماری سرخک ، علائم و نشانه‌ها
سرخک یک بیماری عفونی است که توسط یک ویروس ایجاد می‌شود و ممکن است از طریق ذرات موجود در هوا، از فردی به فرد دیگر منتقل شود. این ویروس می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند: عفونت گوش، اسهال و یا ذات الریه شود. سرخک یکی از بیماری‌های شایعی است که در اکثر کودکان رخ می‌دهد.
این بیماری معمولاً بسیار جدی‌تر از آبله‌مرغان، سرخچه (سرخک آلمانی) و یا بیماری اوریون است. تقریباً از هر ۱۰۰۰ فرد مبتلا به بیماری سرخک، ۱ نفر به انسفالیت (التهاب مغز) مبتلا می‌شود، عفونت مغز ممکن است فرد را درگیر آسیب دائمی مغز یا حتی مرگ کند.
اگر می‌خواهید اطلاعات خود را در زمینه بیماری سرخک در کودکان افزایش دهید تا پایان مقاله همراه ما باشید.
علائم بیماری سرخک
سرخک در کودکان مانند سرماخوردگی و سرفه بد، با چشمانی قرمز و آبریزش بینی شروع می‌شود. فرد مبتلا به سرخک با درجه حرارت به تدریج بالا رفته، حال ناخوشایندی خواهد داشت. ممکن است بر روی گونه‌ها و حتی پشت دهان علائم ریز سفید رنگی را مشاهده کند که به آن لکه‌های Koplik می‌گویند.
سپس بثورات بعد از روز سوم یا چهارم ظاهر شده و این لکه‌ها، قرمز و برجسته می‌شوند. احتمال اینکه لکه‌ها بدون خارش باشند، وجود دارد. دقت کنید که شروع بثورات از پشت گوش خواهد بود و سپس به صورت و گردن و باقی بدن گسترش می‌یابد. این بیماری معمولاً حدود ۱۰ روز طول می‌کشد.
علت بروز بیماری سرخک چیست؟
همانطور که گفتیم سرخک در کودکان توسط نوعی ویروس ایجاد می‌شود که به ویروس پارامیکسو معروف است. این نوع ویروس وقتی فرد را آلوده می‌کند، علائمی مانند سرفه یا عطسه نمایان می‌شود. سرخک آنقدر مسری است که از هر ۱۰ نفر ۹ نفر که با ویروس تماس داشته باشند، در صورت عدم محافظت از خود، به آن مبتلا می‌شوند.
اگر ذرات ویروس در هوا باشد و تنفس کنید و یا اگر بر روی سطحی این ذرات وجود داشته باشند، به‌واسطه‌ی تماس با دست و سپس برخورد آن با بینی و دهان مبتلا خواهید شد. ویروس سرخک می‌تواند برای چند ساعت در هر سطحی زنده بماند.
هنگامی که این ویروس به داخل بدن ورود کند، قبل از پخش شدن در بدن، در سیستم تنفسی و پوست و همچنین در پشت گلو و ریه‌ها تکثیر می‌شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر شما یا فرزندتان علائم سرخک دارید، با پزشک خود تماس گرفته و در مورد علائم خود به کلینیک اطلاع دهید. ممکن است کارکنان ویزیت، پزشک خانگی را به شما پیشنهاد دهند یا از شما بخواهند که در پایان روز به کلینیک مراجعه کنید، این امر برای جلوگیری از شیوع بیماری عفونی به افراد دیگر است. اگر هنگام مراجعه به کلینیک، بیماری سرخک تشخیص داده شود، پرسنل ممکن است به همین دلیل شما را در یک اتاق جداگانه قرنطینه کنند.
هر کسی که احتمال ابتلا به بیماری سرخک را دارد، باید در خانه بماند و در محل‌هایی مانند مدرسه، مهدکودک یا محل کار شرکت نکند، چرا که سرخک از بیماری‌های عفونی بسیار مهم می‌باشد و باید جدی گرفته شود.
چگونه سرخک در کودکان تشخیص داده می‌شود؟
پزشک شما باید بتواند از طریق طیفی از علائمی که اعلام می‌کنید، مانند سرفه و لکه‌های کوچک داخل دهان، بیماری سرخک را تشخیص دهد. پزشکان باید همه موارد گزارش شده و مشکوک به سرخک را به دولت اطلاع دهند. آنها در صورت لزوم به مدرسه کودک نیز اطلاع می‌دهند. ممکن است پزشک برای آزمایش سرخک از فرد مورد نظر آزمایش خون بگیرد.
سرخک چگونه درمان می‌شود؟
هیچ درمان ضد ویروسی خاصی برای سرخک وجود ندارد، با این حال عوارض این بیماری ممکن است با آنتی بیوتیک درمان شود. مواردی وجود دارد که می‌توانید در خانه انجام دهید تا علائم بیماری کاهش یابد:
- مطمئن شوید که شما یا فرزندتان استراحت کافی دارید و مایعات زیادی می‌نوشید (نوشیدنی‌های گرم ممکن است سرفه را تسکین دهند).
- پاراستامول می‌تواند ناراحتی و تب را تسکین دهد.
- ماساژ ژله نفتی (مانند وازلین) در اطراف لب‌ها به محافظت از پوست کمک می‌کند.
- اگر پلک‌های فرد پوسته پوسته شده باشد، آن را به آرامی با آب گرم بشویید.
- اگر فرد در تنفس مشکل دارد و زیاد سرفه می‌کند یا خواب آلود به نظر می‌رسد، بلافاصله باید تحت مراقبت‌های پزشکی قرار بگیرد. موارد جدی از سرخک در کودکان یا عوارض ناشی از آن ممکن است لازم باشد در بیمارستان درمان شود.
در برخی موارد، می‌توان در مدت پنج یا شش روز پس از قرار گرفتن در معرض سرخک، به یک فرد واکسینه شده گلوبولین سرم ایمنی تزریق کرد تا از بروز بیماری جلوگیری شود. اگر این سرم به موقع تجویز شود، می‌تواند در تقریباً ۱۰۰ درصد موارد از سرخک جلوگیری کند. اما این روش درمانی معمولاً مختص موارد غیر معمول است.
نوزاد زیر ۶ ماه، زن باردار، بیمار مبتلا به اختلال نقص سیستم ایمنی یا مثلاً داروی مهار کننده سیستم ایمنی؛ و این محافظت فقط حدود ۶ سال طول می‌كشد. تا ۸ هفته، به این معنی که در صورت مواجهه مجدد، حساسیت دوباره بر می‌گردد. در صورت تکرار، گلوبولین باید تکرار شود. با این حال این تزریق‌ها از محافظت‌های موقتی برخوردارند و جایگزین واکسن سرخک در کودکان نمی‌شوند، که باید ۵ تا ۶ ماه بعد تزریق شود.
بدن فرد مبتلا به سرخک چه مدت عفونی خواهد بود؟
فرد مبتلا به سرخک ۲۴ ساعت قبل از آشکار شدن بثورات و حدود ۴ روز پس از ظهور بثورات دارای عفونت خواهد بود. این بیماری معمولاً حدود ۱۰ روز طول می‌کشد. اکثر افرادی که از ابتلا به سرخک مصون نیستند و با فردی که به آن آلوده است تماس نزدیک داشته باشند، به آن مبتلا می‌شوند.
چگونه از سرخک پیشگیری می‌شود؟
واکسیناسیون بهترین راه محافظت کودکان در برابر سرخک است. در بعضی از کشورها، کودکان به عنوان بخشی از برنامه ملی ایمن‌سازی، به طور معمول علیه سرخک ایمن‌سازی می‌شوند. این واکسن که بهمراه واکسن سرخچه و اوریون تجویز می‌شود، معروف به واکسن “MMR” است.
کودکان اولین دوز واکسن MMR خود را در ۱۲ ماهگی دریافت می‌کنند، سپس دوز دوم را در ۱۸ ماهگی دریافت خواهند کرد که به نام MMRV معروف است که شامل واکسن واریسلا، آبله مرغان و سرخک است. اگر دوز MMRV در ۱۸ ماه دریافت نشود، واکسن MMR در ۴ سالگی مجدداً تجویز می‌شود.
گفتنی است که سرخک تقریباً در تمام افرادی که دو دوز واکسن MMR (سرخک، اوریون و سرخچه) را دریافت می‌کنند قابل پیشگیری است. در برخی کشورها، واکسن به طور کلی با ترکیب سه واکسن تجویز می‌شود که بهمراه باقی واکسن‌ها، واکسن واریسلا (V) نیز تجویز می‌شود که به واکسن MMRV معروف است.
واکسن سرخک در کودکان برای همه نوزادان در سن ۱۲ تا ۱۵ ماهگی توصیه می‌شود که دوز دوم بین ۴ تا ۶ سال داده می‌شود. واکسن دوم به این دلیل ارائه می‌شود که حدود ۵ درصد مردم به واکسن اول پاسخ نمی‌دهند، بنابراین پاسخ ایمنی بدن در واکسن دوم خواهد بود.
واکسن سرخک
در متن زیر مواردی همچون نحوه تزریق واکسن سرخک، شخص تزریق کننده‌ی آن و اینکه آیا در برنامه ایمن‌سازی ملی است، شرح داده شده است. با واکسن‌های مختلف می‌توان از برخی بیماری‌ها پیشگیری کرد، بنابراین با پزشک خود صحبت کنید که کدام یک برای شما یا فرزندتان مناسب است.
| تزریق واکسن در چه سنی توصیه می‌شود؟ | ۱۲ ماهگی و ۱۸ ماهگی. همچنین افراد مسن‌تری که ۲ دوز واکسن را تزریق نکرده باشند. |
| چند دوز لازم است؟ | ۲ |
| چطور تجویز می‌شود | به صورت تزریقی |
| آیا رایگان است؟ | برای کودکان در ۱۲ و ۱۸ ماهگی و در صورت عدم دریافت هر دو دوز در ۴ سالگی رایگان است. برای افراد زیر ۲۰ سال، پناهندگان و سایر افراد بشر دوستانه در هر سنی رایگان است. برای افراد دیگر ممکن است هزینه‌ای برای این واکسن در نظر گرفته شود. |
| عوارض جانبی معمول سرخک | واکسن سرخک در کودکان بسیار بی خطر است. عوارض جانبی احتمالی آن شامل تب، بثورات پوستی و احساس ناخوشی خواهد بود. |
واکسن زدن برای بزرگسالان
بزرگسالان متولد سال‌های ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۶ میلادی ممکن است کاملاً علیه سرخک واکسینه نشوند. اکثر کودکان در این مدت حداقل یک دوز واکسن دریافت کرده‌اند، اما ممکن است دوز دوم واکسن را که اکنون توصیه می‌شود دریافت نکرده باشند. افرادی که قبل از سال ۱۹۶۶ متولد شده‌اند، به دلیل احتمال بالای ابتلا به ویروس در دوران کودکی، به طور طبیعی در برابر سرخک مصون هستند.
اگر در سال ۱۹۶۶ یا پس از آن متولد شده‌اید و مطمئن نیستید که ۲ دوز واکسن سرخک خورده‌اید، در مورد واکسیناسیون بعدی به پزشک خود مراجعه کنید. در بیشتر کشورها، واکسیناسیون های واکسن سرخک در کودکان را به صورت رایگان انجام می‌دهند.
دانیل مک گی متخصص اطفال در بیمارستان کودکان Helen DeVos در گرند رپیدز، می‌گوید: سرخک معمولاً در کودکان خفیف است، اما ممکن است در کودکان و بزرگسالان عوارض جدی داشته باشد، به خصوص در افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند. سرخک می‌تواند به بیماری های ثانویه، از جمله التهاب قلب، ناشنوایی و آسیب دائمی مغز و حتی مرگ منجر شود.
عوارض سرخک
تقریباً ۲۰ درصد بیماران ممکن است به دلیل ذات الریه در بیمارستان بستری شوند، البته کمتر به دلیل انسفالیت، تحریک و تورم مغز که ظرف هشت روز از زمان شروع علائم ایجاد می‌شود، بستری می‌شوند. آندره اسپردوتو متخصص اطفال و متخصص بیماری‌های عفونی در کلینیک کودکان می‌گوید: “نادر است؛ اما از هر ۱۰۰۰ مورد سرخک ۱ مورد می تواند منجر به انسفالیت شود و از هر ۱۰۰۰ نفر ۱ تا ۳ می‌توانند در اثر این عوارض جان خود را از دست دهند.”
در هر حال به طور کلی می‌توان موارد زیر را برای عوارض بیماری سرخک در کودکان در نظر گرفت:
- ایجاد تب بسیار شدید که بالا ۳۹ درجه سانتی‌گراد خواهد بود
- ایجاد راش‌های پوستی که البته عفونی نمی‌باشند
- شکل‌گیری سرماخوردگی به همراه آبریزش بینی و سردرد
- پدیدار شدن پف چشم، سرفه‌های شدید و خواب آلودگی
- خستگی زودرس و عدم تمرکز در انجام کار
- متورم شدن غدد بزاقی
- متورم شدن موقتی در نواحی تزریق واکسن که البته نوع برآمدگی‌ها کوچک خواهد بود
عوارض جدی‌تری نیز برای بیماری سرخک وجود دارد که می‌توان به کم شدن تعداد پلاکت‌های خون اشاره کرد. این موضوع ممکن است به خونریزی زیرپوستی منجر شود. همچنین کبودی در این حالت نیز شایع خواهد بود. البته این عارضه پس از تزریق اولین نوبت واکسن سرخک ایجاد خواهد شد که در بین هر ۳۰ هزار نفر ۱ نفر احتمال ابتلا به آن وجود دارد.
چک لیست کنترل قبل از ایمن‌سازی
در نظر داشته باشید زمانی که سرخک در کودکان تشخیص داده می‌شود، قبل از آنکه واکسیناسیون انجام شود، ابتدا موارد مختلفی را مورد بررسی قرار می‌دهند تا روند واکسینه شدن با دقت کامل انجام شود. در زیر اقدامات قبل از واکسینه شدن کودکان را ذکر می‌کنیم:
- درجه تب کودک به چه شکل است. (بالای ۳۸.۵ درجه یا پایین‌تر از آن)
- آیا کودک به چیزی آلرژی دارد یا خیر؟
- آیا کودک به بیماری خاصی مبتلاست و یا تحت درمان می‌باشد؟
- در چند وقت اخیر واکسنی که شامل ویروس زنده است، به وی تزریق شده است؟
- در چند وقت اخیر آیا تحت درمان ایمونوگلوبولین بوده یا روند انتقال خون داشته است؟
- آیا واکنش شدید در پی انجام دیگر واکسیناسیونی داشته است؟
در نظر داشته باشید که با بررسی دقیق هر یک از موارد بالا، تصمیم قطعی برای واکسینه شدن کودک انجام می‌پذیرد، در غیر این‌صورت درمان بیماری سرخک به تعویق خواهد افتاد تا شرایط کودک بیشتر مورد بررسی قرار گیرد. سرخک در کودکان اگر چه بیماری خطرناکی می‌باشد اما با تمهیداتی که برای کنترل آن می‌توان در نظر گرفت، خیلی راحت می‌توان از شر آن خلاص شد.
دقت کنید که تمامی کودکان و حتی افراد در بزرگسالی نیز به این بیماری ویروسی مبتلا خواهند شد، لذا کاملاً علائم این بیماری را مطالعه کرده و به خوبی به خاطر بسپارید تا در صورت بروز آن، غافلگیر نشده و بهترین راه‌کار را برای بهبود هر چه سریعتر بیمار اتخاذ کنید.
